Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

[p. 563]

4276. 1639 september 1. Aan M. Opitz¹.

Clarissimae eruditionis summarumque virtutum viro

Martino Opitio H. Grotius,

Legi summa cum voluptate epistolam, ut omnia tua pereruditam, datam VIII Augusti². Cum ea accepi et Annonis laudes³, dignum servatae Germanicae antiquitatis λείψανον. Est autem mihi id donum eo gratius, quod quicquid negotiis subduci potest temporis id non rebus tantum, sed et vocibus nominibusque Gothicis et Vandalicis tribuam⁴. Ad id opus magno mihi usui esse possunt Glossaria Gothica aut ob consanguinitatem sermonis Germanica, si qua haberi possunt; praeter ea, quae Pithaeus⁵, Lindenbrogius⁶, Goldastus⁷, Vulcanius⁸, Spilmannus⁹ dedere. Iuvisti me ergo et, ut porro juves, rogo, ancile ubi illud certum est, quaerere.

Liber noster de Veritate Christianae Religionis¹⁰, qui tibi plurimum debet, nunc et Anglice¹¹ loquitur. Constitui novam ejus editionem¹² procurare adjectis ad finem αὐτολέξει testimoniis, ad quae respicit liber. Molior et novam editionem de Iure belli et pacis¹³, cum ingenti auctario testimoniorum et veterum et recentiorum.

1 Copie Rotterdam, Gem. Bibl., coll. Rem. Kerk, cat. v. hss. no. 674. Gedrukt Epist., p. 558; A. Reifferscheid, Quellen, p. 584. De Duitse dichter Martin Opitz was echter al op 20 augustus gestorven.

2 Ontbreekt.

3 Het Annolied is een Middelhoogduits strofisch gedicht ter ere van aartsbisschop (en rijksvorst) Anno van Keulen († 1075). De belangrijkste bron voor de tekst is de uitgave van Martin Opitz, want sedert deze uitgave is het handschrift onvindbaar. Bedoelde uitgave verscheen in 1639: Incerti Poetæ Tevtonici Rhythmvs De Sancto Annone Colon. Archiepiscopo Ante D. Avt Ciciter annos conscriptus. Martinvs Opitivs primus ex membrana veteri edidit & Animadversionibus illustravit. Dantisci, Ex Officina Andr. Hünefeldii, MDCXXXIX. C v m Privilegio Regis. Opitz droeg zijn werk op aan Johan Czierenberg, burgemeester van Danzig.

4 Historia Gotthorvm, Vandalorvm & Langobardorvm: Ab Hvgone Grotio partim versa, partim in ordinem digesta. Præmissa sunt ejusdem prolegomena. Vbi Regum Gotthorum Ordo & Chronologia, cum Elogiis. Accedunt nomina appellativa & verba Gotthica, Vandalica, Langobardica, cum Explicatione. Auctorum omnium ordinem Tabula Contentorum indicat. Amstelodami, Apud Ludovicum Elzevirum, MDCLV. Zie Ter Meulen-Diermanse, no. 735.

5 Pierre Pithou (1539-1596), Frans rechtsgeleerde.

6 Friedrich Lindenbrog (1573-1648), Duits geleerde. Hij was een oud-leerling van Bonaventura Vulcanius en Paulus Merula.

7 Melchior von Haimensfeld, gezegd Goldast.

8 Bonaventura Vulcanius (1538-1614), hoogleraar in het Grieks te Leiden.

9 Henry Spelman († 1641), Engels historicus.

10 Sensvs librorvm sex, qvos pro veritate religionis Christianæ Batavice scripsit Hugo Grotius. Lvgdvni Batavorvm, Ex Officina Iohannis Maire MDCXXVII; Ter Meulen-Diermanse, no. 944.

11 Deze uitgave in het Engels is mij onbekend; zie Ter Meulen-Diermanse, no. 1015 rem. 4.

12 Hvgo Grotivs De veritate religionis Christianæ. Editio Nova, additis annotationibus in quibus testimonia. Parisiis, Sumptibus Seb. Cramoisy, Typographi Regij. MDCXL. Cvm privilegio regis; Ter Meulen-Diermanse, no. 950.

13 Hvgonis Grotii de ivre belli ac pacis libri tres, In quibus jus Naturæ & Gentium, item juris publici præcipua explicantur. Editio nova cum Annotatis Auctoris. Accesserunt & Annotata in Epistolam Pauli ad Philemonem. Amsterdami, Apud Ioh. & Cornelivm Blaev. MDCXLII; Ter Meulen-Diermanse, no. 571.

