Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4622. 1640 april 28. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Quaecunque hactenus scripsit Excellentia vestra super principis electoris² negotio, maxime vero quae continentur epistola data 16 Aprilis³, mirifice mihi probantur, tum ob constantem affectum erga diu⁴ afflictam domum, tum ob prudentissimas cogitationes, quibus utar in tempore. Sed Galli, quantum videre possum, omnia sua clam nos agere volunt idque eos facturos arbitror, donec certi sint de productione Suedici foederis⁵. Interim magis magisque comperio non probari in Anglia quae elector cum Gallis egit quaeque acturum suspicantur. Ego in Suediam scripsi⁶, ut habeam in hoc negotio mandata, quae sequar. Elector his diebus testis fuit ac sponsor in baptismo infantis, qui natus est illustrissimo D. comiti Licestrio⁷. Particeps ejusdem sponsionis fuit virgo Rohania⁸, quam Gallorum rumores conjugem electori destinant, consortem sacrorum, egregiam forma et ingenio, divitiis vero maximis.

Ab Hibernis duos milliones promissos in bellum Scoticum audio. Videamus, an tanto plus datura sit Anglia quanto est opulentior. Si illud negotium ex aequo et bono componeret rex Angliae seque cum Suedis, Gallis et landgravia⁹ conjungeret, tanta ad partes accessio brevi nobis pacem datura esset, qualem speramus. Sed Roi¹⁰ in Angliam revocatio haud multum mihi placet.

Mazarinus jamjam iturus est Coloniam. Puto venturum eodem Davausium¹¹. Hamburgum mittetur¹² hinc, ut arbitror, minor aliquis¹³.

Multum perculerant hanc aulam tristes de Bannerio¹⁴ nuntii. Eam ego recreavi

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 228. Gedrukt Epist., p. 615. Al te evidente verschrijvingen in de copie zijn niet gesignaleerd. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 Camerarius' brieven aan Grotius van 1640 ontbreken.

4 In de copie te Uppsala weggelaten.

5 Het verdrag tussen Frankrijk en Zweden werd in juni 1641 verlengd; zie Du Mont, Corps Dipl. t. VI. I, p. 207-209.

6 No. 4620.

7 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant in Parijs. Een in 1640 geboren zoon heb ik niet kunnen identificeren.

8 Marguerite de Rohan († 1684); zij huwde in 1645 Henri Chabot, sieur de Saint-Aulaye (1627-1657), later hertog van Rohan.

9 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

10 Thomas Roe, Engels diplomaat in Hamburg. De copie heeft abusievelijk i.p.v. ‘Roi...revocatio’: quod...revocatur.

11 Claude de Mesmes, graaf van Avaux, Frans gevolmachtigde in Hamburg.

12 De copie heeft abusievelijk ‘mittatur’.

13 Er was sprake van een bezending van Blaise Méliand, tot juli 1640 Frans ambassadeur in Zwitserland, naar Hamburg, maar deze vond niet plaats. Vgl. Arch. Minist. Aff. Etr., Parijs, Corresp. pol. Allemagne t. 13, f.^o 92.

14 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

[p. 235]

veriora vulgans e literis Excellentiae vestrae atque aliorum. Bavarus¹⁵ illum timet. Itaque omnem ad se militem revocasse dicitur. Exspectabimus quotidie ab illis partibus laeti aliquid; neque enim otiabuntur diu tantae copiae.

Tirolenses dilectus lente satis procedunt. Exercitui isti ad Rhenum, ut fama est, venturo, praeerunt Melo¹⁶ et Hatsfeldius¹⁷. Apparent ad Constantiam cohortes aliquae et equitis nonnihil. At ipsa civitas neque contribuere ad bellum neque praesidium accipere neque munitiones novas pati promta est defendens se pactis cum domo Austriaca et cum Helvetiis. Interim Masfeldium arcem virtute Nassavii¹⁸ servatam gaudemus depulso Gillio Hasio¹⁹ speramusque majora ex fida consiliorum sociatione, quae est inter landgraviam et Longavillanum²⁰. Si res bene curantur, non erit tutus in Westfalia Walius²¹.

Danus contra territantes se Batavos pari arte grassatur jactatque²² ad fretum orasque suas defendendas ingentia sibi adfore auxilia ab Anglis ac Dunquercanis. Video ita sentire rerum peritos diu abstineri Batavicam plebem ab isto navigatu non posse. Suspicor principem Arausionensem per clandestina colloquia viam quaesiturum transactioni. Quod et Galli optabunt, ne distractae alio Batavorum vires minus adversus Hispanum valeant.

Millereius²³ in aulam rediit, ut quae deerant pararentur. Non longe ab eo erunt Castilionaeus²⁴ et Chaunius²⁵ exercitum minorem alternis recturi imperiis. Alium, circa eundem finem, Guichius²⁶ comes habebit. Villaregius²⁷ in comitatum Burgundiae irrumpit, princeps Condaeus²⁸ it in partes Baionae vicinas, ut inde hostem arceat.

