Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4538. 1640 maart 3. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Die Martis proxime exacto compellandi regis mihi facta est² copia. Excussi omnes ληϰύϑους, unde miserationem regis erga afflictam domum ac principem³ concitarem. Neque plane me irritum spei fuisse ex ipso regis vultu apparuit, qui et ad ipsum nomen reginae Bohemiae⁴ caput detexit. Sed cum pauca de causis, quae se ad hoc consilium impulissent deque laboribus susceptis apud Angliae regem, ut hanc domum communi cum Suedia Galliaque ope sublevaret, esset locutus, dixit se bene percepisse rationes meas visurumque insuper, quid ferrent reginae nostrae⁵, quas ipsi⁶ tradebam, literas. Quare repetens summam sermonis mei, rogavi eum, ut suae bonitatis memor esse vellet principemque hunc redderet libertati; id non tantum Germaniae laetum fore, sed et beneficii locum id habiturum apud reginam Suediae, paratam reponere gratiam. Et hoc quidem ad primam partem epistolae, quam Excellentia vestra ad me scripsit 20 Februarii⁷, responsum esto. Pergo ad caetera.

Stella⁸ putatur in aliqua Helveticorum civitate cum Bavaricis collocuturus. Quo id tendat, vix possum suspicari, nisi forte Bavaro⁹ extra periculum posito trahere bellum Galli volunt. Verissimum est, quod scribit Excellentia vestra, domo Palatina non restituta omnem vim imperii penes alteram partem fore et judiciorum specie posse opprimi, quos arma servaverint.

Quae illustrissimus comes Licestrius¹⁰ mihi dixerat, ea dixerat ex sua spe ac voto, non quod mandata haberet, sicut nec ego habeo. Nunc autem quiescit is plane nec quicquam agit, quamdiu elector Palatinus in custodia est. Non vult scilicet rex Angliae videri coactus per detentionem electoris, sed nec rex Galliae Anglicorum armorum metu. Ita dum neuter alteri quicquam vult concedere, nobis unum relinquitur optare meliora: id autem est, ut rex Angliae Scotorum motibus aequa ratione compositis sororis filium non liberet tantum, sed et in res avitas reponat.

Literas parlamenti evocatorias nondum exiisse audio; exituras tamen putat illustrissimus comes Licestrius. Id si evenit, brevi videbimus, quo tendant populi ac nobilium Anglorum animi.

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 220. Gedrukt Epist., p. 603. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag. Enige kennelijke verschrijvingen in de copie te Uppsala zijn niet vermeld.

2 Ontbreekt in copie Uppsala.

3 Karl Ludwig van de Palts; hij was half oktober 1639 bij Moulins gearresteerd.

4 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.

5 Christina van Zweden. Haar brief aan Lodewijk XIII dd. 19 december oude stijl 1639 in hs. Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 5; vgl. dl. X, p. 838 en n. 7.

6 In de copie staat ‘ipse’.

7 De brieven van Camerarius aan Grotius van 1640 ontbreken.

8 Johannes Tilmanus Stella, vertrouweling van Richelieu.

9 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

10 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant in Frankrijk.

[p. 111]

Cum Batavis, ut arbitror, nihil agetur nunc quidem. Hispanica autem in Angliam legatio¹¹ nihil intentatum relinquet, quo nobis obsit.

Principis Casimiri¹² libertatem die Saturni multa vespera obtinuit a Polonia legatus¹³ ea lege, ut¹⁴ et ipse et princeps promitterent, in primo Poloniae conventu legitimo rata¹⁵ habitum iri, quae rex et alii ordinum quidam promiserant¹⁶, nempe durante hoc bello nihil principem Casimirum acturum contra Galliam. Postquam id convenerat, profectus est multo cum comitatu ac facibus legatus in arcem Silvae Vicennensis atque inde principem eduxit in eam domum, quam legato rex Galliae assignavit. Iam salutatur ab omnibus principibus princeps Casimirus. Ita enim rex voluit. Inde iturus ad regem est et regis sumtu victurus hic, donec abeat; in Poloniam an Romam, nondum satis constat.

De Ruperto principe¹⁷ locuti quidam¹⁸ sunt Galli legato Polonico. Sed is mandata se habere negavit. Ut caesarianam militiam capiat, spero non futurum.

