Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 9

[p. 574]

3767. 1638 september 18. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime Domine,

Quas e Vinariensibus castris² literas satis recentes habeo³, eae me docent Oberkircham et oppida minora alia itemque castellum Drusenhemum venisse in ducis potestatem. Octo turmas ab eo missas in tractum Durlacensem Spiram usque pervasisse. Ipsum vero cum peditatu et alis equitum duabus Brisacum aditu intercludere, ni propere ei subveniatur, quod ut fiat valde laborari ab imperatore⁴, Bavaro⁵ et episcopis⁶, ultra mensem non par tolerandae inopiae ita testantibus captivis etiam, de quibus quaestio habita est. Proximum qui succurrere Brisaco nunc possit, esse ducem Carolum⁷, sed ei sua esse, quae agat.

Haec omnia excitare hanc aulam debent, ut duci et plus militis et extra ordinem pecuniae aliquid mittatur, quam ad rem se laboratorum significavit mihi pater Josephus⁸; sed vix quicquam posse fieri, antequam huc venerit D. cardinalis⁹, qui in oppido S. Quintini nunc est fruens gloria recuperati Castelleti, quod die 14 hujus mensis impetu, multo cum sanguine, captum a Gallis est.

Fuit Gallis etiam felix mari praelium primo die mensis hujus sex leucis a Genua, cum ipsorum naves longae quindecim Hispanas totidem insectarentur primumque propinquis telorum jactibus, inde manu rem gererent aequali diu et cruento certamine. Sed Galli tribus suarum amissis sex hostilium navium cepere, mortui hinc et illinc supra quater mille.

Et haec quidem bene se habent. Sed ad Fontarabiam praeter exspectatum Deus infensus spes resque Gallorum corrupit ipso natali S. Virginis, in cujus tutelam rex¹⁰ se regnumque dedit. Nam cum tres cuniculi dissultu suo ruinarum nonnihil fecissent placuissetque oppugnari oppidum, cohortes sive regimenta, praesertim Milereiana¹¹ et Coronae, aperte detrectarunt pugnam. Causa dicitur, quod stipendia pridem non essent soluta. Adjiciunt quidam coeptam a duce Valetta¹², Espernonii¹³ filio, oppugnationem mox traditam archiepiscopo Burdegalensi¹⁴ cum classiario suo milite indignante Valetta, cujus pater pridem illarum partium praefectus plurimas in nobilitate clientelas habet easque pro arbitrio versat.

Spectabat hanc Galli militis¹⁵ contumaciam ex propinquo monte Arragoniae

1 Copie Uppsala UB., cod. 388a, ep. 147. Gedrukt Epist., p. 464. Gedeelt. in vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 181. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Grotius' zoons Cornelis en Diederik dienden onder Bernhard van Saksen-Weimar.

3 De bewuste brief is verloren gegaan.

4 Ferdinand III.

5 Maximiliaan I van Beieren.

6 Anselm Casimir Wambold von Umstad, keurvorst van Mainz en Franz von Hatzfeldt und Gleichen, bisschop van Würzburg.

7 Karel IV, hertog van Lotharingen.

8 François Leclerc du Tremblay -père Joseph-.

9 De Richelieu.

10 Lodewijk XIII van Frankrijk.

11 Dit regiment stond onder bevel van Armand-Charles de la Porte, hertog van La Meilleraye.

12 Bernard de Nogaret d'Epernon, hertog van La Valette.

13 Jean-Louis de Nogaret, hertog van Epernon.

14 Henri d'Escoubleau de Sourdis.

15 In de copie te Uppsala staat abusievelijk ‘militiae’.

[p. 575]

admiralius¹ bono magis quam multo cum milite utensque temporis commoditate, castrorum eam partem, quae ducis Lafortii² filio marchioni³ attributa fuerat, firmam operibus, si defensores adfuissent, adsultat frustraque se cum suis domesticis - neque enim miles obsequebatur - objectante aliquoties marchione Lafortio perrumpit; ad quod exemplum desertam itidem a milite partem illam castrorum, in qua princeps ipse Condaeus⁴ fuerat, intrat Hispanus fugientibusque Gallis capit machinas, impedimenta, commeatus, signa pecuniae insuper vim magnum, cujus penuria miles Gallus disciplinam exuerat. Archiepiscopus se ad naves recepit. Idem fecit princeps Condaeus in aquas se injiciens ac per eas transiens, donec scapham apprehenderet. Mersi et trucidati ferme Gallorum bis mille. Caeteros fuga aut Baionam aut cis flumen Handaiam pertulit jam multo a tempore nullo tam gravi inflicto vulnere Gallicae existimationi. Quantum haec res inflatura sit Hispanos, facile ex ingenio gentis intelligi potest eoque magis, quod mille et ducenti equites Hispani tantum hoc negotium confecere.

In Manicampium⁵ adhuc inquiritur. Et laesit eum suo testimonio etiam Piccolominaeus⁶ in iis, quae ad exitum e castello Bacci pertinebant.

Castilionaeus⁷, quod imperio tantum excidit, evasisse se putat. Bastiliam enim metuebat ideo, quod defugisset onus obsidendi Cateleti non satis esse sibi ad id militis dicens, cum tamen eodem cum milite Halerius⁸ nunc id oppidum ceperit hostem submovente Lafortio.

Rumor est in aula viduam Sabaudam⁹, cum non acciperet sperata a Gallis auxilia, sibimet consuluisse signata pactione, qua se a bello eximat, receptura ab Hispano¹⁰ Vercellas. Ejus¹¹ rei quid sit, brevi apparebit.

