Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

4305. 1639 september 24. Aan L. Camerarius⁶.

Illustrissime domine,

Non sine causa, literae Excellentiae vestrae datae 12 Septembris⁷ sollicitudinem pro Vinariensi⁸ exercitu ostendunt. Creduntur jam Brisaci inter se colloqui testamenti executores⁹, Guebrianus¹⁰, Choisiacus¹¹ pro Gallo, pro

6 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 198. Gedrukt Epist., p. 565. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

7 Ontbreekt.

8 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar, was op 18 juli 1639 overleden.

9 Johann Ludwig von Erlach, Wilhelm Otto von Nassau, Johann Bernhard von Oehm en Rheinhold von Rosen.

10 Jean-Baptiste de Budes, graaf Guébriant.

11 Jean de Choisy de Camp.

[p. 617]

electore¹ Paulius² et Peblitzius³. Rex⁴ in literis suis aperte dicit exercitum hunc vivente duce Vinariensi in suis fuisse stipendiis, sibi militasse; quod et dux negavit semper foederatum se Galliae ferens et negant milites. Pecunias pollicetur universis et singulis. Idem facit qui res caesaris⁵ Basileae agit⁶ offerens XL menses Romani, ut loquuntur, itineris. Elector se omnia praestiturum dicit exercitui, quae praestitit Vinariensis, si imperium ipsius accipiatur. Dux Longavillanus⁷ Colmariae et horum colloquiorum exitum et Halerii⁸ Moieno jam capto die 6 Septembris hujus ad se cum copiis adventum exspectat postea tentaturus aliquid. Vident Galli, si Brisaco et hoc exercitu potiantur magnum se pignus habituros ad pacem constituendam suo ex usu. Multa eo tendere videntur.

Rex Gratianopoli est ibique sororem viduam Sabaudicam⁹ exspectat, quae tot locis pridem, nunc et arce Nicaeae et Villafranca oppido¹⁰ excussa nullam nisi ex pace salutem sperat, quanquam, ni fallor, hanc quoque incertam aversis adeo¹¹ popularium animis.

Dux autem Carolus¹² Bruxellas ivit, ut ibi ostendat infelici tam diu bello imponi sibi pacis quaerendae necessitatem. Praeter haec rumor nuptiarum principis Hispani¹³ cum Angli filia¹⁴ multis ex Anglia literis auctoritatem nactus illas, quae Brisaci nunc fervent, consultationes difficiliores reddit. Erlachius¹⁵ et Rosa¹⁶ in Gallos proniores putantur, minus caeteri. Discordiae ac suspiciones jam hoc effecere, ut e Palatinatu, ubi res satis bene procedebant, revocatus sit exercitus ille ad propiora Benfeldio; vacuum autem a nostris Palatinatum ac ei vicina ingressus hostis VIII millium aut ampliore cum exercitu Landavium jam receperit, credo et Germeshemium, nam eo iverat. Interim aliae cohortes multaeque machinae Hohentwilum adhuc infestant. Comitatenses Burgundi nondum impetrato quod volebant, Ivoium nunc obsident.

De nostrorum rebus prosperis tum apud Bannerium¹⁷ tum in Brandenburgicis terris est, quod Deo agamus gratias. Qui hic sunt Hassici¹⁸ volunt nos credere

1 Karl Ludwig van de Palts.

2 Friedrich Pawell von Rammingen; vgl. no. 4299.

3 Georg Johann Peblicz.

4 Lodewijk XIII.

5 Ferdinand III.

6 Siegmund Heusner von Wandersleben.

7 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

8 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

9 Christine de France, hertogin van Savoye.

10 De copie te Uppsala geeft abusievelijk ‘Nica Villafranca oppido’.

11 De copie te Uppsala geeft abusievelijk ‘ab eo’.

12 Karel IV, hertog van Lotharingen.

13 De Spaanse kroonprins D. Baltasar Carlos (1629-1646). Vgl. daarentegen no. 4286 waar Grotius schrijft: ‘Sermones nonnulli de sponsalibus inter principem Angliae et Hispani filiam’.

14 Mary Stuart, de ‘Princess Royal’ (1631-1660). Zij trouwde in 1641 met Willem II, zoon van Frederik Hendrik.

15 Johann Ludwig von Erlach.

16 Rheinhold von Rosen.

17 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

18 O.a. Winand von Polhelm.

[p. 618]

abruptam omnem cum imperatore¹ depaciscendi spem. Sed non mirum si credunt tarde, quos saepe tales rumores fefellere.

Ab Anglia nihil adhuc video, quale vellemus, metuoque, ne ejus rex² adversus Scotos parum adhuc morigeros utatur illis militibus; sex millia esse dicuntur, qui cum Corunnensi classe nunc ad oram ejus se receperunt duabus bellicis navibus exuti, mersa una, capta altera vi Batavorum, sed quorum victoriam imminuit navis ipsorum quoque suo igne corrupta³ et pulveris bellici penuria, quae, quanquam ex Caleto aliquid submissum fuit, vetuit instare cedentibus.

