Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 4

[p. 215]

1509. 1630 juni 1. Aan H. de Mesmes¹.

Viro Illustri Henr. Memmio, inter principis judicum in summo auditorio Parisiensi, et Christianissimo regi a consiliis interioribus.

Quoties magnitudinem intueror, vir illustris, sive gentis tuae, sive dignitatis, sive meritorum, tum publice, tum privatim, videris mihi potius silentio honorandus, quam exiguo munere testandum, quantum infra te jaceant spes nostrae. Nam familia tua quid excelsius, cujus gloria non minus late patet, quam laus literarum, jam ab illo tempore, cum florentissima per Gallias eruditio cum Lambinis, Auratis, Passeratiis² simul in horum decus ac praesidium, Memmios extulit dignos, quibus et de quibus scriberent ita, ut tibi prope uni ex omni memoria contigerit, majorum nomina ac seriem non ex privatis tabulis, sed ex praestantissimorum hominum laboribus, et tam Graecae, quam latinae linguae, duraturis cum humano genere monumentis ostendere. Quodsi in antiquitatis obscura audacem curiositatem inserere liceat, fuit vestri nominis episcopus³, qui Christianae religioni suo sanguine testimonium dixit, quo tempore Memmii cum Romana nobilitate veram pietatem in has terras intulerunt. Magistratus vero, quem geris, quanta est amplitudo, ac prope dixerim majestas, cum inter principes sis ejus ordinis, in cujus potestate vita, existimatio, fortunae non civium duntaxat, sed, quod vestri consessus praecipuum est, summorum regni Francici procerum sita est; a quo ipsa regia edicta auctoritatem petunt; cui jus ab antiquo est etiam Ecclesiae antistites, si quid aut suo, aut saeculi vitio deflexerint, in legum ac veterum canonum orbitam reducere: cujus denique religio et aequitas tantam sui reverentiam concivit, ut externae saepe gentes eo, tanquam ad oraculum, confugiant.

In hoc tu coetu non magis electione regia quam tuis virtutibus, judicii perspicacia, aequissimis arbitriis, eloquentia denique tali, quae non quomodo caeteris instillata tibi, sed in te nata videatur, locum inter eminentissimos occupas. His quotidianis in patriam meritis accedit, quod cum in omne hominum genus beneficia spargas, tum uberrimam eorum copiam in eos effundis, quos aliqua eruditionis parte florentes hoc ipso vinculo ad te pertinere tanquam consanguineos existimas. Itaque juris, historiarum, linguae Graecae ac latinae, philosophiae, denique omnigenae peritos siquis quaerat, non alibi eos facilius quam in domo tua invenerit. Ibi

1 Gedrukt als opdracht van de Euripidis tragoedia Phoenissae, Emendata ex manuscriptis, & Latina facta ab Hvgone Grotio, Parisiis Apud Jacobum Ruart MDCXXX aan Henri de Mesmes, comte d'Avaux, marquis de Moigneville. Niettegenstaande de mogelijkheid, dat de brief reeds in 1628 geschreven is (vgl. hiertoe Grotius' brief aan zijn broer Willem dd. 21 oktober 1628 - n^o. 1324 III, p. 391 -), plaats ik hem op dit jaar volgens de datering van Grotius zelf; zie Ter Meulen-Diermanse n^o. 496, in het bijzonder l.c. remarque 2. Betreffende geadresseerde zie III, p. 122 n. 7.

2 Dionysius Lambinus - Lambin -, klassiek filoloog, (1520-1572); de Aurati zijn leden van het geletterde geslacht Dorat: Jean, dichter en professor in het Grieks aan het Collège Royal te Parijs († 1588) en o.a. zijn zoon Louis, eveneens dichter en opvolger van zijn vader aan het Collège Royal, zijn dochter Madeleine (1548-1636), en zijn neef Jacques, dichter († 1626); Jean Passerat (1534-1602), Frans dichter, een der beste latinisten van zijn tijd.

3 Memmius, eerste bisschop en patroon van Châlons-sur-Marne, door Gregorius van Tours (538-594) vermeld in het 8^e boek c. LXVI van diens Libri Miraculorum VIII, De Gloria Confessorum (Migne, P.L. LXXI, kol. 876).