[p. 564]

Accepi libros ex Anglia bonos: Theophylactum in Epistolas Paulinas¹; Historiam et Acta motuum Scoticorum², qui nondum bona fide consederunt, edita rege auctore, qui aequitatem in hac re suam humano generi testatam facere voluit; Richardi Hoggeri Puritano-mastigis³ et quae edita antehac et ἀνέϰδοτα quaedam digna sane lectu. Ac ne me putes Britannicis tantum liberalitatibus locupletari; etiam a Roma cardinalis Bentivolius⁴ misit ad me operis sui de Bello Belgico⁵, partem tertiam. Non multo ante indidem Roma acceperam minuta quaedam philosophorum Graecorum opuscula Demophili, Democratis, Secundi⁶, Sallustii⁷. Nunc Heinsii notata ad Novi Foederis libros⁸ exspectamus, quibus conspectis ego quoque⁹ mea ad quatuor Evangelia¹⁰ editurio.

Salmasius¹¹ in secundo de Usuris¹² libro Heinsiana multa depectet. Indictum enim jam bellum est neque inter eos pax facilior repertu quam inter Gallos et Hispanos aut nos et imperatorem¹³.

Quaestiones Romanas non vidi nec quis eas nunc scripserit novi. Minime spernenda esse Catonis illa disticha¹⁴ magnis auctoribus Scaligero¹⁵ et Opitio consentio.

De Istro apud Puteanos¹⁶ meminero.

Res Banerianae¹⁷ sane pulchrae sunt. Neque exiguum in defensa Livonia

1 Zie dl. VIII, p. 195 nn. 1 en 2.

2 Zie no. 4259, p. 531 n. 6.

3 Richard Hooker († 1600), Engels theoloog. In zijn hoofdwerk Of the Lawes of Ecclesiastical Politie (1593) bestreed hij o.a. de puriteinen.

4 Guido Bentivoglio († 1644).

5 Della Gverra Di Fiandra, Descritta Dal Cardinal Bentivoglio, Parte Terza. In Colonia, l'anno 1639. Con licenza de' Superiori.

6 Demophili Democratis Et Secvndi Vetervm Philosophorvm Sententiæ Morales. Nvnc Primvm Editæ A Lvca Holstenio. Romæ Excudebat Mascardvs MDCXXXVIII. Svperiorvm Permissv; Demophili, Democratis, Et Secundi, Veterum Philosophorum Sententiæ Morales Nunc primum editæ a Luca Holstenio. Iuxta exemplar Romæ impressum. Lugduni Batavorum, Ex Officina Ioannis Maire. M.DCXXXIX.

7 Gabriel Naudé publiceerde ΣΑΛΛΟΥΣΤΙΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΠΕΡΙ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΥ. Sallvstii Philosophi De Diis Et Mvndo. Leo Allativs Nunc primus è tenebris eruit, & Latinè vertit. Romæ, Excudebat Mascardus, MDCXXXIIX. Svperiorvm Permissv; ΣΑΛΛΟΥΣΤΙΟΥ ΦΙΛΟΥΣΟΦΟΥ Περὶ ΘΕΩΝ ϰαὶ ΚΟΣΜΟΥ. Sallvstii Philosophi De Diis Et Mundo. Leo Allatius Nunc primus è tenebris eruit, & Latinè vertit. Iuxta exemplar Romæ impressium. Lugduni Batavorum, Ex Officina Ioannis Maire, M.DCXXXIX.

8 Voor de titel van dit werk van Daniel Heinsius zie men no. 3945, p. 54 n. 5.

9 Het woord ‘quoque’ ontbreekt in de uitgave der Epist.

10 Hvgonis Grotii Annotationes in libros Evangeliorvm. Cum tribus tractatibus & Appendice eo spectantibus. Amsterdami, Apud Ioh. & Cornelivm Blaev. MDCXXXXI; Ter Meulen-Diermanse, no. 1135.

11 Claude de Saumaise -Salmasius-, klassiek-filoloog, hoogleraar te Leiden.

12 De modo usurarvm liber, Clavdio Salmasio auctore. Lvgd. Batavor. Ex Officina Elseviriorum MDCXXXIX; zie no. 4121, p. 341 n. 3.

