Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

2939. 1637 januari 29. Aan A. Oxenstierna⁹.

Excellentissime Domine,

Quid de principum¹⁰ motu, ex quo multa pendent, futurum sit, difficilis etiamnunc est divinatio, nisi quod omni modo id agit cardinalis¹¹, eorum ut in se consensum distrahat.

Oblatam comiti per Botruium¹², quam signaret, cautionem mitto. Sed eam

9 Gedrukt Epist., p. 297; Oxenst. Skifter 2. afd. II, p. 301. Gecit. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 94.

10 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans, en Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

11 De Richelieu.

12 Nicolas de Bautru, graaf van Nogent.

[p. 60]

ille repudiavit, ut cavillationibus obnoxiam et quia Monsorium ita infirmum est eoque situ ut¹ ad securitatem cujusquam conferre nihil possit.

Leo², qui apud fratrem est regium, scripsit suspectiorem se quam ut multum proficere queat: rogat mittatur alius.

Interea Aurelianensis civitas dubitare coepit an regem³, si in fratris principis⁴ ipsorum peculiaris malum armatus adveniret, recipere deberent. Et cardinalis ob nova onera ibi quoque invisum se sciens dubitat, an eo loco citra periculum esse possit.

Frater vicissim regius exercitui regis videt se fore imparem. Deinde dicitur eum spes, quam in duce Valetta⁵ et eo, quem is habet, milite collocaverat, fefellisse.

Ita mutuus metus rem ad quietem videtur adducturus rege quidem substituro in itinere inter Fontem Bellaqueum et Aurelianum, fratre autem tutam habitationem sibi suisque habituro, ubi nunc est, Blesis.

Ad haec firmanda expressit a rege satis invito cardinalis, ut Chavigniacus⁶ mitteretur, quanquam irrisus nuper multum a domesticis fratris regii, quos ipse antehac non tam gratia quam comitatu ipsius depulerat, quos inter Riverius⁷ e carcere reversus mira fratris regii comitate ac gaudio fuerat acceptus.

Lafortius⁸ nuper ad cardinalis colloquium admissus aperte ei dixit, si sibi custodienda itinera obvenissent, si videret ea transire fratrem regium modico comitatu, se id dissimulaturum idemque facturos alios, quibus eam curam mandare rex vellet insito omnibus cavere eorum offensas, qui summae spei propinqui sunt adeo.

Duci Bulionio⁹ cur diffidant qui hic possunt plurimum, causa non levis est. Nam cum nuper ad eximendum obsidio Ermesteinum mandatum a rege accepisset et imperium in reliquias Brezaeani¹⁰ exercitus, primum Chavigniacus Charnassaeum¹¹ sibi addictum socium ejus imperii ascripsit ignaro patre Iosepho¹²; cumque intelligitur aegre id pati dux Bulionius, revocatae subito sunt copiae ita, ut prius in Gallia essent, quam ipse mare ingressus esset.

Principi quoque Arausionensi¹³ creditur memoria eorum, quae ad eripiendum ei principatum facta sunt¹⁴, haerere firmius quam ut inani Celsitudinis titulo possint obliterari.

Crequiacus¹⁵ sero ab armorum per Italiam regimine abducitur, postquam illius et Sabaudi¹⁶ vetera dissidia res occasionesque egregias perdiderunt. Par-

1 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk ‘aut’.

2 Charles Brulart de Genlis, prieur de Léon, gezegd Brulart de Léon.

3 Lodewijk XIII van Frankrijk.

4 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

5 Bernard de Nogaret, hertog van La Valette.

6 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny.

7 Louis Barbier, abbé de La Rivière.

8 Jacques Nompar de Caumont, hertog van La Force (1558-1652).

9 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon.

