Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

[p. 472]

3194. 1637 augustus 5. Van J.A. Salvius¹.

Excellentissime domine legate,

Quod si verum est, quod rerum militarium prudentes asserunt, entre tous les grands faicts de la guerre, estre le plus grand de faire une honorable retraicte, certe Banerius² summam fortitudinis et prudentiae laudem meritus est in reducendo exercitu suo Torgavia Stetinum. Evocavit enim imperator³ plerosque duces suos, Gallassium⁴, utrumque Gotze⁵, Hatzfeld⁶, Marazin⁷, Geleen⁸, Schwartzenberger⁹, Klitzing¹⁰, cum universis fere copiis non tantum suis, sed etiam ligae electorumque Saxoniae¹¹ et Brandenburgici¹², ut unicum illum Banerium, cum virtute nequirent, numero saltem pessumdarent omnibus aliis imperii limitibus interim desertis ac derelictis. Qui vastus conatus, si, quod Deus avertat, ex voto successisset, quilibet facile iudicare potest, quid Suecis debellatis de Batavia, Gallia, Italia ac potissimum protestantibus imperii Ordinibus a pace Pragensi¹³ exclusis fuisset futurum. Nunc per Dei gratiam ex eorum faucibus elapsus vetera magni Gustavi¹⁴ munimenta Stetini reparavit, ubi securus hostem exspectat distributo equitatu suo in citeriorem Pomeraniam et Neomarchiam Wrangelio ¹⁵ Anclamium cum suis copiis digresso. Quae judicia mihi hodie Stetino de nostris, de hoste scribuntur, ne longior essem, inclusi¹⁶, e quibus de caeteris conjecturam facere licebit. Vix possibile videtur tam numerosum exercitum - se ipsos enim ad 60 000 aestimant, a nostris ultra 30 m. praeter impediment(a) aestimati - diu iis in locis simul contineri posse ob annonae pabulique penuriam. Et hodie Berlino nunciatur, moveri Croatos cum Gallassio et Gelenio versus superiora. Si enim manserit, seipsum consumet; sin se diviserit, relicta pars, cum Deo, nostra erit!

Landgravius¹⁷ cum Kingio¹⁸ et Ranzovio¹⁹ Visurgi relicto his diebus Westphaliam repetunt, ubi magnos progressus facturi sperantur evocatis inde Werthio²⁰ in Bavariam vel Burgundiam, in Brabantiam Piccolomineo²¹, principe Auriaco²² Bredam Gallisque cum triplici exercitu Artesiam infestantibus.

1 Hs. Leiden, UB., coll. L 1003. Orig. eigenh. ondertek. Beschadigd. Beantw. d. no. 3220. Johan Adler Salvius was Zweedse hofraad en gezant; hij resideerde te Hamburg en te Osnabrück.

2 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

3 Ferdinand III.

4 Matthias, graaf Gallas.

5 Johann, graaf van Götz, en Peter, graaf van Götz.

6 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen.

7 Rudolf Marazini.

8 Gottfried Huyn, graaf van Geleen.

9 Adam, graaf van Schwartzenberg.

10 Johan Kaspar von Klitzing.

11 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

12 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

13 Zie voor de vrede van Praag V, p. 292 n. 1.

14 Gustaaf II Adolf in 1632 bij Lützen gesneuveld.

15 Herman Wrangel, Zweeds veldmaarschalk.

16 Deze bijlagen ontbreken.

17 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

18 James King, Schots legeraanvoerder in Zweedse dienst.

19 Josias, graaf van Rantzau; zie over hem VI, p. 327 n. 13.

20 Johan van Werth; zie over hem VI, p. 67 n. 4.

21 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

22 Frederik Hendrik.

[p. 473]

Benfeldio et Argentina hodie literas cepi, quae continent reliquias Lotharingici¹ caesas a Vinariensi², duce ipso saucio Vesontionem illato, et iam transitum Rheni serio urgeri. Faxit Deus, ut Gallici Batavicique duces strenue suis quique locus pergant, sentient, cum bono Deo, mascule secundantia arma nostra.

De pace nihil auditur. Mera enim ludibria fuerunt Brandenburgici tractatus lucrando tempori conficta, donec omnes .... duces coirent. Sed malum consilium consultori pessimum: ...... enim sibi ipsi subditisque suis tot cum hospitibus irreparabi ...... nobis majora commoda.

Faedus Anglo-Gallicum omnino conclusum asseritur. Evocato in Galliam St. Chamondio³ - intra paucos dies hinc discessuro - Davausius⁴ baronem de Rorté⁵ nomine Galliae, Averius⁶ alium in Sueciam hac septimana expediunt significatum acta invitatumque S.R.M.^tem7, ut legatos Hamburgum mittat subscripturos quoque dicto faederi. Dn. de Wijk⁸ nomine Angliae, Galliae vero Dn. Chamondius regem Daniae⁹ invitant, princeps Palatinus¹⁰ cum Poswelio¹¹ - an Charnace¹² etiam, incertum hic est - Batavos. Sed revera mihi fassus est tauqfe¹³ faedus quidem delineatum esse, non autem vel datum vel signatum, imo nec in formam instrumenti redactum adeoque nihil inter Angliam Galliamque conclusum, nisi articuli a caeteris quoque quorum interest, signentur. Ita, meo quidem exiguo judicio, aliquid quidem valiturum magnifico nomine videtur terrendo hosti: re vera cassum et inane, effectu tandem nullum fore. Quid enim si serio ageretur, ante annum sperari potest? Intra quod tempus, bone Deus, quam multa cadent intra calicem et labra suprema.

Exspectavi diu et adhuc exspecto nuncium e Suecia peculiarem cum ratihabitione pactorum Wismariensium et mandatis, quid circa ejus traditionem reciproce stipulabor. Certa quidem est, sed lente procedit ob tarditatem procedentium in Germaniam armorum Gallicorum.

Ignoscat, quaeso, E.T. libertati calami. Caetera secum reputet. Valeatque et faveat.

Exc. S.^ae.

Observantissimo¹⁴
servo
J.A. Salvio m.p.

1 Karel IV, hertog van Lotharingen.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

4 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

5 Claude de Salles, baron van Rorté, Frans gezant in Duitsland en Zweden.

6 Joseph Averie.

7 Christina van Zweden.

8 Henry de Vic.

9 Christiaan IV.

10 Paltsgraaf Karl Ludwig.

11 Sir William Boswell.

12 Hercule Girard, baron van Charnacé, Frans gezant in Den Haag.

13 In de tekst in cijfer: 39.102.65.54.85.121., met de - onbegrijpelijke - ontcijfering door Grotius erboven geschreven. Het is niet onmogelijk, dat Joseph Averie bedoeld wordt; vgl. het schrijven van de Venetiaanse gezant in Engeland dd. 10 juli 1637 in Cal. of State Papers. Venice XXIV, p. 237.

14 Vanaf hier eigenhandig.

Hamburg.

25 Jul./5 Aug. 1637.