Hassi jam cum Longavillano¹⁹ accepta pecunia aliquid temporarium pepigere de auxiliis dandis Longavillano, puto XXX centuriis, et de receptu. Et de foedere ipso inter Galliam viduamque²⁰ spes magna est. In multis enim rex Galliae se aptavit desideriis viduae atque inter alia paratus est polliceri, etiam si pax fiat, se arma sumturum contra imperatorem et eos, qui sectae caesarianae sunt, si ab iis vis in ipsam inferatur, quamvis sub nomine religionis aut ad reddenda bona ecclesiae. Verum, quantum intelligo, vidua ad bellum obligare se diutius non vult quam dum et Suedia in bello erit. Haec Suedis nostris displicere non possunt. An vero Suedia se illigatura sit Hassis, ex altera deliberatione pendet de prorogatione Gallici foederis. Qua de re judicare poterimus aliquid, ubi finierit conventus is, qui nunc habetur in Suedia.

Longavillani et Vinariensis miles latius se diffundunt quam ut parta tueri possint. Tum vero ubi detonare coeperit illa a Constantia tempestas, periculum erit omnibus extra unum Brisacum oppidis. Nam et apud ipsam Constantiam locisque vicinis dilectus fieri pergunt et Gallassius²¹ copias per Rhaetos eodem rapit. Quod si in Italia pax aut induciae fiunt²², in quod laborant et precibus et minis pontifex conscribens in usus suos X peditum, II equitum millia, item Veneti, Mantuana²³, Parmensis²⁴, armati et ipsi, non illae tantum, quae nunc sunt in Italia copiae in Germaniam incumbent, sed et aliae, quae apud Salzam fuere et nunc in Italiam transeunt.

Caeterum Italia non Turcam²⁵ tantum metuit, sed et motus internos. Nam²⁶ et principem Senzam²⁷ Roma vi abstractum capite plexit rector regni Neapolitani²⁸ et alios in

11 Antonio Sancho Dávila y Toledo, markies van Velada; hij bereikte Engeland eerst op 5 april.

12 Jan II Kazimierz.

13 Christophe Corvinus Gasziewski.

14 De copie heeft ten onrechte ‘ut ea lege’.

15 De copie heeft abusievelijk ‘ritu’.

16 Verbeterd uit ‘promiserunt’ naar de - gecorrigeerde - lezing van de copie te Uppsala.

17 Ruprecht van de Palts; hij bevond zich sinds 1638 in keizerlijke gevangenschap.

18 Verbeterd uit ‘quidem’ naar de copie te Uppsala.

19 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

20 Het verdrag van Dorsten, gesloten op 22 augustus 1639 tussen Lodewijk XIII en Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

21 Matthias, graaf Gallas.

22 De copie heeft ‘fiant’.

23 Maria Gonzaga, hertogin van Mantua.

24 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

25 Murád (Amurath IV) was op 9 februari overleden; hij werd opgevolgd door zijn jongste broeder Ibrahim.

26 De copie heeft abusievelijk ‘Num’.

27 Giovanni Orefice, prins van Sanza.

28 Felipe Ramírez de Guzmán, hertog van Medina Las Torres, vice-koning van Napels.

[p. 112]

carcere habet dictos res in eo regno novare voluisse²⁹ suscitatu³⁰ Gallorum et cardinalis Antonii Barbarini³¹, qui Gallis tam impense favet, ut nuper in Francisci fratris³² carruca sermone inter eos de hujus temporis negotiis orto iratus de ea carruca discesserit inspectante populo.

Rhaeti deceptos se ab Hispanis, sed sero ab omni amicitia Gallorum divulsi vident; in foedere Mediolani facto³³ addiderant Hispani neque ob id deterius esset jus Austriacae domus. Ex his verbis qui Oeniponte sunt a decem directuris³⁴ et appellationes exigunt et fidei juramentum.

Protestantes Valle Telina exire jussi vix inveniunt, quo se recipiant. Lucernenses melius sperato fecere. Nam et Amrinum³⁵ et fratrem ejus³⁶ moverunt senatu et cohortem illius ad se revocarunt, quam is a militia viduae Sabaudicae³⁷ ad fratrum Sabaudorum³⁸ militiam traduxerat. An vero eorundem fratrum legatus³⁹ recipiendus sit, pendet adhuc apud Helvetios deliberatio.

Hispani ad Galliae finem movere se incipiunt capto ad Dorlanum castello. Laudo Suedos, quod seorsim a Gallis pacis conditionibus aures praebere nolunt. Spero idem facturos et Gallos.

