Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 3

[p. 15]

1053. 1626 februari 1. Van J. de Haen¹.

Mijn heere,

Mijne lesten is geweest van den lesten Novemb.² voor antwoordt opten uwen van den 3. Octobris, waerop alsnoch geene rescriptie en hebbe vernomen ende oversulcx alsnoch ben verwachtende, daer en tusgen nyet hebbe cunnen laten uE. bij desen zeer vrundelicken en dienstelicken te versoucken - alsoe mijn zoon Heinrick de Haen nu ongevaer 3 maenden geleeden vanhier na Rouen in Vranckrijck hem heeft begeven, om te sien aldaer te geraecken bij een goet coepman ende meester, omme den styl van coepmanschap en traffycque te mogen leeren, en meteenen oeck de fransche taele, dan alsoe overmits de tegenwoerdige sobre handelinge en traffycque aldaer, de coepluyden seggen haer sonder dienaers off knechs well cunnen behelpen, ende oversulcx gefrustreert sijnde van de voors. sijne goede meeninge en intentie, evenwel nochtans wel genegen soude sijn, nu in Vranckrijck sijnde aldaer noch voor den tijdt van een jaer langer off minder te verblijven, omme midlertijdt voorts de spraecke volcomelick te mogen leeren, bij soo verre hij in swyte en dienste van d'een goet heer off d'ander conde geraecken, omme sulcx sonder groote sijne costen te mogen doen en leeren - soe u E. hem daerinne eenige adresse, gunst en faveur can bewijsen, sulcx te willen doen, sall mij en hem daeraen sonderlinge vruntschap en groeten dienste geschieden, en nyet laten 't selfde tallen tijden wederom danckelicken te erkennen, ende bij alle occasie en gelegentheit tegens u E. ende den uwen in gelijcke en meerdere saecken te verschuldigen.

Voor tijdinge nyet besonders, dan dat ick over een tijdt geleden van goeder handt en van eenige goede oude patriotten van de oude voorgaende regeringe geadvyseert ben van haere wedervaren int aenspreecken en congratuleeren van den tegenwoerdigen prince van Orange in sijn gouvernement. Te weeten dat sij te hove gecomen sijnde in de antichambre van den prince, door een van de pagen haer namen den prince hadden doen vermelden, ende versoucken om S. Exe. te mogen spreecken, sij datelicken binnen ontboden ende bij den prince int incomen van de deure terstont zeer vrundelicken en beleefdelicken waeren verwelcoempt met veele complementen, sulcx dat sij qualic gelegentheit hadden omme haere corte voorgenomen te doen oratie, doch alleen bestaende int doen van de voors. congratulatie te volbrengen, blijvende den prince deurgaens met ongedeckten hoofde bijnaer een halve uyre geduirende, met bewys van sooveel goede affectie ende expressiën van dat S. Exe. hem noyt hadde willen bemoyen in de voor desen gedaen alteratie in de regeeringe, soe dat oersaecke hadden om daer van te neemen meer als volcomen contentement, ende voorts commende in discourse opt verloop van de gemeene saecke daerop sulcke proposten vielen, dat sij haer verseeckert mosten houden van des heeren prince volcomen goede affectie en genegentheit, omme alles ten goede en ten besten willen helpen dirigeeren, haer nyet betamende - soe sij schrijven - van 't selfde naerder te particulariseeren,

1 Hs. Bibl. Gem. Rotterdam, coll. Rem. Kerk, cat. v. hss. n^o. 1245. Eigenh. oorspr. Gedrukt Navorscher. Een middel tot gedachtenwisseling en letterkundig verkeer tusschen allen, die iets te vragen hebben of iets kunnen oplossen. Onder bestuur van J.F. van Someren. Utrecht. LIV (1904), p. 298. Schrijver was een der naar Sleeswijk-Holstein uitgeweken remonstranten.

