Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 3

[p. 457]

Bijlage no. 6. Bij no. 1266.
Copie van een Protestatio van Ferdinand II aan Urbanus VIII.¹ dd. 1 februari 1628.

Protestatio Caesarea facta nomine Augustissimi Ferdinandi II Beatissimo Patri Domino Urbano VIII Romanae et Universalis Ecclesiae Pontifici maximo supra Patriaschatum Aquileiensem.

Beatissime Pater,

Quandoquidem iura caesarea in Aquileensem ecclesiam per quinquennium productum (producta) nomine augustissimi imperatoris Ferdinandi ab Alberto Petler (Pesler), praeposito in Rudolfsberg², consiliario et interveniente caesareo in Aquileensi negotio coram Sanctitate Vestra et SS. (sacra) congregatione dd. cardinalium Bandini³, Melini⁴, S. Susannae⁵, Magalotti⁶ et S. Xisti⁷ et dd. praelatorum Vulpii⁸ et Fagnani⁹ locum non invenirent, siquidem officia saepius interposita pro imperatore a dd. cardinalibus diversis vicibus apud S^tem Vestram parum profecerunt nec dominus orator caesareus d. doctor Petrus (Pertius), consiliarius imperialis¹⁰, et praefatus praepositus ambo intervenientes caesaris in negotio Aquileensi factis instantiis iteratis vicibus oblatis literis caesariis et saepius nomine suae maiestatis depositis petitionibus et postulationibus nullam gratiam iuri et aequitati consentaneam impetrare potuerunt: cumque postultionibus et petitionibus, quae suae (sacrae) Mai^tis nomine oblatae sunt etiam (etiam etiam) minimo duci et comiti Italeae consensum non denegaret, nec curia Romana de stilo ordinario denegare consuevit - siquidem praelatus confidens petitur, manifestum evadit S^tem Vestram minoris facere M^tem imperatoriam quam minimum Italiae ducem et S^tem Vestram parum affectam erga suam (sacram) caes. maiestatem ac (et) sac. Rom. imperium aut certe quasi potius favere Venetis quam Aug^mo et religiosissimo (imperatori) Ferdinando II.

1 De copie van Grotius wijkt op enkele punten van ondergeschikt belang af van het exemplaar, dat te Venetië berust (Arch. di Stato Disp. Germani 1628, Senato III (Secreta) 70). Ik volg hier Grotius' afschrift met in cursief toegevoegd de afwijkende lezingen van het Venetiaanse exemplaar en romein tussen haakjes hetgeen in laatstgenoemde exemplaar wel, doch bij Grotius niet voorkomt. Van onbelangrijke verschillen in spelling of wijze van afkorting zie ik af; vgl. ook Merc. Franç. XIV, p. 484.

2 Niet nader geïdentificeerd.

3 Misschien Ottavio Bandini, kardinaal gecreëerd in 1596.

4 Joannes Garzias Millinus, in 1606 kardinaal gecreëerd, overleden in 1629.

5 Scipio Cobellutiuas - Cobelluzzi -; hij stief in 1626; of Iulius Sachettus - Sachetti -, uit Florence. De titelkerk S. Susanna werd laatstgenoemde aangewezen 2 december 1626; hij stierf in 1663.

6 Laurentius Magalottus, kardinaal sinds 1624 en in 1628 bisschop van Ferrara, overl. 1637.

7 Laudivius Zachias, aan wie in 1626 als titelkerk werd toegewezen de kerk van S. Sixtus. Hij stierf in 1637.

8 Ioannes Petrus Vulpius - Volpi -, geb. 1585, in 1622 te Rome bisschop gewijd.

9 Misschien Prosper Fagnani (1598-1678), vermaard kerkelijk rechtsgeleerde.

10 Niet nader geïdentificeerd.

[p. 458]

Et quia S^tas Vestra etiam favorabilia, quae ultro (ultimo) suae Mai^ti obtulerat, modo in controversiam vertere videtur Venetis magis favendo in omnibus discursibus quam aequum et paternum iudicium agendo, licet isti patriarchatum tribus integris provinciis spoliarint, quam favere imperatori piissimo, qui Aquileiensem ecclesiam dotavit, ditavit beneficiis et titulis auxit eam in principatum erigendo et denuo dotare vult offerendo S^ti Vestrae Aquileiensem (Aquileiam) civitatem cum districtu et principatu suo, modo patriarcha confidens nationalis germanus S. Mai^tis subditus illi ecclesiae praeficiatur, quod ecclesiae incrementum pastorali curae apostolicae maxime incumbit.

