Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

[p. 200]

4597. 1640 april 14. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Princeps elector² non in libertate tantum est, sed et in gratia apud regem et regios ministros. Ita omnes sibi devincit sua comitate minime morosus in ritualibus eoque plus obtinens. Itaque et D. Chavigniacus³ ei electoris nomen dare incipit.

Ego regi gratias egi pro ejus principis libertate, quod non fecit Angliae legatus⁴.

Tum vero suasi principi, ut, secundum reges, amicos sibi faciat in Suedia cancellarium⁵, in Gallia cardinalem, in Anglia archiepiscopum⁶. Vias autem ad meliorem fortunam ei ostendi duas: nempe, ut rex Angliae societatem cum Suedia Galliaque faciat et stipuletur⁷, ne pax fiat nisi ipso restituto aut, si id obtineri non potest - videbatur⁸ enim id vix sperare et comes Licestrius negat tanti fore Britanniae regi sanguinis vinculum, ut ob id bello se implicari patiatur -, tum rex Angliae pecunias ei det, unde exercitum faciat captisque oppidis sibi pacem aliquando aequam paret. Sperare me, si id fiat, collaturam ad vires ejus aliquid et Galliam; quam rem ubi tempus erit, serio commendabo et regi et ejus ministris.

Significavi quoque electori, quod ex ipso rege didiceram, consummatum plane cum landgravia⁹ regi foedus. Cum vero etiam Longavillani¹⁰ in supplementum mittantur sex millia, spero in Germania rem bene gestum iri; et poterit forte Bannerius¹¹ de magnis quas secum habet copiis partem eodem mittere.

Bingam et Baccherachum derelicta ab hoste jam rumor ad vos pertulerit. Bavarus¹² sibi metuens Mercium¹³ ad se vocat.

Dicuntur tamen ejus homines cum Gallicis collocuti.

Constantia praesidium abnuit. Brisacum sex naves frumento onustae intravere.

Helvetii in Badensi conventu¹⁴ nihil caesarianis aliud quam alimenta pro pretio concessere. Eum, qui a fratribus Sabaudis¹⁵ missus erat¹⁶, non habuere pro legato. De caeteris tempus ad deliberandum sumpsere. Terrentur interim portentis discordias internas et bellum grave significantibus. Nam et in Tigurino agro natus est infans biceps, quadrimanus, quadrupes et in Bernensi intra terrae viscera apparuit caro sanguinem stillans.

Plane cum Excellentia vestra sentio non debere hinc discedere principem electorem, nisi aliquibus pactis cum Gallia factis et ita futurum spero; quanquam de Anglia quid dicam nescio, multa cum dolore intelligo, inter caetera deprehensam in Scotia conjura-

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 226; al te evidente verschrijvingen in de copie zijn niet gesignaleerd. Gedrukt Epist., p. 611 Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts.

3 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, Frans staatssecretaris van buitenlandse zaken.

4 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant in Parijs.

5 Axel Oxenstierna.

6 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

7 Dit woord is in de copie te Uppsala weggelaten.

8 De copie heeft ‘audebat’.

9 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

10 Henri d'Orléans, hertog van Longueville. De copie leest ‘Longovillano’.

11 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

12 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

13 Franz, vrijheer van Mercy, generaal in dienst van Beieren. De copie heeft abusievelijk ‘Mercurium’.

14 Landdag te Baden, gehouden van 18 tot 24 maart 1640.

15 Kardinaal Maurizio van Savoye en Tommaso Francesco van Savoye.

16 Michele Antonio di Saluzzo, graaf della Manta.

[p. 201]

tionem contra foederis novi principes¹⁷. Quod si est, habebimus acerba supplicia et novas inde animorum exulcerationes. Ex ingenio quoque hominum, quos ad parlamentum mitti audio, metuo turbas. Rogandus est Deus, ut hos fluctus componat; nos quod nostri est officii faciamus.

