De iure belli ac pacis [Het recht van oorlog en vrede]

[p. 874]

Caput XXIV
De fide tacita

I.	Tacite quomodo fides interponatur.
II.	Exemplum in eo qui in tutelam recipi a populo aut rege expetit:
III.	Qui colloquium postulat aut admittit:
IV.	Huic tamen dum collocutori non noceat integrum esse res suas promovere.
V.	De mutis signis ex consuetudine aliquid significantibus.
VI.	De tacita approbatione sponsionis.
VII.	Poena quando tacite remissa.

Silentio quaedam conveniri non male a Iavoleno¹ dictum est, quod et in publicis et in privatis et in mixtis conventionibus usu venit. Causa haec est quod consensus qualitercumque indicatus et acceptatus vim habet iuris transferendi. Signa autem consensus sunt et alia praeter voces et literas ut non semel iam² indicavimus. Quaedam natura insunt actui.

ii. Exemplum sit in eo qui aut ab hostibus aut ab externis veniens in alterius populi aut regis fidem se dat. nam hic quin tacite se obliget nequid faciat adversus eum statum in quo praesidium petit, dubitari non debet. Quare sequendi non sunt qui Zopyri³ factum a reprehensione remotum aiunt: neque enim fides eius in regem perfidiam in eos ad quos confugerat excusat. Idem de Sexto Tarquinii filio⁴ qui ad Gabios se contulerat dictum esto. De Sinone Virgilius⁵:

Accipe nunc Danaum insidias, et crimine ab uno
Disce omnes.

iii. Sic et qui colloquium aut postulat aut admittit, tacite pollicetur collocutoribus id innoxium fore⁶. Hostibus per

1 l. [omiserunt edd. 1632, 1642, 1646] ea lege, D. locati [l. 51 D. xix, 2].

2 Lib. ii. c. iv. §. 4. L. iii. c. ii [imo c. i]. §. 8. [§ 4. et, § 8. add. edd. 1632, 1642, 1646].

3 [Iustin. i, 10, 15 sqq.].

4 Liv. lib. i [53, 5].

5 Aeneid. ii [65].

6 Tacite pollicetur collocutoribus id innoxium fore] Merito Agathias Ragnarim Hunnum culpat, quod abeuntem a colloquio Narsetem telo transfigere voluerit. Agath. lib. ii [14] [add. edd. 1642, 1646].

[p. 875]

colloquii speciem violandis ius gentium violari pronuntiat Livius¹<: addit colloquium perfide violatum. nam per fidem mendose eo loco scribitur>². Cn. Domitius eo quod Bituitum regem Arvernorum per colloquii simulationem accersitum, hospitioque exceptum vinxit, hoc a Valerio Maximo³ iudicium refert: Nimia gloriae cupiditas perfidum existere coegit. Quamobrem mirari subit cur scriptor libri octavi belli Gallici⁴ Caesaris, sive is Hirtius est, sive Oppius, simile factum T. Labieni referens adiecerit, infidelitatem eius (Comii scilicet) sine ulla persidia iudicavit comprimi posse, nisi hoc Labieni magis quam scriptoris iudicium est.

iv. At non ultra tacita illa voluntas trahenda est quam dixi. nam dum collocutores nihil patiantur, specie colloquii avertere hostem a belli consiliis, sua interim promovere, perfidia vacat, et dolis bonis annumeratur. quare qui deceptum spe pacis regem Perseum⁵ arguebant, non tam iuris et fidei quam animi excelsi et gloriae bellicae habebant rationem, ut ex his quae de dolis bellicis diximus⁶ satis potest intelligi. <Eiusdem generis erat fraus illa qua Asdrubal ex Ausetanis saltibus exercitum servavit, et qua Scipio Africanus maior situm castrorum Syphacis perdidicit, utrumque narrante Livio⁷. Quorum exemplum imitatus L. Sylla⁸ bello sociali apud Eserniam, ut apud Frontinum⁹ legimus>¹⁰.

v. Sunt et signa quaedam muta ex consuetudine significantia, ut olim vittae et rami olivarum, apud Macedones hastarum erectio, <apud Romanos scuta capiti imposita¹¹>¹², signa supplicis deditionis¹³, quae proinde obligant ad arma ponenda. Qui vero deditionem accipere se significat an obligetur et quatenus, ex his quae supra¹⁴ dicta sunt, petendum

1 Libro xxxviii [25, 8].

2 [: addit - scribitur, add. edd. 1631, 1632, 1642, 1646].