In Italia magnae hostium vires; Casale obsidetur. Mittuntur quaedam supplementa Harcurtio²⁹. Sed ea ad depellendum hostem non sufficiunt. Dicitur parari ingens exercitus et classis, utrumque sub imperio archiepiscopi Burdegalensis³⁰. Sed rex neque impendii neque periculi tantum subire vult, nisi et³¹ ducem puerum Sabaudum³² in Gallia habeat et Monmillanum in sua potestate. Ea mandata, non sane laeta, hinc refert Abbas Mandius³³, qui a vidua³⁴ missus huc fuerat, Sabaudica scilicet, quam haec res ob vicinitatem tangit, ut et Italos plerosque mirum quam in tanto periculo securos. Ipsa Mantuana³⁵, cujus est Casale, quin in arcano de permutatione aliqua cum Hispano egerit, non dubitatur.

Pontifex duces creat terra marique et in regno Neapolitano parari dicuntur LXXX galeones, galerae LXX, metu duplici, a Turca³⁶ et Gallo.

Controversiae Romanae cum Gallia libellos³⁷ utraque ex parte pariunt. Videntur

15 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren. De copie heeft ten onrechte ‘Banerius’.

16 Francisco de Mello, graaf van Assumar, markies van Tor de Laguna.

17 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen.

18 Wilhelm Otto von Nassau-Siegen.

19 Gilles de Haes, Vlaming in keizerlijke dienst.

20 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

21 Johann Joachim (Joachim Christian), graaf van Wahl, Beiers veldmaarschalk.

22 De copie heeft ten onrechte ‘putatque’.

23 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

24 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon, maarschalk van Frankrijk.

25 Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes, maarschalk van Frankrijk.

26 Antoine de Gramont, graaf van Guiche.

27 Nicolas de Neufville, markies van Villeroy.

28 Henri de Bourbon, prins van Condé.

29 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac en Brionne.

30 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

31 De copie te Uppsala heeft abusievelijk ‘ad’.

32 Carlo Emanuele II van Savoye.

33 De abt Tommaso Isnardi della Montà.

34 Christine de France, hertogin van Savoye.

35 Maria Gonzaga, hertogin van Mantua. Bij het ontzet van Casal op 29 april 1640 bevond zich onder buitgemaakte Spaanse papieren o.m. een geheim verdrag tussen don Diego de Saavedra en de hertogin van Mantua; zie Claretta, Storia della Reggenza I, p. 639.

36 Ibrahim, sultan der Ottomanen.

37 Zie Pastor, Gesch. Päpste XIII1 (1928), p. 488vv., 528v.

[p. 236]

autem libellorum pro pontifice scriptores pontifici attribuere jurisdictionem in legatos, quod nulli regum placebit.

Constantinopoli Ebrahimus sine aemulo imperium tenere scribitur. Et dubitasse diu, an e domo prodiret insidias metuens, donec conspecto Achmetis mortui³⁸ corpore se sultanum³⁹ credidit dixitque obiisse magnum principem, sed magnum tyrannum. Visirius⁴⁰ omnium, qui circa eum sunt, captat gratias, ut periculum fugiat.

Quod inducias quam pacem malunt Galli, haud miror. Multa enim tenent aliena. Dubito, an non Suedis idem sit futurum utile, si Galli etiam per inducias dare velint auxiliares pecunias. Sed quomodo Hispanum, quomodo imperatorem eo perducemus, nisi insigni armorum nostrorum felicitate? De Bavaro quae cum multis aliis suspicatur Excellentia vestra non dixerim inania esse. Solent saepe Galli alii nutare, alii nictare⁴¹. Νᾶφε ϰαὶ μέμνασ᾽ ἀπιστεῖν νεῦρα ταῦτα τῶν φρενῶν⁴².

Ex Casalis arce eruptum feliciter.

Veneti suae tutelae consulunt⁴³, collectis octo millibus peditum, equitum duobus.

Ad exercitum Millereii mittuntur molae ad farinam faciendam et pontes portatiles.

Inquiritur in monetae adulteratores. Publicani pro mulctarum compendio offerunt milliones duos.

Millereius obsidionem nobis aliquam promittit ante Maii decimum.

Preces meas ad Deum cum Excellentiae vestrae precibus jungo, ut pacem det bonam christiano nomini Excellentiaeque vestrae secunda omnia.

Excellentiae vestrae perpetua observantia devinctus
H. Grotius.

38 Murád (Amurath IV); hij was op 9 februari 1640 overleden.

39 In de copie weggelaten.

40 Kara Mustafa Kemankeş.

41 Vgl. dl. X, p. 420 en n. 9 aldaar.

42 [Epicharmus] frg. 250 (ed. Kaibel).

43 De copie heeft ten onrechte ‘consulant’.

Lutetiae, 28 Aprilis 1640.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: red. 5 Maij s. nov. 1640.