Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 123]

6108. 1643 februari 28. Aan N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Den coninck is niet wel te pas geweest,² werdt wat beter. Evenwel is daerdoor de reize van zijne Majesteit geschorst. De generaels gaen nae haere quartieren. Den vicomte de Turaine,³ een heer van groote meryten, zal zijn bij den marescal de La Millerai. Die van 't graefschap van Bourgogne werden vervaert ende zouden nu wel doen willen dat zij voordezen hebben gerefuseert: garnisoen van protestantsche Switzers innemen mids becomende de neutraliteit. De roomschgezinden cantons⁴ zijn zedert het veroveren van Uberlingen bij de Fransoisen zeer becommert, stercken alle aencomsten, mistrouwende niet alleen Vrancrijck, maer oock haere eedgenooten. Dezelve roomsche Switzers hebben eenigh volck gezonden als tot defensie van Milaen, waertoe zij vanwegen verbont zijn gehouden, maer zijn vandaer gegaen nae Spaignien, zoo men voorgeeft om te dienen in de conincx guarde van Spaignie, veele meenen om te dienen in Catelagne, 'twelck zoude zijn tegen de tractaten met Vrancrijck gemaeckt.⁵ Wij hebben hier een gedeputeerde van Genève⁶ om eenige questië[n] van limyten af te doen. Bij Tarragona ende op de Arragonsche frontieren is gevochten tuschen de Fransoizen ende de Spaignaerden, maer met weinigh voordeel ten wederzijde.

De hertogh van Longueville⁷ schijnt zich gereed te maecken nae Italië,⁸ alwaer de

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, H 31a. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Mogelijk tezamen met no. 6107. Copie, afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. [10] maart 1643).

2 De gezondheidstoestand van koning Lodewijk XIII begon zorgen te baren. In de ‘Relation de ce qui s'est passé jusques à présent de plus mémorable en la maladie du roy’ (Gazette 1643, no. 52, dd. 30 april 1643) werd gemeld dat de vorst op de 21^ste februari begon weg te kwijnen.

3 Henri de La Tour d'Auvergne (1611-1675), burggraaf van Turenne, stond in tegenstelling tot zijn oudere broer Frédéric-Maurice in hoog aanzien bij de koning. In 1642 onderscheidde hij zich tijdens de campagne van het Franse leger in de Roussillon. In april van dit jaar stond hij gereed om met het leger van Charles de La Porte, markies van La Meilleraye, naar de Franche-Comté (Bourgondië) te gaan, doch een maand later kreeg hij order om naar Italië te vertrekken (Lettres de Turenne, p. 377-385).

4 De katholieke kantons Luzern, Uri, Schwyz, Unterwalden en Zug stelden alles in het werk om te voorkomen dat de Fransen zouden oprukken naar Konstanz.

5 Het in Milaan gelegerde regiment van kolonel Melchior Lussy was uitgenodigd om het nieuwe garderegiment van koning Philips IV te vormen. Tegen deze bestemming tekende de Franse ambassadeur Jacques Le Fèvre de Caumartin in december 1642 bezwaar aan. Hij wees op een precedent dat in het jaar 1606 had plaatsgevonden (Vogel-Fechter, Eidgen. Abschiede V, 2, 1, p. 1234-1235, 1256 en p. 1264-1276; Rott, Hist. représ. dipl. V, p. 448). Zie voor de Frans-Zwitserse diplomatieke betrekkingen, E. Rott, Méry de Vic et Padavino; quelques pages de l'histoire diplomatique des ligues suisses et grises, Bazel 1881, p. 3-173: ‘Les anciennes alliances franco-suisses et le ‘Renouvellement’ de 1602’.

6 De gedeputeerde was Jacques Godefroy (1587-1652), hoogleraar en stadsbestuurder te Genève (DBF XVI, kol. 437). Zijn bezoek aan Parijs hing samen met het proces dat Jean Dupiau, prior van de Benedictijner priorij Saint-Jean te Genève, in 1642 voor het Parlement van Dijon tegen het stadsbestuur van Genève had aangespannen in de zaak van de inbeslaggenomen goederen en bezittingen van de voormalige parochiekerk Saint-Gervais in het land van Gex; vgl. no. 5744 (dl. XIII) en Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau I, p. 215 en p. 415-416.

7 Henri d'Orléans, hertog van Longueville, keerde niet naar Italië terug (Lettres Mazarin I, p. 176).

8 Met het oog op de benarde situatie in Italië gaf de koning op 25 februari aan alle officieren last om terug te keren naar hun eenheden (Gazette 1643, no. 27, dd. 28 februari 1643).

