Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 313]

6246. 1643 juni 6. Aan N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Den hertogh van Vendosme recommandeert hier zeer aen de coninginne-regente de zaecke van den coning ende coninginne van Engelant.² Dewelcke men hier gelooft niet heel quaelijck te gaen, alzoo den coning heeft gerefuseert te approberen de impositiën die het parlement wilde doen tot het oorlogh van Ierlant omdat zij diergelijcke impositiën voordezen tegen zijne Majesteit hadden gebruict,³ het crijgsvolck van Essex bij Reading t'onvrede zijn om de quade betaeling,⁴ de Iersche roomschgezinden eenige van haer wederpartie hebben tenedergevelt ende de trefves, haer aengeboden,⁵ gerefuseert. De coninginne-regente verzeeckert de geallieerden niet te willen handelen zonder haer⁶ ende die van de religie van de edicten op 't stuck van de religie gemaect te willen maincteneren ende daervan een declaratie doen uitgaen ende verificeren in het parlement.⁷

Wij verstaen niet dat den graef van Guebrian iet doet⁸ ende van den hertogh van Anguien dat hij is in Henegouwen met sestienduizent man, Melo ontrent zooveel hebbende bij Valencienne ende beide verstercking verwachtende.⁹ Prince Thomas in plaetze van te gaen nae 't casteel van Tortone is gegaen nae Thurin.¹⁰ De‹n› princen van Italië hebben den paus aengezegd dat zij allegader te zamen zullen moeten zorgen voor de paix van Italië, zoo den paus zich met den hertogh van Parma niet en accommodeert.¹¹ De eremyten die voordezen den hertogh van Vendosme hadden beschuldight, zeggen zulcx gedaen te

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, H 32d. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Tezamen met no. 6245.

2 César de Bourbon, hertog van Vendôme, was nog vertoornd over de houding van de parlementsgezinden bij zijn vertrek uit Engeland in maart 1643 (CSP Ven. 1642-1643, p. 253 en p. 258).

3 De Gazette 1643, no. 68, meldde in een ‘extraordinaire du III juin’ het laatste nieuws uit Engeland en Ierland. Over de weigering van koning Karel I om de petitie te ondertekenen, schreef de correspondent dat de vorst bevreesd was dat het Parlement het voor Ierland bestemde geld wel eens tegen hem zou kunnen gebruiken.

4 Het morrende krijgsvolk bij Reading kreeg Robert Devereux, graaf van Essex, weer onder controle na enkele financiële toezeggingen van het Parlement (CSP Ven. 1642-1643, p. 275-278).

5 James Butler (1610-1688), graaf van Ormond, presenteerde dit voorstel aan de katholieken die in mei te Kilkenny bijeen waren gekomen (A new History of Ireland III, p. 306-308).

6 In brieven van resp. 27 juni, 2 juli, 8 en 10 juli stelde kardinaal Jules Mazarin de Zweedse, Staatse en Hessische bondgenoten op de hoogte van het vaste voornemen van zijn regering om alle bestaande verdragsbepalingen na te leven (Lettres Mazarin I, p. 205-212, p. 226-229, p. 236-237 en p. 243-245).

7 De publicatie van de ‘Déclaration portant que les religionnaires jouiront de l'exercice libre et entier de leur religion, conformément aux édits, déclarations et réglemens’ werd verschoven naar 8 juli (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 24-26).

8 Het Frans-Weimarse leger van maarschalk Guébriant had zich verschanst in het Zwarte Woud.

9 De verslagen gouverneur don Francisco de Melo volgde op een afstand de mars van het leger van Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, langs de Sambre naar Binche (Gazette 1643, no. 70, dd. 6 juni 1643).

10 Prins Tommaso Francesco van Savoye zag wel in dat zijn leger niet bij machte was de drievoudige Spaanse omsingeling van Tortona te doorbreken.

11 Venetië, groothertog Ferdinando II van Toscane en Francesco I d'Este, hertog van Modena, namen aanstoot aan de pauselijke weigering om met Odoardo Farnese, hertog van Parma, over de toekomst van het hertogdom van Castro in onderhandeling te treden (Pastor, Gesch. Päpste XIII 2, p. 872-873).

[p. 314]

hebben tegen de waerheit door gewelt van torture.¹² Monsieur d'Andelot, zoon van den marescal de Chastillon, zich begeven hebbende aen de roomsche religie,¹³ is bij de coninginne vereert met twaelffduizent gulden ende 't officie van marescal de camp.

Men beschuldigt don Melo dat hij eerst vijantlijcke acten heeft aengerecht nae de doot van den coning, nu overleden, dat hij willende slaen 't renfort van Becx niet en heeft verwacht ofte immers niet en heeft slagh gelevert 's avonts tevoren als de Fransoisen moe ende onbereidt waeren, maer vooral dat [hij] Buquoi ende meteene alle de reuterie heeft geoffense[e]rt, hem willende benemen het bevel dat hem toequam.¹⁴

Den Grooten Heer, zoo wij hier hooren, heeft een tweede zoon,¹⁵ rust ter zee tachtich galeien, dertich andere schepen. Monsieur de Millerai blijft bij de wateren van Bourbon.¹⁶ De restitutie van 't gouvernement van Auvergne gedaen aen mijnheer den hertogh van Orleans is geverificeert in het parlement.¹⁷ Men spreect van de hertoginne van Esguillon te huwelijcken met den grave van Brion,¹⁸ die zeer bemint is van den hertogh van Orleans, 'twelck een middel zal zijn om haer rijckdom die zeer benijdt werdt te salveren. Aen den hertogh van Bouillon werdt recompense gepresenteert voor Sedan.¹⁹

6 Iunii 1643.

Ick heb aen mijnheer den hertogh van Orleans²⁰ gerecommandeert de zaecken van Swede ende van de geallieerden. Sijne Hoocheit heeft zeer goed ende beleefd antwoord gegeven.