2 II, p. 493 vv.

[p. 16]

maer wel moghten seggen, dat sij bevonden en well saegen, dat de gemeene saecke een heel ander oegh en aensien begont te krijgen, en dat metter tijdt van desen goeden heere veele goede vruchten en effecten stonden te verwaghten, soe Godt de heere hem will sparen in langdurige gesontheit en regeringe, hoewel men can mercken, dat veele quaede en onrustige geesten, haer overtuight en verstrickt vindende in haer gemoet, gaeren een goeden prince vreemde ende verkeerde concepten en resolutiën souden doen neemen, doch dat hij haer daer op soe weet te bejegenen, dat sij haer selven moeten vinden confuys en geconfondeert, dat evenwell en nyettegenstaende dese soe goede beginselen, tot vordeel en faveur der remonstranten en redressement van de saecke, dat evenwell sij en andere goede patriotten de saecke wat naerder insiende, haer t'samen vonden als in een desolaten boel, het landt ten hoeghsten belast met schulden, ende deselfde noch dagelicx augmenterende en accumulerende, soedat entlicken den last dragenden esel daeronder sal moeten beswijcken en lichtelicke de landen hierdeur ende onderlinge inlandtsche beroerten en andere swarigheiden lichtelicken souden comen te vervallen tot uyterlicke onderganck en ruyne, soe Godt de heere deur sijne Godtlicke bermhertigheit en genade daerinne wonderbaerlicken nyet en remedieert en voorsiet.

Van de ontslaginge en mainlevée van de goeden van den heere Hogerbets za.¹ sall u E. sonder twijfel voor deesen hebben verstaen, hoope dat ons uyt crachte van gelijcke privilegie der stadt Haerlem ende Delff nyet minder toegeweesen sall worden bij den Hove van Hollandt. Ick hebbe aen mijn advocat ende procureur in den Hage Mr. Dierick de Jonge geschreeven, dat sij mijn proches, soe tselfde noch niet gebracht en is in state van wijsen, als ick hoope jae, sij sulcx sonder eenige intermissie souden doen en bevorderen, omme oock eens te mogen comen tot sententie ende ontslaginge van mijne goederen; waerop ick oock gaerne sall verstaen uE. advys en in wat poincten u E. proches is staende. Belangende het aengevangen oorloge tusgen de keys. Ma^t.² ende de Ma^t. van Dennemarcken³, continueert noch en wordt noch dagelicx ten wedersijden versch volck en nieuwe regementen van krijchsvolck aengenomen, hoewell nochtans daer en tusgen de comissarissen van weegen haere beide Majesteiten ende oock van de Chuirfurst van Saxen⁴ ende andere Duitsche fursten, noch tot Bronswijck bij den anderen vergadert sijn opte onderhandelinge van verdragh en vreede. Deser dagen was hier geruchte, dat beide de legers van Mons^r. Tilly⁵ ende van de vorst van Friedelandt⁶ t'samen geruckt waren ende de brugge tot Dessauw over de Elbe ingenomen hadden ende daerdeur over de ryvyr gecomen waeren, doch contrarie bevonden en dat deselfde alsnoch van wegen den coninck starck wordt bewaert ende met halve manen beset en gefortifieert. Coempt tijdinge als dat den Chuirfurst van Saxen tot nochtoe groete moyten gedaen ende hert aengehouden hebbende omme beide de voors. majesteiten te verdragen en te bevredigen, dan siende en bemerckende, dat van skeysers weegen men tot geene redelicke ende billicke conditiën

1 Zie p. 11, n. 6.

2 Ferdinand II (1578-1637).

3 Christiaan IV (1577-1648).

4 Johann Georg I (1611-1656).

5 Johan Tserclaes, graaf van Tilly (1559-1632), veldheer in de Dertigjarige oorlog.

6 Albrecht von Wallenstein, hertog van Friedland en Mecklenburg (1583-1634), veldheer in de Dertigjarige oorlog.

[p. 17]

niet en will verstaen, hem voor den coninck verklaert en op desselfs sijde begeven soude hebben, hetwelcke, soet vast gaet, well groote alteratie ende veranderinge soude maecken. Hier met, mijn heer, naer hertelicke onse groetenisse aen u E. ende desselfs huysvr.^e, willen deselfde met derselver gantsche familie Godt Almaghtigh in genade beveelen.

Friederighstadt den 1. Februarij 1626.

U.E. dienstwilge
Johan de Haen.

Adres: A Monsieur Monsr Hugo Grotius A Parijs.

In dorso schreef Grotius: Haen. den 1 Febr. 1626.