Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 291]

6232. 1643 mei 27. Van J.F. Gronovius.¹

Illustrissime domine,

Qui has tradet tibi adolescens,² moribus, eruditione, natalibus ornatissimus, putavit aliquid commendationis accessurum sibi si meas ad te deferret. Pater ei est vir iamdudum amplissimae dignitatis, Georgius Richterus, reipublicae Noribergensis consiliarius, academiae Altorfinae procancellarius, ad regem quondam tuum et Imperii proceres aliquoties legatus, semper optimarum partium. Qui quantopere literas amet, vel ex hoc aestimabis quod, cum ante undecim annos me tum Altorfii studiorum causa agentem nosse coepisset, quod acriori quodam ac vulgus amore ad eas me ferri opinaretur, ab eo tempore inter gravissimas occupationes crebris amicae manus pignoribus et adfectus sui admonere et ad praeclara quaeque hortari me non destitit. Et ipse fortassis tibi quoque vel ex amicitia vetere vel ex epistola in Rutgersianis Lectionibus edita³ cognitus est. Ego certe studiosissimum tui admiratorem fuisse semper scio. Haec dixisse sufficiat; nihil enim rogabo, quod solent qui scribunt συστατιϰὰς, ne quidquam precibus meis, omnia tuae humanitati lator debeat. Qui me quoque beneficio adfecisse visus, quod testandae perpetuae meae erga te observantiae hanc viam mihi ministravit, cum alioquin viliorem me iudicem quam ut argumentum domo petitum in literas tua negotia et studia moraturas dignum conferre me posse existimem.

Ut tamen per hanc occasionem de me aliquid addam, audivisti forsan me hanc quietem ambitiosae, quae in patria monstrabatur, spei praetulisse. Nec paenitet: satis enim honeste habemur; munere cum omnium gratia defungimur; quod licet, Musis nostris amoenioribus vacamus. Iamque adfecti sunt tres alii libri Observationum, peregrinationis non ita pridem peractae tumultuariam operam maturiori meditatione exactam exhibentes, prioribus, si quid iudicio accrevi, multo luculentiores.⁴ Ubi his extremam manum imposuero, totum - σὺν θεῷ εἰπεῖν - vindicabunt Senecae tragoediae;⁵ nec interea otiosae Thebais et Alexias⁶ conquiescent.

Nunc autem vacasne de duobus in Tacito hariolationibus arbitrium te adigi? Prior est⁷ libri III Annalium caput XXXV, ubi Manius Lepidus et Junius Blaesus nominati, ex

1 Hs. Leiden, UB, Pap. 2. Eigenh. oorspr. Ontwerp eveneens aanwezig te Leiden, UB, Gron. 55, f. 51^v (Dibon-Bots, Inv. Corresp. Gronovius, p. 103 onder de datum 17 mei 1643). Johannes Fredericus Gronovius (1611-1671), geboren te Hamburg als zoon van David Gronow en Margaretha Langermann, liet zich in 1631 inschrijven aan de universiteit van Altdorf (Steinmeyer, Die Matrikel der Universität Altdorf I, p. 218). Op advies van Grotius trok hij in 1634 naar de Republiek. In het voorjaar van 1639 begon hij aan zijn ‘tour’. Hij bezocht Engeland, Frankrijk en Italië. Op de terugweg bracht hij een bezoek aan Grotius (no. 5479 (dl. XII)). Kort na zijn aankomst in de Republiek (1642) kreeg hij een leeropdracht aan het Deventer Athenaeum aangeboden. In 1658 nam Gronovius een benoeming in Leiden aan (Dibon-Waquet, Johannes Fredericus Gronovius, Genève 1984, en NNBW I, kol. 989-992; NDB VII, p. 127-128).

2 Joannes Georgius Richter, geboren te Neurenberg ca. 1620, rechtenstudent te Leiden in 1642 (Album studiosorum acad. Lugd.-Bat. I, kol. 333), was de zoon van de Neurenbergse jurist Georg Richter (1592-1651), sinds 1631 vicekanselier van de universiteit van Altdorf (Steinmeyer, o.c. I, p. 95, en II, p. 459; Wackernagel, Die Matrikel der Universität Basel III, p. 206 no. 32).

3 J. Rutgersius, Variarum lectionum libri sex, Leiden 1618, IV, caput 3 (p. 318-337), brief van Daniel Heinsius aan Georg Richter.

4 Gronovius' Observationum libri tres, Leiden 1639, kregen van Grotius een gunstige beoordeling; zie no. 4033 (dl. X). Het vierde boek van de Observationes verscheen pas in mei 1654.