Men meent dat hertogh Carel, die te Sirick is, iemant van de zijnen hier heeft gezon-

12 In januari 1641 verklaarden de monniken Guillaume Poirier en Louis Allais voor de onderzoeksrechter dat zij door de hertog van Vendôme waren gehuurd om een aanslag op het leven van Richelieu te beramen (Lettres Richelieu VI, p. 791-794). In het kader van zijn eerherstel zag de hertog toe dat de heremieten hun verklaring ten overstaan van het Parlement herriepen (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 63-64).

13 Gaspard IV de Coligny, markies d'Andelot, die zich onder de bekoring van Marion de Lorme bekeerd had tot het katholicisme, diende in het leger van de hertog van Enghien (Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 157-158).

14 In de Gazette 1643, no. 69, dd. 6 juni 1643, kon Grotius lezen dat in de Zuidelijke Nederlanden nog steeds verbijstering heerste over het verloop van de slag bij Rocroi (18-19 mei 1643). Over drie zaken verlangde men opheldering: 1^o wat was de reden dat don Francisco de Melo de Luxemburgse gouverneur Johan van Beck niet in de krijgshandelingen had betrokken, 2^o waarom had hij de aanval uitgesteld tot de avond van de 18^de mei, 3^o hoe was het mogelijk dat hij als opperbevelhebber in het midden van de strijd zijn onderbevelhebber Charles-Albert de Longueval, graaf van Bucquoy, van zijn commando had ontheven?

15 Ahmed (*25 februari 1643-1695), zoon van sultan Ibrahim en Muazzaz Sultan, zou in 1691 de troon bestijgen (Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas I, p. 17). Van zijn geboorte maakte de Gazette 1643, no. 68, melding in de ‘extraordinaire du III juin’: ‘La naissance d'un second fils au Grand Seigneur, et autres affaires de Turquie’.

16 Charles de La Porte, markies van La Meilleraye, treurde in stilte om de afloop van de ongelijke strijd die hij met de nieuwe favorieten aan het hof had moeten voeren over de rechten op het gouverneurschap van Bretagne.

17 Gaston van Orléans beschikte nu weer over alle waardigheden die hem op 1 december 1642 bij koninklijk besluit waren ontnomen (G. Dethan, Gaston d'Orléans, p. 291-293).

18 François de Lévis-Ventadour (1603-1661), graaf van Brion, de latere hertog d'Anville (Danville), eerste adjudant van Gaston van Orléans, zal een avontuur met Richelieu's lievelingsnicht Marie-Madeleine de Vignerot, hertogin van Aiguillon, zeker niet uit de weg zijn gegaan (G. Dethan, o.c., p. 158, en Cardinal de Retz, Oeuvres, p. 160-164 en p. 1277).

19 Frédéric-Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon, weigerde echter de consequenties van de door Richelieu afgedwongen afstand van het prinsdom Sedan (13/15 september 1642) te aanvaarden (Lettres de Turenne, p. 383).

20 Vermoedelijk bood de hertog van Orléans de Zweedse ambassadeur een ontvangst in het paleis ‘le Luxembourg’ aan.

[p. 315]

den.²¹ In Catelagne is nieuwe conspiratie geweest tegens de Fransoisen, oock zoo men zegt tegens het leven van den marescal de La Motte-Odincourt.²² De Fransoisen equipperen tien galeien binnen Barcelone. De Spaignaerden hebben Tortose voorzien met duizentvijfhondert te voet, vijfhondert te paerd, Fragues met dertienhondert man. Den hertogh van Anguien heeft ingenomen de casteelen van Barlaimont ende Aismery²³ aen de Sambre. De Spaignaerden vresende voor Camerick hebben het garnisoen aldaer versterckt. Den marescal de l'Hospital,²⁴ voordezen genoemt du Hallier, is hier ende doet zich van zijne wonden genezen. Wij hooren dat de Schotten, bij de Engelsche parlamentarissen gesolliciteert om haer te helpen, daertoe niet en willen verstaen.

21 Van deze geruchten maakte hertog Karel IV van Lotharingen gebruik om zijn onderhandelingspositie ten opzichte van de keizer, Spanje en Beieren te verbeteren.

22 De Gazette 1643, no. 70, dd. 6 juni 1643, maakte niet veel ophef van de Catalaanse samenzwering tegen de Franse onderkoning Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt. Groter alarm sloeg men bij het bericht dat de nieuwe Spaanse opperbevelhebber don Felipe de Silva versterkingen had gestuurd naar de linie die van Fraga (ten westen van Lérida) naar Tortosa liep; vgl. Sanabre, La acción de Francia en Cataluña, p. 243-249.

23 Tegenwoordig: ‘Berlaimont’ en ‘Aulnoye-Aymeries’; vgl. Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 141.

24 In april had François de l'Hospital, graaf van Rosnay, sieur du Hallier, de maarschalksstaf uit handen van de hertog van Enghien in ontvangst mogen nemen (Lettres Mazarin I, p. 147 en p. 179-180).

In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 6 Juny 1643 uyt Paris.