13 Ferdinand III.

14 Met de Disticha Catonis wordt een verzameling latijnse zedespreuken bedoeld, die in de derde eeuw na Christus werd uitgegeven en in de middeleeuwen op scholen als leesboek in gebruik was; zie dl. VII, p. 596 n. 2.

15 Josephus Justus Scaliger (1540-1609), Frans klassiek-filoloog, hoogleraar te Leiden.

16 Pierre en Jacques Dupuy.

17 Nl. de veldtocht van de Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

[p. 565]

decus. Gaudeo regem Poloniae¹, ut magnitudinem ipsius decet, stare pactis induciarum. Princeps Casimirus² jam in itinere est ad Silvam Vicennensem mitiorem hic habiturus custodiam et optimam spem libertatis, ad quam operas suas jungent legatus Polonicus³, qui hic exspectatur et Anglicus⁴, qui hic est, ac permutatione Roberti principis Palatini⁵ sperat utriusque negotium posse transigi, quod sane velim. Mandata quicquam agendi contra principem Casimirum nunquam habui et sine mandato gravare infelicium fortunam non esse mei ingenii recte sentis.

Si Turca⁶, quod huc scribitur, pacem cum Persa⁷ confectam habet, in periculo erit Creta, et si quid praeterea in Mari AEgeo tenent Veneti, quibus implacabiliter sultanus irascitur. Id bellum, ni fallor, ab Hungarico latere tutum praestabit imperatorem dubitoque, an ibi quiescente Turca moturus se sit Rakozius⁸; quod tamen valde optari scio ab Hungaris protestantibus.

Magna per Italiam accepta a Gallis vulnera non tam sanarunt quam obduxerunt factae illis in locis induciae, quae si pupillum ducem⁹ matremque¹⁰ ejus tutam praestare poterunt adversum insidias patruorum¹¹, quibus praesto est et pecunia Hispanica et populorum studia, mirabor.

Caetera belli mediocria. Clades Gallorum non levis ad Theodonisvillam pensatur captis Hesdino ad Belgicum, Salsa ad Hispanicum finem depulsoque Piccolominaeo¹² ab obsidione Mausoni. Navigatio autem nuper infelix ad Corunnam, altera satis felice, qua facto ad Laredam Gallaeciae exscensu galeonum Hispanicarum una incensa captaque altera ac partim e navibus partim ex castello irrupto machinae centum factae Gallorum potestatis.

Batavis suum mare adversum per vim tempestatum praedonumque longinqua maria fructuosa commerciis jam in Iaponem Sinasque penetrantibus. Barlaeus¹³ celebrato regiae matris in Amstelodami urbem introitu¹⁴ simul ejus urbis vires atque opulentiam nobis explicavit. Nunc mors ducum summi Vinariensis¹⁵ tristem magnamque materiam praebet poëtis, oratoribus, historicis, Germanis, Gallis, Batavis. De Brisaco quid dicam?

Cujus vulturis hoc erit cadaver?¹⁶

Captant exercitum locaque illa hinc imperator, inde Gallus. Tum vero et

1 Wladislas IV (VII).

2 Jan II Kazimierz.

3 Christoph Corvinus Gasziewski; zie no. 4152, p. 387 n. 5.

4 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

5 Ruprecht van de Palts; hij bevond zich sinds oktober 1638 in keizerlijke gevangenschap.

6 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

7 Safī (Sam Mirza).

8 Georg Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

9 Carlo Emanuele II, hertog van Savoye.

10 Christine de France, hertogin van Savoye.

11 Kardinaal Maurizio van Savoye en Tommaso Francesco, prins van Carignano.

12 Ottavio Piccolomini, hertog van Amalfi.

13 Caspar Barlaeus, hoogleraar aan het Athenaeum Illustre van Amsterdam.

14 Over deze ontvangst van Maria de Medici in Amsterdam zie men no. 4066, p. 256 n. 4.

15 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar, gestorven op 18 juli 1639.

16 Martialis, Epigr. VI 62, 4.

[p. 566]

Anglia pro Palatino¹. Habent quod dicant et nostri Sueones. Meministi historiae apud Plutarchum de Virgine amantium in diversa trahentium manibus discerpta². Vale, vir eximie.

Lutetiae, Cal. Septembris MDCXXXIX.

1 Karl Ludwig van de Palts.

2 Plutarchus, De Pythiae oraculis 8 (Mor. 397 F-398A).