10 Urbain de Maillé, markies van Brezé.

11 Hercule Girard, baron van Charnacé.

12 François Leclerc du Tremblay - père Joseph -, de vertrouweling van De Richelieu.

13 Frederik Hendrik.

14 Voor de moeilijkheden betreffende het prinsdom Oranje zie men dl. IV, p. 242 n. 4.

15 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

16 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

[p. 61]

mensem¹ coactum iri, ut cum Hispano transigat, nisi perire velit, multi aestimant. Ita Montisferratensis Mantuani regio manebit ab aemulis aut etiam inimicis duobus hinc Sabaudo, inde Parmensi circumsessa communisque belli poena in ipsum incumbet.

Misit tandem imperator² suo regisque Hispani³ nomine literas tuti commeatus pro iis, quos Gallia mittet ad Coloniensem conventum; erunt autem hi Sanctichaumontius⁴ et Davausius⁵ laborante adhuc, ut se excuset, Feuquerio⁶, qui ad praefecturam suam abit Viridunensem, ibi cum erit, morbum forte causaturus.

Angli⁷ non negant se in eo esse, ut aliquid cum Gallis paciscantur, cujus rei absolvendae causa missus in Angliam est Ogerius⁸. Cum vero ad arma eos venturos credi non sinit fuga omnis parlamentaris conventus et nihil remittens illa de mari cum Batavis contentio, quale futurum sit, quod moliuntur, foedus, incerta conjectatio est, nisi quod eo inclinat, ut credantur adjuturi se invicem ad pacem constituendam e suo utrorumque usu sepositis aliorum rationibus, praesertim Suediae.

Principi Condaeo⁹ hujus urbis praefectura non per scripturam et approbationem parlamenti, ut solet, sed sola regis voce data est ut rege jamjam huc reversuro.

De Burgundiis bello eximendis haeret adhuc negotium. Interim quos bello cepit dux Bernhardus¹⁰ huc venturus cis paucos dies, ii Gallasium¹¹ ajunt cum sex millibus transrhenana petere; ab iis, qui mansere et quos sub se habuit habetque dux Carolus¹², obsideri Montipelliscardum; addunt aliorum literae percursari ab iis quae inter Ararim Rhodanumque; capi et incendi arces et trepidationem Lugdunum usque pervadere. Ionvellam hostis etiamnunc tenet.

Regem Hungariae¹³ non electum tantum sed et inauguratum more majorum Galli in editis chartis praetensum regem Romanum vocant, quod Trevirensis¹⁴ abfuerit suffragium quodque in medio armorum aestu peracta sint comitia. Non est dubitandum, quin haec nova dignitas novam etiam Coloniae suscitatura sit de legatorum ordine controversiam, cum veteribus exemplis constet reges Romanos ab imperatoribus proximum sibi locum vindicare non ferentibus id Gallis.

Multi ad me adferunt valde sollicitam esse hanc aulam, ne Suedi sine se hoc bello se extricent.

1 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

2 Ferdinand II.

3 Philips IV.

4 Melchior Mitte de Miolans, markies van Saint-Chaumont.

5 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

6 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

7 John Scudamore en Robert Sidney, graaf van Leicester, resp. ordinarius en extra-ordinarius gezant van Engeland te Parijs.

8 René Augier (of Oger) Engels agent in Frankrijk.

9 Henri de Bourbon, prins van Condé.

10 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

11 Matthias, graaf Gallas.

12 Karel IV, hertog van Lotharingen.

13 Ferdinand, zoon van keizer Ferdinand II.

14 Philipp Christoph von Sötern, keurvorst van Trier. Hij bevond zich in Spaanse gevangenschap; vgl. V, p. 473 n. 1.

[p. 62]

Cardinalis Riceliacus pontificem¹ excitat in controversia de Ferrariam spectantibus finibus, cum Romae operam suam ad ea promovenda, quae pontifici placent, multum jactaverit.

Princeps autem Condaeus ita ambit cardinalis gratiam, ut Brezaei filio² filiam suam³ nuptum offerat nolentem quamvis et nolente matre⁴.

At comitis Suessionensis mater⁵ regem filio suo infensum adire veretur, quanquam non ignorare potest rex multa filios facere, quae matres nolunt.

