Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3217. 1637 augustus 22. Aan A. Oxenstierna⁶.

Excellentissime atque Illustrissime Domine,

Cum omnes Suedos fraterno ut debeo amore complector omnemque materiam quaero, in qua id possim ostendere, tum vero ejus juvenis, quem mihi Tua Sublimitas commendat, Haraldi Andreae⁷ praeclaros conatus patriae se reddere studentis utilem, quantacunque in me erit ope, adjutabo. Mihi cuncta Tuae Sublimitatis imperia exsequi, haec autem etiam sine imperio exsequi persuave est.

Femineae quaedam molitiones ad turbandas res cardinalis Riceliaci diligentia in herba oppressae sunt. Quidam ex reginae⁸ cubiculariis in domo ducis Chevreusii⁹ ab ipso cancellario Franciae¹⁰ jussus exhiberi captusque est et literae quaedam, quae apud eum servabantur. Inde ivit cancellarius idem in monasterium

6 Gedrukt Epist., p. 351; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 382. Gedeelt. in vert. bij Brandt-Cattenb., Leven II, p. 121.

7 Harald Andersson Appelboom (1612-1674). In 1631 had hij zich te Franeker aan de hogeschool laten inschrijven. Hij werd Zweeds agent in Amsterdam in 1642 en in 1652 belast met een missie naar Engeland. In 1639 begon een levendige correspondentie tussen Appelboom en Grotius.

8 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk. De gearresteerde Pierre de La Porte had een kamer in het hôtel de Chevreuse, rue Saint-Thomas du Louvre.

9 Claude de Lorraine, hertog van Chevreuse.

10 Pierre Séguier; vgl. no. 3215, p. 507 n. 1.

[p. 509]

religiosarum Vallis Gratiae; ibi quoque literae quaedam captae statimque ab archiepiscopo Parisiensi¹, qui cancellarium comitabatur, demota abbatissa² e comitatu orta Burgundiae fratremque habens praefectum Vesontionis³. Surrogata ejus in locum alia⁴. Ducis Chevreusii uxor⁵, quanquam apud Turones absens hoc, quicquid est, consciverat. Itaque Lochum abducta est et abbatissa illa in monasterium satis longe hinc Charitatis. Reginam⁶ haec spectant omnia eique Vindex⁷ jussit significari nescio quid. Ex eo alter alteram non vidit nisi in ecclesia. Felix est Eusebius⁸ in praeveniendis iis, quae adversum se multa struuntur.

Princeps Margareta⁹ oravit per literas, ut nuptiae suae sicut a parlamento damnatae sunt, ita ab eodem parlamento probentur. Responsum est pati posse regem¹⁰, ut eam uxorem frater, si vult, habeat, sed ita ut matrimonium secundum leges contrahatur, non ut quasi ante contractum valeat.

Heri apud Venetum¹¹ fui. Is mihi praelegit responsum, quod latine datum est Viennae ipsorum ibi res agenti¹², postquam literas tuti itineris pro foederatis Galliae - ita verba habebant - poposcerat. Exemplum tamen mihi non dedit. Ait in eo imperator¹³ partem eorum, pro quibus posceretur, ipsos id nolle, ut Wirtembergicum¹⁴ et Argentorati civitatem. Ceteros quoque imperatoris subditos ac vasallos Galliae foederatos esse nullo jure posse. Aequum, ut regi cuique jus relinquatur liberum de suis statuendi subditis. Etiam in Ratisbonae cum Gallia conventis id primum esse, ne alter alterius jussa detrectantes subditos adjuvaret. Cum Suedis agi jam coepisse¹⁵. Si tamen hi abruptis coeptis colloquiis mallent Coloniam mittere, quod se non arbitrari, non negaturum se petentibus literas tuti itineris. Sed nec Batavis si id postularent. Addebat imperator ita se credere Venetos quod hac in re agerent, magis agere, quod rogati a Gallis operam negare non potuissent quam quod ipsi postulata aequa existimarent.

