Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5864. 1642 september 1. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Librum quem Riveto opposuisti a te inscribi ‘Votum pro pace’ gratum mihi est, neque enim de nihilo est quod auctores sapientissimi libros suos bene ominatis nominibus insignire gestiunt.² De privatis tuis³ breviter tibi satisfactum iri confido. Quae de Anthobolia scribis perplacent, sed nescio cur eam editionem in octavo concinnaverit typographus.⁴ Labores in Vetus et Novum Testamentum⁵ recte procedere gaudeo, tibique et meo et publico nomine gratulor.

De Thuano te auctore bene sperare incipiam, nam prudenter respondit Beaufortius,⁶ et ita nisi nimio odio praegravetur Thuanus capitis periculum declinare posse videtur.

Ut magni quid hoc anno gerat princeps Arausionensis, id sperari quidem potest, sed nullo idoneo argumento. Multi quidem hic fuere sermones de expeditione, qui iam iterum conticescunt. Interim non parum Galliae praestat princeps quod Hispanos se cum caesarianis in perniciem Vinariensium vetat iungere.⁷

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 24, 256. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 5850, beantw. d. no. 5878. De dorsale aantekening ‘4 Septembris’ moet verbeterd worden in ‘1 Septembris’.

2 Rivets Examen animadversionum Hugonis Grotii (BG no. 1180) werd door Grotius beantwoord met een Votum pro pace ecclesiastica (BG no. 1183).

3 De Autentycque stucken, raeckende de saecke van den heer Hugo de Groot ... (BG no. 889). In de afgelopen maanden hadden vrienden van Grotius de gewenste documenten bijeengebracht.

4 In de drukkerij van de weduwe Pelé te Parijs werd de uitgave voorbereid van de Florum sparsio (BG no. 791). Ten aanzien van het formaat van de uitgave zou Grotius opmerken dat hij abusievelijk ‘in octavo’ in plaats van ‘in quarto’ had geschreven; vgl. nos. 5850 en 5878. De verschrijving ontdekte hij bij het lezen van Willems brief: boven het woord ‘octavo’ noteerde hij alvast ‘quarto’.

5 Grotius' Annotata ad Vetus Testamentum konden in 1644 verschijnen (BG no. 1137). In 1646 en in 1650 werden uitgaven verzorgd van tomus secundus en pars tertia ac ultima van zijn Annotationes op het Nieuwe Testament (BG nos. 1138 en 1141).

6 François de Beaufort, zoon van César de Bourbon, hertog van Vendôme, ontweek alle lastige vragen over het gesprek dat hij in het voorjaar van 1642 met de ‘samenzweerder’ François-Auguste de Thou had gevoerd.

7 Uit het Staatse legerkamp tussen Rheinberg en Orsoy viel niets krijgshaftigs te melden. In overleg met maarschalk Guébriant had Frederik Hendrik zijn campagne afgestemd op het verlenen van steun en hulp aan de Frans-Weimarse en Hessische troepen. Zijn onbaatzuchtig optreden werd door de Fransen gewaardeerd omdat daarmee de vorming van een keizerlijk-Spaans front aan de Nederrijn werd voorkomen (Foerster, Kurfürst Ferdinand von Köln, p. 211-217).

[p. 405]

Rumor hic spargitur de Portmuda in potestatem parlamenti per incolas qui in gubernatorem insurrexerant redacta, et gubernatoris qui in arcem firmissimam se receperat obsidione, qua de re nihil mihi certo constat.⁸ Spargunt alii Scotos ad regis partes inclinare, aegre scilicet ferentes post stabilitam religionem etiam in iura regis involari, quod maximi foret momenti.

Nudiustertius hic Hagae magnus ad domum legati Lusitani ortus est tumultus.⁹ Quidam Delfius nomine per proxenetam Johannem legato equum vendiderat, quem ipse coram inspexerat, et numeraverat legatus pretium, sed postea deceptum se dicens, Johannem ad se vocatum verberari iussit eumque domi suae detinuit, argentum reddi cupiens. Uxor Johannis quae aderat maritum flagitans populares invocavit. Illi tandem tanto convenere numero ut iactis primo in vitra lapidibus fores moliri conati sint. Aperta deinde ex parte ianua cum quidam sutor irrumpere vellet, a Lusitano pugione est ictus, ita ut concideret humi. Eum plebei mortuum credentes - cum tantum leviter esset vulneratus - reclusam ianuam iterum adorti, eam quae ad cellam aditum dabat¹⁰ perfregere, vasa corrupere, deinde et in partem domus ingressi supellectilem efferre cepere, neque a spoliatione domus cessassent, nisi praestes Curiae et magistratus auctoritate sua tumultum composuisset et cives ad arma vocasset, qui et postea affuere, sed cum iam legatus se clam ex aedibus alio recepisset.¹¹

De Scotiae et Erfordiae decretis quomodo se res habeat, ex adiuncto libello¹² cognosces. Plura iam non addam.

Vale cum uxore et liberis,

tibi obsequentissimus frater,
Guilielmus Grotius.

8 De koningsgezinde gouverneur George Goring wist de eerste aanvallen van het parlementsleger op de vesting Portsmouth af te slaan (CSP Ven. 1642-1643, p. 123 en p. 128-129).

9 Op zaterdag 30 augustus was voor de woning van de Portugese ambassadeur Francisco de Andrade Leitão in de Korte Houtstraat een menigte samengelopen om de koetsier-paarden-handelaar Hans Cril te bevrijden uit de gijzeling waarin hij was geraakt nadat de ambassadeur verborgen gebreken had geconstateerd bij het door Cril geleverde paard uit de stal van een zekere Verdelft (Den Haag, ARA, Eerste afd., Staten-Generaal, inv. no. 7010, lias Portugal, september 1642, en Prestage, The diplomatic relations, p. 188-189). Zie voor een afbeelding van de volksoploop, Atlas van Stolk no. 1880.

10 In het vuur van zijn betoog begaat Willem enkele vergissingen; in het hs. leest men ‘eum plebei mortuum credens’ en ‘eam quae ad cellam aditum dabant’.

11 In de volgende dagen gaven de Staten-Generaal en de Staten van Holland aan het Hof van Holland opdracht dit incident nader te onderzoeken (Res. SH, dd. 24 september 1642, en Aitzema (f^o) II, p. 866).

12 Naar alle waarschijnlijkheid betreft het hier een exemplaar van de Petitie of versoeck der graven, baronnen enz. ... van het Coninckrijck Schotlant, aen de heeren van Sijne Majesteyts ... secreten raedt. Met noch een declaratie van de resolutie van het Graef-schap Hereford, Rotterdam 1642 (Knuttel, Cat. v. pamfl. no. 4863).

Hagae, 1^o Septembris 1642.

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suede, à Paris. Port 16 s.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 14 Aug. [sic].

En in dorso: 4 Sept. 1642 W. de Groot.