De Ragotskio⁴ nihil habeo. Sed multis ex locis scribitur sultanus⁵ podagram contraxisse gravem ex venere ac vino utroque immodico. Sed non et imperium erit arthriticum⁶. Sexaginta illa Tartarorum millia, de quibus rumor multus fuerat, creduntur opem latura Moldavo dynastae adversus Valachum⁷ sultano male obsequentem.

De conatu in Hulstam⁸ merito timidam faciebat Excellentiam vestram tempus anni, hostis in omnia intentus magnis cum copiis.

Veneti praeter promissas pecunias tentoria splendida donaque alia mittunt Constantinopolim. Sicilia, Melite, Polonia a Turca sibi metuunt.

Helvetii Badae conventum habent⁹ excitati literis primorum exercitus Vinariensis. Mittent eodem et Rhaeti, quorum Gullerus¹⁰ ad sui ac castelli ad Rhenum tutelam auxilia non a¹¹ Gallis tantum, sed et a Venetis jam Turcico bello liberatis sperat, quam certo nescio.

Caesariani ad Schafhusium usque excursarunt nuper adjutique sunt victu a Badensibus, a Solodurianis lintribus.

Ex magna pecunia, quae ex America advenit Hispanis, pars in Italiam, pars in Germaniam, pars in Belgiam mittitur.

Princeps Casimirus¹² jam in arce est Silvae Vicennensis, habet in ministerio suo Polonos quinque. Amoti sunt autem milites, qui in ipso ejus cubiculo collocati prius fuerant.

1 Ferdinand III.

2 Karel I van Engeland.

3 De copie te Uppsala geeft ‘correpta’.

4 Georg I Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

5 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

6 De copie te Uppsala geeft een onbegrijpelijk ‘autoriticum’.

7 Het gaat hier om drie delen van het tegenwoordige Roemenië. Georg Rákóczy was vorst van Zevenburgen, Basile Lupa van Moldavië en Mathieu Basarab (1632-1654) van Walachië. De beide laatstgenoemde vorstendommen waren afhankelijk van het Ottomaanse rijk, waaraan zij tribuut betaalden, in geld en militaire contingenten; zij werden door de Krim-Tartaarse bondgenoten van de Turken, hun noord-oostelijke naburen, in de gaten gehouden. Hoewel Moldavië en Walachië theoretisch intern autonoom waren greep Konstantinopel herhaaldelijk in, vooral als het om de persoon van de vorsten ging die men vaak tegen elkaar uitspeelde. In het onderhavige geval was de Moldaviër Basile Lupa door de sultan benoemd (1634), terwijl Basarab door het land was gekozen. Basarab was, vooral later, de organisator van pogingen om anti-ottomaanse allianties in het leven te roepen.

8 De copie te Uppsala geeft ‘Holstium’.

9 De landdag van Baden, gehouden van 25 september tot 5 oktober 1639.

10 Johann Peter Guler von Weinegg.

11 De copie te Uppsala geeft in plaats van ‘non a’ abusievelijk: ‘nova’.

12 Jan II Kazimierz.

[p. 619]

Tautavellam in comitatu Ruscinonensis municipium cepit princeps Condaeus¹ sexto mensis hujus die. Norembergae erit caesarianorum principum ordinumque conventus medio Octobri.

Frater Vinariensis ducis² dicitur Brisacum venturus, non ad bellum, sed rerum privatarum causa.

Haec addam satis comperta. Hispani milites in totum agrum Montisferrati se diffundunt. Alaisius³ militem, quem in Provincia habebat, dimittit, et classem ex mari illo Massiliam reduxit Harcurtius⁴. Princeps Condaeus cepit et alterum municipium Colperduam. Millereius⁵ excursiones facit in Atrebates. Piccolominaeus⁶ autem castellum justae magnitudinis fabricat inter Arlonum et Ivoium⁷. Abbatia Remiremontii in Lotharingia bello utrinque exemta est. Ea autem dicio late patet. Noyerius⁸ iterum sensit ἀπόπληξιν.

Rodius⁹ ingenio, comitate, et supra aetatem rerum peritia valet talisque habitus in hac aula fuit. Sed ad quas partes tandem se sit applicaturus, multum dubito.

Deus, Excellentiam vestram omnesque ei caros incolumes florentesque praestet.

Excellentiae Vestrae
ad cuncta observantiae officia semper paratissimus
H. Grotius.

1 Henri de Bourbon, prins van Condé.

2 Wilhelm, broer van Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Louis-Emmanuel, graaf van Alais.

4 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

5 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye, maarschalk van Frankrijk.

6 Ottavio Piccolomini, hertog van Amalfi.

7 De uitgave der Epist. geeft ‘Iusium’.

8 François Sublet, seigneur de Noyers, Frans minister.

9 Johann Rodt; zie dl. IX, register s.v. Rodt.

Lutetiae, 24 Septembris 1639.

Adres: Ludovico Camerario, Regina Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Red. Alf. 2 oct. 1639.