Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3229. 1637 augustus 29. Aan A. Oxenstierna³.

Excellentissime atque Illustrissime Domine,

Die lunae proxime exacto Silvanectum profectus, postridie apud Chantiliacum regis⁴ alloquendi habui copiam.

Gratulatus ei de hujus anni prosperis actisque gratiis pro tantis curis atque

3 Gedrukt Epist., p. 354; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 385. Gedeelt. in vert. bij Brandt-Cattenb., Leven II, p. 122.

4 Lodewijk XIII van Frankrijk.

[p. 527]

laboribus in rem communem veni ad res ducis Bernhardi¹ et, quando is jam Rhenum transiisset ibique immuniisset sese, rogavi, ut augerentur ejus copiae eique vires darentur non modo ad tenendam sedem jam captam, sed et ad promovenda arma sublevandosque eorum animos, qui jam sub gravi jugo in Germania gemunt. Nostros Suedos nulla in parte defuisse officio, sed cum alibi cessaretur, coortis cunctis hostibus in marescallum Bannerium² nihil ei reliquum factum extra prudentem receptum. Nunc in id laborari, ut ei submittatur novus e Suedia miles ad invadendam Silesiam aut hostium alia. Pacis colloquia discussa a nostris, ideo quod appareret dissidium inter ipsos regemque a caesarianis quaeri.

Rex se vicissim reginae nostrae³, sorori suae dixit precari fausta omnia. Laudavit valde Bannerium ostenditque se rationes consiliorum ejus bene intelligere. Duci Bernhardo velle se tantum militis mittere, quantum maximum ferre Gallicae res possent. Haud dubie eo tendere hostes, nos ut dissocient. Id vero unice cavendum.

Dixi ego praeterea datum nostris legatis mandatum agendi cum legatis ipsius de nexu propiore. Id vero rex silentio praeteriit.

Cum Anglis⁴ quotidie agunt Chavigniacus⁵ et Bulionius⁶ et, quid agant, celant nos sedulo. Signatum utrimque foedus aiunt Angli. Bulionius negat quicquam peractum, nisi et Suedi accedant et Batavi; urgerique se, ut aliquid seorsim conceptum signent, verum se non properaturos; probarique volebat videri quod ego dicebam, qui pacis nostrae participes esse vellent, eos aut aperte debere in causam descendere aut certe et onerum belli subire partem.

De regina⁷ mire rumores aulici magno consensu aiunt eam, cum intelligeret deprehensas esse literas suas, quas per Angliam in Hispaniam miserat notasque intellectas, et super eis rebus interrogaretur, ad regis indulgentiam confugisse fassamque coram novem testibus, in quibus paenitentiarii et regis et ipsius⁸, rerum belli a secretis Noyerius⁹ se Hispanis significasse rationes disturbandi foederis Anglici, indicasse loca Galliae invalida, consilia Gallorum in urbes Belgicas, et ne quid Hispani crederent Batelerio¹⁰, monacho minimorum societatis, qui missus in Hispaniam fuerat sumto praetextu exsolvendi voti, quod S. Isidoro regina fecisset: revera ut animos potentum circa pacem bellumque exploraret. Neque haec confessam tantum, sed et sua manu signasse addita et mentione condonatae alterius culpae, cum anno 31 cum Farginia¹¹ molitiones quasdam habuisset Galliae rebus contrarias. Addunt dictum ei a rege in Hispania non condonari talia vetitamque in exteras regiones quicquam scribere nisi subscri-

1 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

2 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

3 Christina van Zweden.

4 De ordinarius Engelse gezant in Parijs, burggraaf John Scudamore, en zijn extra-ordinarius collega Robert Sidney, graaf van Leicester.

5 Léon le Bouthillier de Chavigny.

6 Claude de Bullion, sieur de Bonelles.

7 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

8 Resp. de jezuiet Nicolas Caussin en Faure.

9 François Sublet de Noyers.

10 Men leze: Bachelerius. Bedoeld wordt Simon Bachelier.

11 Magdelaine de Silly, comtesse Du Fargis.

[p. 528]

bente Senesaea¹, quam ipsi rex comitem dedit. Qui vero cardinali² male volunt, ficta haec esse dicunt omnia, nihil repertum in literis; id vero restitisse, ut qui matrem³, fratrem⁴, regii sanguinis principes⁵ omnes regi reddidisset invisos, nuper et caram regi puellam Fajettam⁶ expulisset aula, nunc et in thalamum regis inferret discordiam et reginae exitio vacuum faceret locum Combalettae⁷ matrimonio, quae liberos in Gallia regnaturos undecunque quaereret. Sed reginae dejectus animus vultusque, etiam ex moerore morbus et infrequentes apud eam principes feminae credibile faciunt aliquid admisisse eam monachis suasoribus, quod ipsa crederet in rem cessurum religionis romanae eorum malo, quos haereticos vocant. Auditus jam quater cubicularius reginae⁸, qui in Bastilia servatur. Multi quotidie de reginae domesticis amandantur. Bonum hinc sperari unum potest implacabilius inter Hispanos Gallosque odium accedentibus ad causas publicas privatis insuper offensis, quanquam nuntii pontificii⁹ sermones promittunt inducias.