Ea occasione delapsi sumus ad sermonem de conditione principum Germaniae: in possessione eos esse a multis saeculis foedera faciendi patriam communem non laedentia. Ut cum talibus egisse imperatores saepe. Denique illustre adferebam argumentum ex pace Verbiniana¹⁶, in qua regum uterque plurimos Germaniae principes ut socios atque amicos suos comprehensos voluisset. Et quia Sabaudum¹⁷,

1 Joannes Franciscus, kardinaal de Gondi; zie III, p. 456 n. 2.

2 Louise de Milley.

3 Niet geïdentificeerd.

4 Marie de Burges.

5 Marie de Rohan, hertogin van Chevreuse.

6 Het woord staat in cijfercode: 66.74.113.266.56.71.78.70.61.217.

7 Codenaam voor (de koning van) Frankrijk.

8 Schuilnaam voor De Richelieu.

9 Margareta, zuster van Karel IV, hertog van Lotharingen. Zij was op 3 januari 1632 in het geheim gehuwd met de broer van de Franse koning, Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans. De koning had op de Franse bisschoppen aandrang uitgeoefend om dit huwelijk ongeldig te verklaren, doch paus Urbanus had zich hiertegen verzet.

10 Lodewijk XIII.

11 Alvise Contarini di Nicolo.

12 Giovanni Battista Ballerino.

13 Ferdinand III.

14 Eberhard III, hertog van Würtenberg.

15 Vgl. Grotius' brief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 12 [maart] (no. 2990).

16 De vrede van Vervins, gesloten in 1598 tussen Frankrijk, Spanje en Savoye.

17 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

[p. 510]

pro cujus legatis¹ datae essent literae, plus habere juris quam Germaniae principes caesariani dixerant, disserui eum quoque vasallum esse imperii ejusque per Longobardiam vicarium. Quod vero Germaniae principes praeter homagium etiam judiciis, quae Spirae nunc exercentur, teneantur, in eo par ipsis in alios jus quale aliis in ipsos tantundemque eis accedere quantum decedere. Nam et ab ipsis quosdam legi judices; et ipsum imperatorem ibidem conveniri. Illud addebat Venetus dixisse imperatorem, ni ipsum ut imperatorem agnoscat rex Galliae, se quoque eum pro rege Galliae non habiturum. Mihi videntur ne inchoari quidem ulla posse colloquia, si in limine ea offensa jaciatur.

Invitanti nos ad Coloniensem conventum eidem Veneto dixi eum locum nostris hominibus infestum cunctaque circumjecta et literis et commeantibus minari periculum. Idque facile ei persuasi. Ceterum ita me arbitrari sive Hamburgum sive Haga placeret ponendis ad pacem fundamentis, facile Suedos aptaturos se amicorum desideriis idque tam Anglis quam Gallis significatum.

Ex Helvetiis habemus conventuros Rhaetos et, ut videtur, probaturos, quae acta sunt Mediolani, mitti ab iisdem legatos² in Hispaniam. Nolle Helvetios transitum per suas terras dux Bernhardus³ capiat tum ob alia, tum quod Constantiae metuant.

Ex Italia multum imminutum morbis Hispani⁴ exercitum; in Vercellensi agro saevam fuisse populationem; plura indies erumpere indicia arcanae conventionis Hispanum inter et Sabaudum. Exspectari a Crequiaco⁵ V M peditum, equites D CC; sed credo non admodum in promptu esse id auxilium. In regno Neapolitano refoveri classiarium militem et ad novos mari conatus impulsorem esse Oquendum⁶ petito etiam a Majorica milite. Quae de Batavis captae sunt merces praeter naves⁷, ipsas estimari millione et CCC M scutatorum. Ab iis cum Livornum perductae essent, magnam pecuniam accepisse ducem Etruscum⁸ pro ea, quae sibi a regno Neapolitano deberetur; Genuatibus etiam per Hispaniam prohibitum quos ibi reditus habent alienare.