Et quia nec patriarcha defunctus nec resp. Veneta, cum non sit legitima pars contradictoria, nec quispiam alius gratiam coadiutoris in praesentia petere de iure potest, sed salvum ius et integra dispositio dignitatis patriarchalis est in manibus et scrinio pectoris S^tis Vestrae et totum ius (vis) in illam ecclesiam exclusis Venetis controvertitur inter S^tem Vestram et aug^mum imp^em.

Postremo quia S^tas Vestra licet saepius constanter (instanter) fuerit petitum (petitum fuerit) iura Venetorum non produxit, ut illis responderetur ab interveniente caesareo, sed politico quodam silentio illa caelavit ad supprimenda iura caesarea, quae directe eo tendunt, ut Veneti ab hac ecclesia et iudicio penitus excludantur et proscribantur, ad quos excludendos sunt efficacissima.

His inquam ita praemissis et probatis irrefragabiliter, quia nihilominus S^tas Vestra firmiter vult inhaerere primae suae opinioni praeiudiciali et directe suae caes^ae M^ti toti ser^mae domui Austriacae (Austriae) et s. (sac^o) Romano imperio necnon inclitae nationi Germanicae, imo iuri canonico et civili contrariae, quod nominatim (Praenominatus) Albertus Petler (Pesler), praepositus in Rudolfsberg, consiliarius et interveniens caesareus salva omni reverentia S^tis Vestrae et (sanctae) sedis apostolicae nomine suae caesareae maiestatis, ut supra, omni meliori quo potest modo (omni quo potest meliori modo) protestatur solemniter, imo solemnissime coram S^te Vestra praesente (praesenti) domino oratore caesareo de nullitate, quidquid S^tas Vestra in contrarium et praeiudicium caes. Mai^tis et s. Rom. imperii decreverit (et determinaverit et dicit hiusmodi determinationem) nullum effectum habiturum (habituram) nec videri decens et aequum, multo minus convenire paternae curae apostolicae, ut S^tas Vestra, quae pars est in hoc negotio, sit iudex contra imperatorem protegendo quodammodo Venetos illius ecclesiae spoliatores contra omne ius humanum et divinum.

Protestatur praeterea et dicit praelatos Venetos in posterum admissum non iri in territorium imperiale neque in spiritualibus neque in temporalibus nec iure ordinario posse et debere S^tem Vestram observato consueto stilo curiae Romanae vim (iam) hanc inferre imperatori.

Protestatur praeterea et dicit praedictus (fructus et) proventus totius patriarchatus existentes in territorio imperiali sequestrandos patriarchatum in spiritualibus subesse quidem S^ti Vestrae, in temporalibus vero imperatori et nationi Germanicae, spiritualia non bene consistere sine temporalibus fundatum esse in urbe Aquileia irrefragabiliter Germanico imperio subiecta et ideo non esse separandam dignitatem patriarchalem ab urbe et natione Germanica, ut Venetis detur, quae fundata est Aquileiae a ss. imperatoribus.

Item protestatur de perditione tot millium hominum, quibus S^tas Vestra per pastorem suae M^tis confidentem non providet, Deum repetiturum animas et sanguinem ex manibus S^tis Vestrae.

[p. 459]

Item protestatur de omnibus protestandis et in specie de omni inconvenienti quod causa praeiudicialis resolutionis evenire potest (posset) et quod inclita natio Germanica omnium totius orbis terrarum maxima, bellicosissima et optime merita de S^ta sede apostolica sine causa spreta et contenta (contempta) ac indigna (indigne) sua patriarchali antiqua dignitate (patriarchali dignitate) iudicata videatur.

Utque(?) (Et quod) haec res cum omnibus circumstantiis suis typis in lucem detur (edetur), ut urbi et orbi constet de iniuria, quae fit aug^mo imperatori (et s.R. imperio).

Utque (?) ... amplius (Et quod referetur amplissimis) ordinibus s. Rom. imperii pro competenti remedio quaerendo inter quos non solum catholici male sentient, sed etiam haeretici plurimum exsecrabuntur (exarcebabuntur), sic et de (sic et) quovis (alio) meliori modo etc. salvis etc.

Praesentata B^mo Patri Dno Urbano VIII, Romanae et universalis Ecclesiae Pontifici Maximo ab Alberto Petler (Pesler) praeposito in Rudolfsberg, caesareo consiliario et interveniente in negotio patriarchatus Aquileiensis anno 1628 die (1 mensis februarii. Laus Deo Beatissimo Dno Papae Urbano VIII et Augustissimo et Religiosissimo Imperatori Ferdinando secundo vita, felicitas, victoria ad maiorem Dei gloriam.

Actum Romae feliciter. Amen).