Bulionius, cum ei adessem, dixit et hoc omnis pecuniae, quae nobis promissa esset¹⁰, etiam chartas ad S. Chaumontium¹¹ transmissas. Sed eum regia pecunia satis libere ad res uti alias nec Bulionius dissimulabat et affirmat gnarus talium Heufdius¹².

Ab Anglis illud, quo nos vocarent, colloquium trahi quam diu vellent, posse atque interim impediri pacificationem nostram nosque in bello teneri Anglis spectantibus tantum fatebatur idem Bulionius.

Mitto tabellam¹³ munitionum, quas in Rheni insula inque ripa ulteriore fecit dux Bernhardus a filio¹⁴ mihi transmissam. Addo et historiam a Gallis editam¹⁵, ut cum ea, quam a duce Bernhardo acceperam, comparetur.

De Manicampii¹⁶ fideli opera, quae dicunt, non mentiuntur. Ceterum neque Haillerius¹⁷ neque quisquam e Gallis auxilio ducis a rege datis, cum Rhenus transiretur cumque depelleretur Waertius¹⁸, adfuere.

In Belgico fine nihil fit aliud, nisi quod ad Malbodium diligenter se Galli

1 Marie Catherine de la Rochefoucauld-Randan, markiezin van Senecey.

2 De Richelieu.

3 Maria de Medici; zij verbleef in de Zuidelijke Nederlanden.

4 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

5 O.a. Henri de Bourbon, prins van Condé, ‘premier prince du sang’.

6 Louise Angélique Motier de La Fayette. Op 19 mei 1637 was zij in het klooster gegaan.

7 Marie Madeleine de Vignerot, dame de Combalet; zij was een nicht van De Richelieu.

8 Pierre de La Porte; vgl. no. 3215, p. 506.

9 Giorgio Bolognetti, nuntius van Urbanus VIII in Parijs,

10 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk ‘esse’.

11 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont, speciale afgezant van de Franse koning bij de Zweedse rijkskanselier.

12 Johan Hoeufft, bankier te Parijs; hij behartigde financiële zaken zowel voor Frankrijk als voor Zweden.

13 Ontbreekt.

14 Grotius' jongste zoon Diederik bevond zich in het leger van Bernhard van Saksen-Weimar.

15 Zie de Gazette de France, dd. 26 augustus 1637, p. 513 no. 117.

16 Achille de Longueval, baron van Manicamp; zie VI, p. 506 n. 7.

17 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

18 Johan van Werth, ruiteroverste in het leger van keizer Ferdinand III.

[p. 529]

muniunt. Mitto et Marini¹ literas, qui de Vesontione quod dicit in eo fallitur.

Reginae inter cetera et hoc objicitur, quod dixerit se, si optio detur, ut aut Delphinum pariat aut pacem faciat, hoc praelaturam.

Intelligimus a Rhaetis legatos² ire in Hispaniam testandi obsequii causa et ut firmentur aut etiam augeantur concessa a Leganesio³. Eosdem a Leganesio urgeri, ut promissum Hispaniae in usus militem sine mora mittant. Missum et a duce Parmensi⁴ legatum⁵ in Hispaniam de suis rebus. Cairum oppidum in via, qua ad Finale itur captum a Gallis et Pedemontanis, quos nunc imminere Carcanae, loco inde haud ita multum absito.

Jam nunc nuntii adveniunt rei non magnae, sed quales quotidie evenire inter propinquos hostes necesse est, ad Belgicum finem captum a Gallis oppidulum Bellimontium et municipium Soram.

Haec supra nihil nunc habeo, nisi ut Deum precer, Excellentissime et Illustrissime Domine, res ut regno, reginae tuaeque Sublimitati secundet.

Tuae Sublimitatis devotissimus cultor
H. Grotius.

1 Carlo Marini, met wie Grotius een levendige briefwisseling onderhield. Zie over hem V, p. 436 n. 4.

2 Voor hun namen zie men no. 3096, p. 325 n. 3.

3 Diego Mexia Felipes Guzmán, markies van Leganés, Spaans gouverneur van Milaan.

4 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

5 Niet geïdentificeerd.

Lutetiae, 19/29 Augusti 1637.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senator et Cancellario.