5 De uitgave van L. Annaei Senecae Tragoediae, ex recensione J.F. Gronovii kwam pas in 1661 tot stand (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 184-186).

6 Lees: ‘Thebais et Achilleis’. Deze werken werden opgenomen in P. Papinii Statii Opera ex recensione et cum notis I. Frederici Gronovii, Amsterdam (Elzevier) 1653. Zie voor de in 1637 te Den Haag uitgebrachte editie Johannis Frederici Gronovii in P. Papinii Statii Silvarum libros V. Diatribe, nos. 2815 (dl. VII), nos. 3170, 3209 en 3212 (dl. VIII).

7 De passage ‘Prior est ... nec metuendus ullo modo ob humilitatem generis et nominis’ ontbreekt in het ontwerp.

[p. 292]

quis proconsul Africae legeretur: ‘Respondit Blaesus specie recusantis sed neque eadem adseveratione, et consensu adulantium auditus est.’ Si auditus est consensu patrum, valuit utique excusatio: speciem enim induerat recusantis. Sed puto scripsisse Tacitum: ‘et consensu adulantium adiutus est’, hoc est: visa est frangi et expugnari simulata modestia, ut honestius remitteret et oblatum honorem acciperet. Non ita intente serioque se excusavit utque maiori cum honore desisteret, iuverunt eum cumulo obturbantes per adulationem et quasi cogentes iudicio caesaris et senatus cedere.⁸

Alter est libri II Historiarum caput LXXVI in oratione Mutiani: ‘Torpere ultra et polluendam perdendamque rempublicam relinquere sopor et ignavia videretur, etiamsi tibi quam inhonesta, tam tuta servitus esset. Abiit iam et transvectum est tempus, quo posses videri concupisse: confugiendum est ad imperium’.⁹ Nisi contradicere sibi ipsi Mutianum malumus, scribendum est: ‘quo posses videri non cupisse’. Estque hoc illud tempus quod designat Suetonius:¹⁰ ‘Ad hunc motum - Iudaeae rebellantis - compescendum cum exercitu ampliore et non instrenuo duce, cui tamen tuto tanta res committeretur, opus esset, ipse potissimum delectus est, ut et industriae expertae nec metuendus ullo modo ob humilitatem generis et nominis’. Sic quidem sentio, nisi quid tu rectius, ut quidem potes. Quod addiscam, si impetrare tantum a maximis occupationibus tuis potero ut hominem tantis meritis tuis emtum et addictum tibi nondum excidisse memoriae et amori tuo tribus lineis testari velis.¹¹

Vale, vir illustrissime et incomparabilis, cum tota domo et bene age,

Excellentiae tuae devotissimus observantissimusque,
Johannes Fredericus Gronovius.

8 Tacitus, Annales III, caput XXXV, in de editie C. Cornelii Taciti Opera, Joh. Fred. Gronovius recensuit, et suas notas passim adjecit, Amsterdam (Elzevier) 1672, p. 350: ‘et consensu adulantium auditus est’, met de aantekening: ‘valde itaque mallem: et consensu adulantium adiutus est. Intellige, visa est frangi et expugnari eius modestia, ut honestius remitteret, ac delatum honorem susciperet. Non ita intente serioque sese excusavit, et ut maiori cum specie desisteret, subvenerunt pudori eius et iuverunt eum quasi cuneis factis obturbantes per adulationem et cogentes scilicet iudicio Caesaris et senatus cedere’.

9 Tacitus, Historiae II, caput LXXVI, in tomus secundus van de hierboven genoemde editie Amsterdam 1672, p. 286: ‘quo posses videri concupisse’, met een nieuwe lezing: ‘Regius liber habet manifeste: quo posses videri concepisse. Est concipere ex destinato suscipere, lib. I Ann. ...’. Vgl. de editie van E. Koestermann in de Bibliotheca Teubneriana (Leipzig 1969), p. V-XX.

10 Suetonius, Vespasianus 8, 4, 5.

11 Zie Grotius' schrijven van 12 december 1643 (no. 6586).

Daventriae, ante diem XVI Kalendas Iunias anno Christi 1643.

Adres: Illustrissimo et incomparabili viro, domino Hugoni Grotio, serenissimae reginae et regni Sueciae ad regem christianissimum legato. Lutetiam Parisioram.

In dorso schreef Grotius: Iunius 1643 Gronhavius. En: 16 Iunii Gronovius.