3 Lib. x, c. 6 [imo ix, 6, 3].

4 [Caesar, Bell. Gall. viii, 23].

5 Liv. l. xlii [47].

6 L. iii, c. ii [imo c. 1] §. 6. et seq. [§ 6. et seq. add. edd. 1632, 1642, 1646].

7 Liv. l. xxvi [17]. et xxx [4] [add. edd. 1631, 1632, 1642, 1646].

8 L. Sylla] Et Caesar Dictator adversus Tencteros et Usipetes. Appianus Exc. Legat. n. 16 [leg. gent. p. 525] [add. edd. 1642, 1646].

9 Lib. i, c. 5 [§ 17] [add. edd. 1631, 1632, 1642, 1646].

10 [Eiusdem - legimus, add. edd. 1631, 1632, 1642, 1646].

11 Scuta capiti imposita] Appianus Civilium ii [42] [add. edd. 1642, 1646].

12 [apud - imposita, add. edd. 1631, 1632, 1642, 1646].

13 Signa supplicis deditionis] Apud Persas manus post tergum complicatae. Ammianus lib. xviii [8, 5]. ad quem locum notata Lindenbrogii vide. scuta et vexilla perversa apud Romanos. Notat idem Ammianus libro xxvi [cap. 10]. Submittere vexilla. Latinus Pacatus Panegyrico [cap. 36]. Apud Germanos et eorum exemplo alios, herbam porrigere. Plinius lib. xxii [4]. qui victi se dedunt inermes supplicant, ait Servius ad i. Aeneid. [487] [add. edd. 1642, 1646].

14 Lib. iii, c. iv, §. 12. et xi. §. 15. [§ 12 et xi. § 15, add. edd. 1632, 1642, 1646].

[p. 876]

est. Hodie vela candida tacitum habent signum petiti colloquii¹: obligabunt ergo non minus quam si voce petitum esset.

vi². Sponsio a ducibus facta quatenus tacite approbata a populo aut rege censeri debeat et hoc iam supra³ diximus, nimirum ubi et actus fuit cognitus, et aliquid factum aut non factum cuius rei alia causa extra voluntatem federis probandi dari non possit.

vii⁴. Poenae remissio⁵ ex sola dissimulatione non potest colligi: sed opus est accedat actus talis qui aut amicitiam per se ostendat, ut fedus amicitiae causa; aut opinionem de tali virtute cui merito antefacta condonari debeant, sive ea opinio verbis indicata est, sive rebus quae ex more institutae sint ad talem significationem.

1 Hodie vela candida tacitum habent signum petiti colloquii] ignis succensus petiti colloquii signum apud Septentrionis populos. Meminit Iohannes Magnus et alii. Plinius lib. xv, 30, de lauru: Ipsa pacifera ut quam praetendi etiam inter armatos hostes quietis sit indicium [add. edd. 1642, 1646].

2 [vi, add. edd. 1632, 1642, 1646].

3 Lib. ii. c. xv. §. 17. et Lib. iii. c. xxii. § 3. [Lib. ii. c. 20. c. 22. c. 22, edd. 1625, 1631].

4 [vi, edd. 1625, 1631; vii edd. 1632, 1642, 1646].

5 Poenae remissio] Tractat Polybius servatus in Excerptis Legationum num. 22. [leg. Rom. p. 43] an si remissa sit poena iis qui facinus fecere, simul remissa sit mandatoribus. Non puto. Singulos enim tenent sua delicta [add. edd. 1642, 1646].