Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 125]

6109. 1643 februari 28. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Regia valetudo non ea est² qualem vellemus et velle debemus, multumque vereor ne eum laedat labor circa negotia et insuetus et sumtus extra modum. Sed dicitur iam meliuscule se rex habere, magno omnium gaudio. Rex enim semper dilectus a suis, nunc etiam amatur multo magis post tot nova bonitatis exempla. Accedit ingens omnium ordinum metus, si quid ei tale eveniat, quod Deum ut avertat, precamur. Deliberat nunc rex de tollenda venalium vicesima, onere in plebem gravi et cuius utilitas absumitur per triginta millia ex eo viventium. In eius locum proponitur geminatio numeri iudicantium in sedibus, quas vocant, praesidialibus, tricesima quotannis pretii aedium,³ adiectio ad vectigalia rerum invectarum et evectarum.

Est hic comes Laudranus a Scotis missus ad instauranda vetera cum hoc regno foedera.⁴ Praepolluit in parlamento Scotiae ea sententia quae opem ferendam censet parlamento Angliae, sed cum magni proceres dissenserint, creduntur et ibi partes futurae. Est hic et Gothofridus, syndicus et legatus Genevae, ad tollendas finium controversias, quae a Gallis intempestive moventur, quo tempore maxime opus est Galliae retinere amicitiam et Helvetiorum protestantium et eorum, quorum salus illis cordi est. Sunt enim post captam Uberlingam pulchrae Gallis res suas promovendi in illis partibus occasiones.

In Hispania post demotum a rerum summa Olivarem maxima fides et gratia esse dicitur apud Ferdinandum Borgiam. Perstat fama Bavaros concessisse ad Danubium, Gallos parcentes Bavaricis terris in Wirtenbergico solo se tenere maxime.⁵

In Portugallia audimus novam detectam coniurationem.⁶ Tum vero manentia eius gentis certamina cum Batavis, tam in Brasilia quam in Africa, forte et in India Asiatica, efficiunt ut minus secunda sint de ipsorum successibus iudicia. Apud Tarragonam et in Arragoniae finibus pugnatum inter Gallos et Hispanos, aequalibus ferme damnis. At in Italia Dertonam oppidum in ipsa hieme obsessum cepere Hispani. Arx adhuc a Gallis defenditur. Sed qui postremum missi erant ad inferendas res necessarias, intrare non potuerunt. Creditur in eas partes ire dux Longovillanus. Guebrianus sex cohortibus, id est regimentis, augetur.⁷

Burgundi Comitatenses, si eo modo bello eximi possunt, videntur non recusaturi, quod recusarunt antehac, praesidia nempe accipere ex Helvetiis protestantibus. Sed Galli strenue in illas partes bellum parant, daturque adiutor Milleraio vicecomes Turenae, ducis

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 127; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 264 no. 468. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 34.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 28 februari 1643 (no. 6108).

3 Het copieboek Dresden geeft: ‘tricesimi quotannis pretii odium’.

4 Hier kan sprake zijn van een verwarring, mogelijk moet hier ‘Loudounus’ gelezen worden. John Campbell (1598-1663), graaf van Loudoun, sinds 1641 kanselier van Schotland, had zich in 1642 opgeworpen als vredesbemiddelaar tussen koning en Parlement (DNB VIII, p. 364-366). Voor de missie naar Frankrijk was echter William Kerr (ca. 1605-1675), graaf van Lothian, aangewezen (The Register of the Privy Council of Scotland 1638-1643, p. 571-572).

5 De Gazette 1643, no. 28, dd. 7 maart 1643, meldde dat de Beierse en Franse legers in de tweede helft van februari niet ver van elkaar bij ‘Rudlinguen’ (Reutlingen) lagen. Enkele schermutselingen die ten nadele van de Zwabisch-Beierse eenheden uitvielen brachten de bevelhebbers Johan van Werth en François de Mercy tot het besluit om de omgeving van Ulm op te zoeken.

6 Het bericht ‘La nouvelle trahison contre le roy de Portugal, descouverte’ ontleende Grotius aan de Gazette 1643, no. 24, ‘extraordinaire du XXVII fevrier’.

7 Maarschalk Guébriant had zijn verbindingsman Jacques de Borelli, heer van Roque-Servière, naar Parijs gezonden om geld en manschappen te werven. Met moeite kon deze 1500 man uit het garnizoen van Breisach lichten voor legerdienst in het Wurtembergerland (Episodes Guébriant, p. 311-319).

[p. 126]

quidem Bulionii frater, sed magnis factis meritus, ut ne hoc quidem ei noceat. Comes Harcurtius,⁸ quanquam in omnibus quae ei hactenus credita sunt felix, erit sine exercitu cohibitus intra praefecturam suae provinciae Viennensis.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, det Sublimitati tuae valetudinem cum optimis consiliis optimisque successibus,

tuae Sublimitatis cultor devotissimus,
H. Grotius.

8 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, zou in aanmerking komen voor de waardigheid van ‘grand escuyer’; vgl. no. 6024. Dit jaar kreeg de anders zo succesvolle legeraanvoerder geen nieuw commando, maar hij scheen genoegen te nemen met het gouvernement van Guyenne (in de tekst abusievelijk ‘Viennensis’). Op 6 maart 1643 schreef Mazarin: ‘... il signor conte d'Harcourt si prepara per andarsene suo governo sodisfattissimo’ (Lettres Mazarin I, p. 121, en Gazette 1643, no. 103, dd. 15 augustus 1643).

Lutetiae, XVIII/XXVIII Februarii 1643.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Regis valetudo multos inquietat. Accisa, quam vocant, ve(n)alium adimenda. Scoti foedus antiquum Gallis de novo proponunt. Genevensium legatio de finibus. Primus in Hispania minister Ferdinandus Borgia. Lusitanica. Hispanica. Italica. Laus Turenae.