[p. 216]

Gevartius¹ Statium² non explicare tantum, sed et imitari didicit, cujus nunc consiliis quod pulcherrima Belgicarum urbium Antverpia fruitur, eo nomine tibi non parum debet. Ibi Holsteinius³ in geographia tam veteri, quam recenti, ita Cluverii⁴, viri in eo studio admirandi, successor, ut eundem aliis partibus longe superet, ea didicit, atque exercuit, propter quae Roma illum Galliae invidit et nunc inter praecipua dominae Urbis ornamenta ostentat. Ego vero, cui ut istarum artium exactam cognitionem bona malaque fortuna abnuit, ita cultum ac venerationem nulla eripiet, amicitiam tuam inter illa habeo, quibus me non recreo tantum atque erigo, sed et jacto. Neque enim minus gaudio mihi est ac voluptati tui vultus ac sermonis serenum, quam aliquando fuit usura Balagniaci tui, qui locus domini mores amoenitate sua referens, excitavit in me conatum ejus operis⁵, quod inter mea faventissimis lectorum animis exceptum est. Tot ergo decora, tantam claritatem, tum multa in me atque alios benefacta praeferens nomen male aestimet, qui rebus exiguis inscribat. Sed nimirum sunt quaedam, quibus in modico corpore vis ingens aut rara species pretium faciant, quo vincant ea, a quibus mole vincuntur; quale quid cum ipse mihi dare non possem, sumsi aliunde inopiam potius meam professurus quam relicturus in obscuro, quid tibi debeam.

Breviter haec erit muneris nostri commendatio, quod in omni dicendi opere poëma excellit; in poëmatis haud dubie tragoedia, in tragoediis etiam philosophorum consensu Euripides, in Euripideis Phoenissae, quod et veterum grammaticorum judicium fuit, adeo hic artis plena structura est, casus varii, densae sententiae, in quibus ille, qui justitiae descriptionem ac laudem continet locus, tanta sapientia tractatus est, ut, qui cum cura legerit quintum Nicomachiorum Aristotelis⁶ - leget autem saepe, quisquis, quod tu facis, Memmi doctissime, aequi ac boni artem ab ipsis fontibus volet petere - is praeclarissime hujus libri cogitata hinc fluxisse dicturus sit.

Sumes ergo tragoediam ipsam a summo poetarum Euripide, versus ejus paulo quam antehac emendatiores a codicibus scriptis, a nobis nihil praeter animi non

1 Jean Gaspard Gevaerts (1593-1666) uit Antwerpen; zijn uitgave van de latijnse dichter Publius Papinius Statius is in 1616 te Leiden verschenen onder de titel: Pvblii Papinii Statii Opera Omnia. Ianus Casperius Gevartius recensuit, et Papinianarvm lectionvm lib. V illustravit, Accessit nunc primum Copiosissimus Index. Lvgdvn. Batavor. Apvd Iacob. Marcvm MDCXVI.

2 De latijnse dichter Publius Papinius Statius, ± 45 na Chr. te Napels geboren en gestorven te Rome in 96. Hij heeft behalve twee heldendichten: de ongenietelijke Thebais en de onvoltooid gebleven Achilleïs, bovendien een bundel gelegenheidsgedichten geschreven, Silvae getiteld.

3 Lukas Holste; zie over hem III n^o. 1193, p. 193 n. 14.

4 Philip Cluver (1580-1622), Nederlands geograaf; hij kan als de grondlegger van de historische aardrijkskunde beschouwd worden.

5 Zijn in 1625 verschenen De Iure belli ac pacis. Zie voor deze ‘conatum’ ook de brief aan Willem de Groot dd. 16 juni 1623 (II n^o. 838, p. 296), aan Fr. de Thou dd. 7 augustus 1623 (II n^o. 847, p. 304), aan Peiresc dd. 11 januari 1624 (II, n^o. 869, p. 327) en wederom aan Willem dd. 1 juni 1624 (II n^o. 905, p. 373); deze en andere fragmenten Grotius' De iure belli ac pacis betreffende bij C. van Vollenhoven, The Growth of Grotius' De iure belli ac pacis as it appears from contemporary correspondence in Bibliotheca Visseriana Dissertationvm ivs internationale illvstrantivm. Tomvs octavvs. Lvgdvni Batavorvm apvd E.J. Brill 1929, p. 125 vv. Grotius' woorden in zijn toewijdingsschrijven aan Memmius slaan m.i. op de uitgave van 1625 en niet, zoals Van Vollenhoven op. cit. wil, op die van 1631.

6 De Ἡϑιϰὰ Νιϰομάχεια in 10 boeken, ethische onderzoekingen van Aristoteles zelf, waarschijnlijk na diens dood door zijn zoon Nicomachus samengevoegd en geordend.

[p. 217]

ingrati testimonium, et latina, quae de Graecis fecimus, vestigia presse legentes, ut a pulcherrimo exemplari quam minimum discederemus.

Ultra te a fori rebus non distineo, si hoc unum addidero, optare me eum diem, quo isto juris dicendi onere expeditus totum te iis impendas negotiis, quibus regis gloria, regni stabilitas, privatorum vero omnium salus continetur, ut in tanto majore materia illustrius etiam appareat tum animi tum ingenii tui magnitudo.

Lutetiae Kalend. Juniis MDCXXX.