Classis illa a Dunquerca, ni fallor, orae alicui maritimae Gallorum minatur, forte ad Baionam.

Leodiensium causam fortiter, ut credo, rex Galliae tuebitur ac facile Batavos permovebit, non quidem ut in bellum illud aperte descendant, sed ut regis sociis ea, quae opus sunt, subministrent.

Constantinopoli eum, qui cahimachamus⁴⁰ fuit, strangulatum et hic audimus et hoc amplius successorem ejus⁴¹ novos terrores incutere Venetis, ut ipse quoque ab eis abstrahat quam plurimum pecuniae divitiis cito corrogandis intentus, quas aliquando forte pro crimine luet, ut is qui eum antecessit.

Evertere domos totas optantibus ipsis
Di faciles⁴²,

ait satyricus.

De Ascaffenburgo a Rosa⁴³ capto nescio, an vera sit fama.

Sex Hispanorum millia ad Hesdinum esse audimus, quibus opponet⁴⁴ se Chaunius⁴⁵. Sed et Hispanicos⁴⁶ alios ire sub Funtesio⁴⁷ in fines Atrebatum, sub Beckio⁴⁸ in Luxemburgicum, sub Fontanio⁴⁹ ad observandos Batavorum actus.

29 De copie heeft abusievelijk ‘valuisse’.

30 De copie heeft abusievelijk ‘suscitata’.

31 Kardinaal Antonio Barberini, neef van Urbanus VIII.

32 Kardinaal Francesco Barberini, neef van Urbanus VIII.

33 Het verdrag van Milaan van eeuwige vrede tussen Spanje en Graubünden, gesloten op 3 september 1639.

34 De copie heeft abusievelijk ‘directuri’.

35 Joseph Am Rhyn; vgl. no. 4513.

36 Louis Am Rhyn; vgl. no. 4514.

37 Christine de France, hertogin van Savoye.

38 Kardinaal Maurizio van Savoye en Tommaso Francesco van Savoye.

39 Michele Antonio di Saluzzo, graaf della Manta.

40 Mohammed Pasja.

41 Housseïn Pasja; zie Hammer, Hist. de l'Emp. Ottom. IX, p. 351-354.

42 Juvenalis Sat. X, 7-8.

43 Rheinhold von Rosen.

44 De copie heeft ‘opponat’.

45 Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes, maarschalk van Frankrijk.

46 De copie heeft abusievelijk ‘Hispanicae’.

47 Juan Claros de Guzmán, markies van Fuentes.

48 Johann von Beck (1588-1648). De copie schrijft ten onrechte ‘Bullio’.

49 Paul-Bernard, graaf van Fontaine(± 1576-1643).

[p. 113]

Angli naves regias dicuntur dare praesidio earum, quae Dunquerca exeunt vel exiturae sunt in Hispaniam. Etiam a Malaga⁵⁰ et Carthagine Hispanica miles in Italiam mittitur.

Pontifex nullis episcopis vult confirmationem dare, nisi de quorum vita nuntii inquisivere.

Neapolitana illa conjuratio, cui fovendae classis in Gallia parabatur, detecta per ducem Parmensem est, cum is nuper Romae esset.

In Portugallia classes parantur alia in Brasiliam, alia quae Ceilonem eat contra Batavos. Casali et Taurinensi arci, nisi induciae aut factae sunt aut fiunt⁵¹, in Italia timetur.

In Normannia iterum turbarum aliquid fuit ad Mantigniacum.

Creduntur Chavigniacus⁵² et Bellevrius⁵³ cum proxime fuerint⁵⁴ apud electorem Palatinum, ei obtulisse libertatem in Gallia manendi neque exeundi nisi rex Galliae velit. Anglia nulla ejus nisi plena libertate contenta est. Quid ipse facturus sit hac spe tentatus, nescimus aditu omni exituque praecluso.

Nobis det Deus nobis salutaria et Excellentiam vestram diu sospitet.

Excellentiae vestrae omni observantia addictissimus
H. Grotius.

50 De copie heeft abusievelijk ‘Megala’.

51 De copie heeft abusievelijk ‘fiant’.

52 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, Frans staatssecretaris van buitenlandse zaken.

53 Pomponne de Bellièvre.

54 Verbeterd uit ‘fuerunt’ naar de copie te Uppsala.

Lutetiae, 3 Martii 1640.

Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud praepot. Ord. Foeder. Belgii.