Comes Guichius⁶, propinquus cardinalis, amotus ab aula gratiaque, quod nuper ad fratrem regium missus multo vino linguam non tenuerit in iis, quae ut maxime arcana ipsi fuerant credita.

Dux Carolus decem millia scribitur habere, eos augeri novis e comitatu Burgundiae militibus.

Mari nihil agitur et in ora Aquitanica manet hostis, munitior quam ut facilis expulsu sit futurus.

Haec scribenti intervenit Feuquerius accinctus itineri Viridunum. Nescire se dicit, an Coloniam iturus sit, nec id optare, sed facturum quod rex voluerit. Putabat e re fore, ut sine legati nomine aliquis a Suedia sit Coloniae et vicissim e Gallia aliquis Lubecae aut ubicunque de pace in Germania agetur, utque non tantum nihil definite paciscantur alteri sine alteris, sed et mutuo se, quae agentur quaeque offerentur, faciant participes. Promisi me scripturum quae dixerat.

Reviviscit hic rumor de futuris Polonum⁷ inter et imperatoris filiam⁸ nuptiis. Gallasius ipse Friburgi adhuc esse dicitur.

Nuntius pontificius⁹ amicis dicit in magna se spe esse pacis. Interim multum militem ab imperatore scribi, magnos commeatus Brisaccum et Heilbronnam ferri undique scribitur.

Metu seditionis in hac urbe jubentur opulentiores in armis esse. Tum vero quanquam sperare jubemur fratris regii cum rege concordiam, multae cohortes a limite Ligerim versus eunt.

In Angliam simul venerat Arundelius¹⁰, legatus Hispanicus¹¹ per duas horas cum rege Angliae¹² collocutus est. At ex hac urbe nuntius jam nunc acceptis ex Brabantia literis ad regem subito profectus est.

Cum in sermone percunctaretur Feuquerius, quis futurus esset legatorum ordo, quid Suedi et quantum et quamdiu in Pomerania postularent, ecquid pro

1 Urbanus VIII.

2 Jean-Armand de Maillé, hertog van Brezé (1619-1646).

3 Anne-Geneviève de Bourbon (1619-1679), de latere hertogin van Longueville. Zie over dit voorstel Tallemant des Réaux, Historiettes I, p. 986. Dit huwelijk heeft geen doorgang gevonden. Wel is de dochter van Urbain de Maillé, markies van Brezé, genaamd Claire-Clémence de Maillé Brezé (†1694) in 1641 getrouwd met Louis II de Bourbon, prins van Condé (1621-1686), bekend geworden als ‘le Grand Condé’.

4 Charlotte Marguerite de Montmorency (1594-1650).

5 Anne de Montafié, de moeder van Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

6 Antoine de Gramont, graaf van Guiche; hij was getrouwd met Françoise-Marguerite de Chivré, een verre nicht van De Richelieu.

7 Wladislas VII (IV) van Polen.

8 Cecilia Renata.

9 Giorgio Bolognetti.

10 Thomas Howard, graaf van Arundel.

11 Don Iñigo Veléz de Guevara, graaf van Oñate y Villa Mediana.

12 Karel I van Engeland.

[p. 63]

libertate Bohemiae aut electoratus illius jure in alium transferendo essent acturi, partim silentio partim indefinita dissertatione ista declinavi.

Deus, Excellentissime atque Illustrissime Domine, rebus regni, reginae¹ Tuaeque Sublimitati faveat.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
Hugo Grotius².

1 Christina van Zweden.

2 Onderschrift en naam ontbreken in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 19/29 Ianuarii 1637.

Regi persuasum est comitem, cum Corbia adhuc obsideretur, in necem cardinalis cepisse consilia eoque ei est implacabilis.

Nonnulla suspicio est Gallos jam certos esse, quibus conditionibus cum hostibus possint depacisci, quia nos quoque aurem praebere ad pacis leges, quod ante nolebant, video nunc eos facile pati.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.