Optima consilia et labores Excellentiae vestrae pro re Palatina et commemoravi principi electori et commemorare non desinam. Omnia, quae de ea re habet epistola Excellentiae vestrae novissima¹⁸, plane probo gratiasque pro utilissimis significationibus habeo.

Rex in sermone ostendebat gaudere se, quod inter marescallum Bannerium et hostes ad aleam praelii res non venisset. Dixi ego Bannerium non fortitudine tantum, sed et prudentia valere; neque ullam nobis fuisse necessitatem uno jactu summam periclitandi. Victorem eum fore, qui diutius habuerit, quod edat.

Scriptum illud Bavaricum¹⁹ contra Palatinum non vidi, sed particulae quaedam ejus mihi ostensae sunt.

Stella²⁰ nondum huc rediit. Friburgi esse dicitur. Velim ego cum patre Iosepho²¹, qui ejus commenti repertor fuit, intermortuam spem inanem aliquid boni in Germania efficiendi per Bavarum.

De sultani morte²² adhuc incerti sumus. Caeterum Tartari irrupisse in Podoliam dicuntur, cum strage aliqua Polonorum.

Egregius Millereii²³ exercitus ad Suessionem et Noviodunum coit. Alterum minorem habebit Guichius²⁴, quem tamen cum isto, si opus est, conjungat. Alium ducet Castilionaeus²⁵, cum quo erit equitatus regis externus. Villaregius²⁶ in comitatum Burgundiae intrabit. Princeps autem Condaeus²⁷ it in partes circa Baionam, cui propinqua loca insidet Hispanorum exercitus mari advectus non spernendus.

In Italia validior haud dubie est Hispanus²⁸. Habet in aperto XII millia et jam ad Casale, credo, pervenisset, nisi exundantes aquae iter ipsi abstulissent.

Agitur inter viduam Sabaudicam²⁹ et fratres Sabaudos de compositione aliqua non sine spe conficiendi negotii. Videntur ubique jacta semina magnarum rerum, quae procedente anno sunt erupturae.

In arcem Mansfeldiae ab Erfordiensibus praesidiariis invectos commeatus intelligimus. Anglos autem a barbaris dejectos ex insula Americae objacente, cui nomen novae Angliae.

Dux Carolus³⁰ ad Mosellam militem scribit, Castellionaeus ad Noviodunum suos contrahit. Hispani dicuntur in Belgicis partibus quatuor habituri exercitus, simul ad XL millia peditum, equitum decem.

17 O.m. John Leslie, graaf van Rothes; Archibald Campbell, graaf van Argyle; Alexander Leslie, graaf van Leven; James Graham, graaf van Montrose. Van een samenzwering is niets naders bekend.

18 Camerarius' brieven aan Grotius van 1640 zijn verloren gegaan.

19 Niet geïdentificeerd. De copie heeft ten onrechte ‘Banericum’.

20 Johannes Tilmanus Stella, vertrouweling van Richelieu.

21 François Leclerc du Tremblay (1577-1638), bekend onder de naam ‘père Joseph’.

22 Murád (Amurath IV) was op 9 februari overleden; hij werd opgevolgd door zijn broeder Ibrahim.

23 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

24 Antoine de Gramont, graaf van Guiche.

25 Gaspard de Coligny, hertog van Châtillon, maarschalk van Frankrijk.

26 Nicolas de Neufville, markies van Villeroy.

27 Henri de Bourbon, prins van Condé.

28 Diego Mexía Felipez de Guzmán, markies van Leganés, goeverneur van Milaan.

29 Christine de France, hertogin van Savoye.

30 Karel IV, hertog van Lotharingen.

[p. 202]

Omnia Deus³¹ in bonum vertat universitatis christianae idemque Excellentiam vestram et ejus consilia secundet.

Excellentiae vestrae observantia perpetua obstrictus
H. Grotius.

31 De copie heeft abusievelijk ‘Fac Deus’.

Lutetiae, 14 Aprilis 1640.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Red. Hagae 11/21 April. 1640.