Habeo gratias pro literis datis 6 Septembris¹².

De chartis, quas dux Vinariensis nactus est, scripsi nuper¹³.

Puto apud vos, quod restat anni, iners futurum. Haud dubie, quae hoc anno accepere Batavi, mala caesarianis¹⁴ potissimum accepta ferre debent. Sperabam Brasilianis successibus repensatum iri adversa, quae evenerunt, sed ibi quoque fortunam eis contrariam fuisse intelligo. Sit utinam D. Bannerio¹⁵ melior.

Ab Anglis¹⁶ doceor aperte praedicare Curtium¹⁷ se de Palatino negotio clausas habere aures. Et cum mecum considero, quam multa hoc anno Hispano

1 Juan Alonso Enriquez, admiraal van Castilië.

2 Jacques Nompar de Caumont, maarschalk van La Force.

3 Armand de Caumont, markies van La Force (± 1580-1675).

4 Henri de Bourbon, prins van Condé.

5 Achille de Longueval, baron (later graaf) van Manicamp.

6 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini.

7 Gaspard de Coligny, maarschalk van Châtillon.

8 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

9 Christine de France, hertogin van Savoye.

10 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés.

11 De copie te Uppsala geeft ten onrechte de lezing ‘cujus’; vgl. no. 3768, p. 578.

12 De copie te Uppsala geeft de lezing ‘7 Septembris’; de brief zelf ontbreekt.

13 No. 3746.

14 De troepen van Ferdinand III.

15 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

16 John Scudamore en Robert Sidney, graaf van Leicester, resp. ordinarius en extra-ordinarius Engels gezant te Parijs.

17 Ferdinand Siegmund Kurz, vice-kanselier van de keizer.

[p. 576]

supra spem evenerint, vix est, ut eum ad aequam pacem, nisi belli vicibus mutatis, ut saepe fieri solet, sperem posse perduci. Nisi reipsa Angli pecuniam suppeditant electori Palatino¹, quod facere se velle dicunt Hamburgi, aliud exspectari non potest quam ut tenues istae electoris copiae Batavicis accedant. Multum igitur aveo cognoscere, quid de isto foedere, quod Hamburgi cuditur², sit futurum. Inde pendent et ultimae spes Palatinae domus et Suedicarum consultationum pars aliqua. Nec minus refert, quorsum nutans tamdiu Hassica vidua³ se aut consilio aut necessitate sit inclinatura.

Scotici illi motus pessime huic tempori interveniunt. Utinam utrinque et prudentiae et moderati animi satis sit ad reperienda malo tam periculoso remedia. Illud pro certo habeo, si quid vis regi⁴ per Scotiam extorserit, manaturum ad Angliam exemplum, quando et ibi non desunt, quibus displiceant praesentia.

In Anglia exspectari regis Galliae matrem⁵ legati, qui hic sunt, affirmant. Si verum est, quod ipsis dixit Franciae cancellarius⁶, regem matri permissurum, ut ipsa suis bonis fruatur, eo gratior erit hospes oneri non futura. Tamen si, dum in Batavis est, possit in gratiam filii cum potestate in Gallia vivendi restitui mater, esset forte id et regi et ipsi suavius. Veniunt quidem mihi ob mentem hac de re cogitanti offensae veteres et suspiciones in posterum; sed cum vicissim cogito, quid sit esse filium, inducor, ut credam negotium hoc magis difficile esse quam inexplicabile. Habere reginam matrem de Hispanis querendi causas puto. Neque enim potest diu convenire inter gentes adeo insociabiles.

Exspectabo, si quid novi referet e castris Bisterfeldius⁷.

Turca⁸ quendam vaticinii specie res novantem in herba oppressit. Totus res Persicas, nec aliud in animo habet.

Votum Excellentiae vestrae in extrema literarum parte bene convenit cum eo, quod apud Claudianum⁹ legisse memini, duabus syllabis mutatis:

Vindicet Eous contemtas advena leges:
Barbara Germano succurrant arma pudori¹⁰.

Deus, qui et ex tenebris elicit lucem, hos tam varios bellorum casus minasque commutet in bonam pacem.

Excellentiae Vestrae observantissimus
eidemque obsequi promtissimus
H. Grotius.

1 Karl Ludwig, keurvorst van de Palts.

2 Zie no. 3479, p. 129 n. 10.

3 Amelia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin van Hessen-Kassel.

4 Karel I van Engeland.

5 Maria de Medici.

6 Pierre Séguier.

7 Johann Heinrich von Bisterfeld.

8 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

9 De latijnse dichter Claudius Claudianus (± 370-404).

10 Vgl. Claudianus, In Eutrop. II. 158-159.

Lutetiae, 18 Septembris MDCXXXVIII.

[p. 577]

Venit jamjam huc a duce Vinariensi cum captis signis LXXXIII Lutzavius¹. Rumor nunc hic spargitur plebi forte solandae recoligi a principe Condaeo exercitum ad XVIII millia. Ab archiepiscopo autem Burdegalensi captam Gattariam et disjectis munimentis loci veteribus aliud strui quo portus servetur. Cateleti praefectus² captus est. Germanis, qui ibi fuere, data vita.

1 Conrad Lutzow.

2 Gabriel de las Torres.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in margine in de copie te Uppsala: A. 1638. Redd. Hagae 15/25 Sept.