Pontificis⁹ malo loco esse valetudinem. Is si moritur fitque, ut credibile est, ad Hispani¹⁰ nutum pontifex, poterit ea res Gallos excitare ad ea consilia, quae a rebus protestantium minus erunt aliena.

Haec postquam scripseram, intelligo adversus reginam¹¹ illamque Chevreusii mitigatum; regiis [iussis]¹² sunt tamen nobiles quidam de domo reginae¹³ relegati.

1 Mij niet nader bekend.

2 Voor hun namen zie men no. 3096, p. 325 n. 5.

3 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

4 Diego Mexia Felipes Guzmán, hertog van San Lúcar de Mayor, markies van Leganés, Spaans gouverneur van Milaan.

5 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

6 Antonio Oquendo, Spaans vlootvoogd.

7 Vgl. hierover no. 3196 p. 475 n. 10.

8 Ferdinando II de Medici, groothertog van Toscane.

9 Urbanus VIII.

10 Philips IV.

11 Het woord staat in cijfer: 4.33.9.2.78.27.23. De lezing der Epist. is gemutileerd. De hier gegeven conjectuur is die van de uitgevers van de Oxenst. Skrifter.

12 Het woord ‘regiis’ staat in cijfer: 66.72.1009.56.2040.113.

13 Dit woord staat in de tekst in cijfercode: 66.72.9.71.31.98.

[p. 511]

Ivojum in Luxemburgico octingentis militibus defensum subegit Castilionaeus¹. Sancti Pauli Fanum in Belgico fine ab hoste desertum cardinalis Valettae² cessit militi. Nunc hi Hesdinum petere dicuntur: vix est, ut quicquam magni agant hoc anno.

Nescio, an pro certo affirmare ausim, quod Galli praedicant, transgressos Rhenum apud Rhinavium Benfeldio non procul, Haillerium³ primo deinde, cum suis ducem Bernhardum. Literas enim nondum habemus de ea re.

Gunichaudus iesuita⁴, quod mirum in ejus societatis homine, nisi⁵ quod hoc modo alia sua purgare quaerunt in ecclesia hic insigni, quae est Germani Antisidoriensis, publice dixit homines esse judicii exigui, qui de belli hujus, quod nunc rex gerit, justitia disputent. Se ex cathedra veritatis affirmare omnibus paratumque id se vel suo signare sanguine justissime proque ipsa religione sumpta haec arma tenerique omnes regis subditos et bona et vitam tam sancto proposito devovere. Nisi enim se rex opposuisset sese, eo abitura fuisse Hispani regis consilia, ut pontificem suum faceret eleemosynarium.

Piccolominius⁶ magno cum exercitu Montem Hannoniae tegit.

Plura nunc non erant, nisi ut, quod semper facio, Deum precer, Excellentissime atque Illustrissime Domine, pro rebus regni, reginae⁷ Tuaeque Sublimitatis prosperis.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

2 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

3 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

4 Niet nader geïdentificeerd.

5 De lezing der Epist. luidt: uti.

6 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

7 Christina van Zweden.

Lutetiae, 12/22 Augusti 1637.

Rusticae seditionis millia aliquot in Querciaco agro caesa. Metuere Germanos video Erfurdo, Lunemburgo, Hanoviae. Johannes Waertius⁸ in Badensi agro VIII millia, sex ad Rhenum habere Savellius⁹ creditur.

Iam nunc nuntium certum accipimus de Rheno transito a duce Bernhardo et aliquot post diebus caesis Waertii copiis, cujus rei historiam ita ut a filio¹⁰ qui apud ducem Bernhardum est, mihi mittitur hic addo¹¹. Scribit mihi dux, ex quo hinc abiit, XXII obsidiones tum magnas tum parvas sibi peractas.

8 Johan van Werth, ruiteroverste in het keizerlijke leger.

9 Federigo Savelli, hertog van Poggio Nativo.

10 Diederik de Groot.

11 Deze bijlage ontbreekt.