[p. 124]

stadt van Tortone bij de Spaignaerden is becomen, maer 't casteel werdt gedefendeert.⁹ Doch een convoi derrewaert gezonden heeft niet connen incomen. Nae 't wechzenden van Olivares uit het Spaensche hof zeit men dat het meeste credyt is bij don Ferdinando Borgia, dewelcke men meent veel zal doen om tot de paix te comen.¹⁰

Hier spreect men van af te zetten de stuver op de gulden van vercochte waeren ende de schade te verhaelen door de taxe van de huisen, verdobbeling van 't getal der personen dienende in de sièges presidiaux, ende verhooging van de douane.¹¹ De stuver op de gulden benauwde 't volck zeer ende bleef veel in handen van deghenen die daertoe wierden gebruickt over de dertichduizent.

Van de paix tusschen den paus ende den hertogh van Parme werdt noch gehandelt te Florence.¹² Den paus heeft eenige Spaignaerden die uit Napels nae Milan gingen, passagie vergunt over zijne landen, ende den Spaignaerd over de zijn[e] aen eenigh volck bij den prince Thomas gezonden aen den hertogh van Modene.¹³ Noch zesduizent man uit Napels ende twee millioenen werden te Milaen verwacht. De ligue tuschen den paus ende den coninck van Spaignie hapert noch.¹⁴ De bulle van den paus die ick zende is een pretext om de beelden uit de kercke te helpen.¹⁵ Men spreect hier, maer zonder zeeckerheit, van seditiën te Seville ende in Mexico.¹⁶ Achthondertduizent gulden zijn gezonden nae Narbonne voor de Fransche armee in Catelagne. Aen de Switsers werdt afgetrocken het derde paert van haer achterwezens, de reste betaelt in drie maenden. Wij verstaen den churfurst van Trier is in volle vrijheit.¹⁷ Den hertogh van Bouillon wil zich opposeren tegen de incorporatie van Sedan aen Vrancrijck.¹⁸

28 Februarii 1643.

9 Het garnizoen van Tortona had de stad prijsgegeven aan het Spaanse vuur (Claretta, Storia della Reggenza II, p. 26).

10 Op 17 januari kreeg Gaspar de Guzmán, ‘conde-duque’ de Olivares, van de koning te verstaan dat hij zich moest terugtrekken uit de actieve politiek. Thans werd het gerucht verspreid dat koning Philips IV zijn vroegere kamerheer don Fernando de Borja weer in ere had hersteld; vgl. Lettres Mazarin I, p. 110.

11 Koning Lodewijk XIII bekrachtigde het belastingbesluit van de ‘Conseil d'Etat’ van 25 februari 1643 (Gazette 1643, no. 29, dd. 7 maart 1643). Zie ook Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 8-11.

12 Ferdinando II de' Medici, groothertog van Toscane, zocht een diplomatieke oplossing van het geschil tussen paus Urbanus VIII en de hertog van Parma over de rechten op het hertogdom van Castro.

13 Prins Tommaso Francesco van Savoye liet 400 man meevechten in het leger van Francesco I d'Este, hertog van Modena; vgl. no. 6061.

14 Deze winter bezochten de graaf van La Roca en de regent Matías de Casañate de hoven van de Italiaanse vorsten om hen te bewegen tot grotere politieke samenwerking.

15 De bul ‘Sacrosancta Tridentina Synodus’ van 15 maart 1642 (Bullarum, diplomatum et privilegiorum sanctorum Romanorum pontificum Taurinensis editio XV, p. 170-173 (Constitutio circa formam et habitum sacrarum imaginum)).

16 Aan de opstanden te Sevilla en Mexico besteedde de Gazette 1643, no. 21, aandacht in een ‘extraordinaire du XVI fevrier 1643, contenant les avantages n'aguères obtenus par les Portugais sur les Castillans ...’.

17 Philipp Christoph von Sötern (1567-1652), keurvorst-aartsbisschop van Trier, had in 1631 een verdrag met Frankrijk gesloten. Dit bondgenootschap kwam hem duur te staan, want in 1635 werd hij door de Spanjaarden gevangen genomen en uitgeleverd aan de keizer. Onderhandelingen met de kapittels van Trier, Spiers en Mainz over zijn terugkeer verliepen bevredigend, maar de aartsbisschop stelde zelf te hoge eisen. In de loop van 1645 herwon hij desondanks zijn vrijheid (ADB XXVI, p. 50-69).

18 Frédéric-Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon, had in gevangenschap afstand gedaan van zijn rechten op het prinsdom Sedan (15 september 1642). Op 5 december 1642 waren de stukken die op de cessie betrekking hadden al door het Parlement van Parijs geverifieerd en geregistreerd (Du Mont, Corps. Dipl. VI, 1, p. 270).

In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 28 Feb. 1643 uyt Paris.