Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1

263. 1613 Mei 18. Aan J. van Oldenbarnevelt².

Mijn heere.

Nae dat ick op den XV^en Mey³ aen Uwe Ed^t. hadde overgeschreven mijn wedervaeren by den Coningh, soo ben ick op ghisteren (zijnde den. XVII^e) geweest by den Eertsbisschop⁴, dye my seyde gesproocken te hebben met den heer van Schoonewael⁵, maera lsoo denselve nyet en was geoeffent in de scholastycque termen, dat hy daerom zyne opinie aen my naerder wilde verclaeren: my voor eerst afvraegende, off ick Arminius zyde was toegedaen, waerop ick seyde ghenen naem van factie te willen aennemen, maer soo in politye als in kerckelycke saecken te inclineren tot vrede, rust ende moderatie. Seyde voorts, dat den laetsten bryeff, by den Coningh aen de heeren Staten geschreven⁶, by eenighen in Hollant sulcx wyerd misduyt ende verdraeyt gelijck off den Coningh nu approbeerden de opinie van Arminius, dye hy weleer met de waerheyt een vyant Goods hadde genoemt ende alsnoch daer voren was houdende. Dat de laetste woorden van des Conincx bryeff nyet sulcx en waeren te verstaen, alsoff de opinien de praedestinatione propter fidem et opera praevisa, de universali gratia, de libero arbitrio, et quod iustificati aut sanctificati excidant aut totaliter aut finaliter met de saelicheyt ende 't fundament van het gelove souden connen volstaen. Dat hy goedt gevonden hadde my sulcx voor als nu te verclaeren, ende dat den Coningh 't selve soude doen by gelegentheyt, alsoo Syne Mt. in 't voorstellen van de questie was geabuseert. Hyerop heb ick geseyt, dat Syne Genade wel conde zijn geabuseert ende quaelijck geinformeert van 't gunt in Hollant passeerde, ende dat de tydinghe van de verdraeyinghe van 's Conincx bryeven wel conde comen van partydighe personen: waerop hy repliceerde, dat het hem van gheen predicanten en was geschreven, maer van een persoon, dye de saecke wel verstont ende dye men moste geloven, denoterende soo my dochte mijn heer den Ambassadeur Wynwod, doch ick dede instantie, seggende, dat goede ende wyse personen in facto dickwils quaelijck connen werden geinformeert; dat

2 Hs. U.B. Leiden, cod. Pap. 2. Gedrukt Wtenbogaert, Kerckelycke Historie IV p. 615. Zie Brandt, Leven I p. 49.

3 N^o. 262.

4 Abbot, zie p. 229 n. 2.

5 Caron.

6 De brief van 21 Maart aan de Staten van Holland, zie p. 235 n. 3.

[p. 237]

Arminius nu overleden was ende oversulcx zynen rechter hadde, aen denwelcken men hem moste bevelen; dat oversulcx onnoodigh was te disputeren wat hy gevoelt hadde. Maer dat men moste zyen wat differenten nu waeren tusschen de Remonstranten ende de Contreremonstranten. Aengaende de Remonstranten dat de selve volghden Melanthonem ende Bulingerum ende enighe andere treffelycke leeraers. Dat zy nyet en leerden universalem gratiam cum exclusione particularis, ende dat D. Franciscus Iunius mede was stellende quandam gratiam universalem: dat zy nyet en leerden praedestinationem propter fidem, sed propter Christum, hoewel zy leerden quod salus decernitur his quibus a Deo danda est fides: et quod in explicando decreto dandae fidei minus permittunt humanae curiositati; dat sy oock nyet en leeren liberum arbitrium ad bonum salutare ante gratiam. Ende wat het poinct aengaet de perseverantia, dat zy van de leere van Geneve ende van de Fransche ende eenighe andere Kercken vry wat twijffelen, doch dat ick meene, dat zy gheen groote swaricheyt en souden maecken met de articulen van Lambith¹ te seggen quod viva iustificans fides non extinguitur in electis finaliter; welcke woorden in electis in het vijfde artyckel zijn gestelt nae langhe deliberatie, alsoo de bisschoppen nyet en wilden aennemen het artyckel sonder dye woorden sulcx als het selve artyckel te vooren by Wittakerum was ingestelt. Ick verhaelde voorts het gesustineerde van de Contreremonstranten op 't stuck van de authoriteyt van de hooge Overheyt in verscheyde kerckelycke saecken, waerinne hy haer meest ongelijck gaf. doch maeckten alle 't selve van minder importantie als de voorgaende questien. Seyde my oock, dat de Remonstranten deden als alle ketteren den naem van Melanthon misbruyckende. Waerop ick hem antwoorde nae gelegentheyt, insonderheyt hem verthoonende, dat in het schrift, waerop den Coningh zijn oordeel hadde verclaert, de opinie van de Remonstranten nyet anders en was voorgestelt² als deselve by de Remonstranten was voorgestelt in de Conferentie voor mijn heeren de Staten van Hollant³: ende dat my sulcx by collatie was gebleecken; dat oock de questie nyet en was van de opinien van de Remonstranten te approberen, maer alleen van een mutuelle tolerantie, waerover ick oordeelde 't advijs van Syne Mat. zeer Christelijck te zijn ende oock zeer dyenstigh nae den tegenwoordigen stant van onse saecken, biddende Syne Gen. mede de handt te willen houden aen de moderatie ende eene gematighde vryheyt, om nyet weder te comen onder een nyeuw Pausdom ende eenighe oproerighe geesten nyet ontydelijck te styven. Doch soo veel ick van den man can oordeelen, soo meen ick, dat myne discoursen weynigh by hem sullen gelden, alsoo hy alte voren is geïmbueert geweest met een quade opinie van myne persoon, maer ick sal debvoir doen om den Bisschop van Ely⁴, dye my vryelijck syne opinie op onse differenten heeft verclaert, van mijn wedervaren te adviseren ende Syne Eerw. te vermaenen om den Coningh te stercken in 't goede voornemen, by syne bryeven te kennen gegeven ende aen my noch onlancx soo particulierlijck verclaert. Ick meene, dat wy hyer ons afscheydt haest sullen

1 Zie p. 232 n. 2.

2 Rogge in Nijhoff's Bijdragen N.R. VIII p. 91.

3 De Haagsche Conferentie van Maart-Mei 1611; zie Brandt, Historie der Reformatie II p. 159.

4 Andrewes, zie p. 229 n. 2.

[p. 238]

hebben. Hyermede, Mijnheere, sal ick Godt bidden, dat hy Uwe Ed^t. langh bewaere. Den XVIIIe Mey Stylo novo 1613.

Uwer Ed. onderdaenighe dyenaer
H. de Groot.

Ick ben zeer verwondert geweest uyt mijn heer van Schonewael te verstaen, dat d'heer Pauw¹ particuliere credentie hadde van Syne Ex^tie. aen Syne Mat. ende deselve Syne Mat. apart sochte te spreecken, onder pretext van de saecken van Oost Indien. Ick hebbe aen den heer van Schoonewael verthoont, hoe quade gratie sulcx hebben soude, ende heeft aengenomen sulcx te verhinderen.

1 Zie Rogge in Nijhoff's Bijdragen N.R. VIII p. 100.

Adres: Edele, gestrenghe, vrome, hoochgeleerde, wyse, zeer voorsyenighen heere, heer Johan van Oldenbarnevelt, Ridder, heer tot Berckel etc. Advocaet ende bewaerder (van de) Segelen, ende Registermeester van (Ho)llant ende Westvryeslant. In den Hage.