Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

[p. 535]

5385. 1641 september 26. Van P. Pels.¹

Mijnheer,

U Ex.^cie hebbe over 14 daegen lest geschreven;² met de leste post hebbe ontfangen u Ex.^cie aengenaeme,³ daervor ick van 't bericht en goet advis bedancke.

De Torxe armee was vor Asaac aenkommen en voreerst eenen grooten stoot daervor bekommen, want de Russen in de beuytenwarcken liggende 9000 starck, hebben die verlaeten en à desseing hun geretireert. De Turcken meynden dor schrick, hebben alsoo met groote macht eenen aenvall gedaen op de schantzen, die met menichte van groot canon besett en in 't midden van den alarm sijn die geretirerde van achtter ingevallen en alsoo eene groote nederlage ontfangen. Eenen Torckschen chaus,⁴ die uyt het leger naer Constantinopell was gesonden, is dor de Polen geaprehender(t) ome, soo men segt, naer Warschauw op den rijxdagh⁵ gebracht te werden.

Tot Warschauw en was nogh niet sunderling verricht; daer was groote oneenicheyt. De ridderschap begeeren rondtuyt reckeninge van de negociën, die tuschen de rijxdaegen met den coning en sijne bijhebbende senattoren gepasseert sijn. Daeronder scheuylt assistencie aen den kayser en coning van Spaniën. De Polen willen ooc rondtuyt hebben, dat sijne May.^tt die vaceerende starostyën aen de gemeriteerde geft, want met die te onthauden wort daer mede teruggegehauden de liberteyt van spreecken tot naerdeel van de respublica. Den coning en senattoren hauden aen ome de achtterstellige gage vor de soldaeten op de frontieren, item des conings schulden te betaelen en sijne May.^t versouckt pr(...) onderhaut vor sijnen broeder Casamiro.⁶

Het palatinaet van Smolensko hebben eendrachtigh geresolveert geene ketters ofte chismatici eenige honnorabele chargen te laeten bedienen, tot contentement van veele andere provinciën ome tot exempel te volgen.

Het leen van Preuyssen aen den churvorst⁷ wort seer aengevochten, liggende sijne churv. D.^t tot Ortelsbergh omme niet eer naer Warschauw te gaen, vordat alles claer is. Soo men bericht, sijne May.^tt met veele palatini sijn hem geaffec[c]ioneert, onder dewelcke een sayde: ‘omme hem de possessie te benemen, daer hoort meer als pampier toe’ en, ofte de croon in posture stondt, liet considereren.

U Ex. sall beuyten twijffell het parlement tuschen de theologen van Bremen⁸ vernommen hebben. Daer sijn 2 ofte dry van de verstaelde geusen, die hebben die andere moderate op een gehauden sinodo tot Rotterdam seer hevigh aengegeven, gelijcksam haer accuserende van 't sociannismo, waerover ooc dor ijverige conterremonstranten uyt het sinodo scherpe brieven aen den raet en consistori van Bremen geschreven sijn, dat aldaer sulcken alteracie en verbitteringe veroorsackt heft, dat hun van de 16 proffessoren en predicanten 11 armeniaenen sauden verclart hebben met een groot deel van die magistraet. Ofte sulckx alsoo gepredestineert is, dat gaet mijn verstandt te boven.

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd., coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 16 (1641, 10). Eigenh. oorspr. Enigszins beschadigd.

2 Ontbreekt.

3 Grotius' brieven aan Pels van 1641 ontbreken.

4 Niet geïdentificeerd.

5 Van augustus tot oktober 1641 werd te Warschau een rijksdag gehouden.

6 Jan II Kazimierz; men verzocht voor hem een onderhoud als prins.

7 Friedrich Wilhelm, keurvorst van Brandenburg, werd op 9 oktober 1641 met Pruisen beleend.

8 In 1638 werd de synode van Zuid-Holland betrokken in een geschil inzake de zuiverheid van de leer aan de Illustre School te Bremen. In 1641 richtte de provinciale synode te Rotterdam (1 juli - 3 augustus) zich tot de Illustre School en kerk van Bremen om tot rust te manen; de kwestie speelde tot in 1644. Zie infra no. 5500; Knuttel (ed.), Acta synoden Zuid-Holland II (R.G.P. kl. serie no. 5), Register i.v. Bremen.

[p. 536]

De vredenhandelinge met Dennemarcken en Staeten⁹ is gants onverrichtter saacke geschayden. Den coning draygt Hamborgh te waeter en te landt.

Ick blijve, mijnheer,

u Ex.^cie ootmoedige diener
Paulus Pels.

9 Conferentie te Stade tussen Deense (no. 5259 n. 9) en Staatse (no. 5184 n. 8) onderhandelaars. De onderhandelingen werden vanaf 12 september 1641 te Glückstadt voortgezet; zie ARA, SG no. 8393.

16/26 Septembris 1641. Dansick.

Naer desen geschreven, ontfange brieven uyt Warschauw van den amb.^r van Vrancrijck.¹⁰ Alleen naer groote difficulteyt was het leen van Preuyssen aen den churvorst van Brandeborgh gearresteert met aparent van groot cracqueel over de condiciën. Mijnheer den borghgrave van sijne May.^t van Polen in Dansick, de heer Sigismund Larsen (...) een,¹¹ versouckt an mij dat sijnen sohn, brenger van desen, de eere van u Ex.^cie te besoucken en op te wachten magh genieten, daervor ick als eygen obligaet ben.

10 Charles Du Bois, baron van Avaugour (± 1600-1657); vgl. DBF IV, kol. 824vv.

11 Niet nader geïdentificeerd.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 7 Nov. 1641.

En in dorso: 16/26 Sept. Nov. 1641 Pels.