Een Nederlander in geteisterd België

VI.

Donderdag, 27 Augustus.

Toen wij 's morgens opstonden, was alles nog rustig in onze stadswijk (te Leuven). Wij hadden de voldoening, dat er geen enkele patrouille gecirculeerd had, en van het geheele kwartier was geen huis vernield. Alleen lagen, vreemd genoeg, twee doode paarden nabij de plek, vanwaar, gelijk ik gisteren meedeelde, de twee soldaten geschoten hadden.

In den Bagijnenhof bevond zich een school voor weeskinderen. De bevolking was rustiger, al waren ook gedurende dezen nacht schoten gevallen in een andere wijk der

[p. 30]

stad, en hingen de wolken den ganschen nacht tegen den hemel te branden. Zoo kregen dan de onderwijzeressen dier school weer moed, en een van haar, een groote forsche jonge vrouw, bood zich aan, aan den commandant te gaan vragen, of hij de plaats van de school niet zou willen noteeren op de kaart, en verzekeren, dat de pl.m. 400 kinderen geen kwaad zouden lijden. Niettegenstaande haar moed werd mijn geleide ingeroepen. Wij trokken dus samen naar het stadscentrum. Evenals bijna de geheele stadsbevolking had zij ter plaatse nog niets van de verwoesting gezien. Zij voelde zich ‘een heele soldaat’ en werd lyrisch door de ellende. In het stadhuis vonden wij prof. S., die mij terzijde trok, en met bleek, verschrikt gezicht mededeelde, dat 't verkeerd liep. Ik moest direct naar huis gaan, en de kostbaarste voorwerpen in den kelder bergen. Daar hij aan de beurt kwam, ging ik zonder verdere inlichtingen te vragen, met de onderwijzeres, die zoo moedig was, en langs een kleinen omweg door de Stationsstraat weg. Alles stond daar in volle vlam. De soldaten op het Stadhuisplein liepen, onder 't oog van den officier van de wacht, met stapels doozen, sigaren, onderkleederen etc. uit de winkels naar hunne kwartieren. Eenigen waren beschonken; de wacht lachte om hen. Midden in de Stationsstraat kwam in volle vaart een troep soldaten wild en ongeregeld aangereden. Zij hielden even stil voor een in civiel gekleeden Duitscher van voornaam en hooghartig voorkomen, die te paard orders scheen uit te deelen, en vragen te stellen.

Zij liepen met vervaarlijk misbaar op ons toe en wilden ons voortduwen in de richting van het station. Weg, weg, riepen ze. De stad wordt gebombardeerd. Ze zagen er zoo dreigend uit, dat de onderwijzeres met een afgrijselijken gil mijn arm losliet en, haar weeskinderen vergetende, met een ongetwijfeld ongracieuse haast op een holletje naar het station snelde. Ik ging den tegenovergestelden kant uit naar het huis van prof. S. om aan zijn verzoek te voldoen. Onderweg hoorde ik, dat het bombardement om 12 uur zou beginnen en dat voordien de stad ontruimd moest worden. Ver-

[p. 31]

schrikte nonnekens liepen, toch zeer beheerscht, naar hunne tehuizen terug. In de Namensche straat kwam ik den kanunnik prof. Cauchi tegen; hij stelde mij voor hem en Mgr. Ladeuze naar Brussel te vergezellen. Ik zou dan na een half uur terug zijn. De Schapenstraat was in onbeschrijfelijke verwarring. De weeskinderen met bleeke gezichten liepen in ongeregelde kudden. Op een kruiwagen lag een naar schatting 90-jarige non, voortgeduwd door een oud mannetje. Uit de menigte sloeg een onmetelijk gevoel van schrik, verwarring en bijna angstigen waanzin van die gezichten tot ons op.

De Duitschers hadden bevolen, dat de bevolking zich naar het station zou hebben te begeven. Velen, die dat gedaan hebben, zijn naar Duitschland vervoerd. Van prof. S. hoorde ik nog bij brokken, terwijl ik zijne kostbaarheden naar den kelder vervoerde, dat hij vergeefs den commandant gesmeekt had om onze stadswijk, waar immers niets voorgevallen was, te sparen. Majoor von Manteuffel had dit kortweg afgeslagen. Tusschen al de verwarring der kinderen en van de snikkende dienstboden liep mevrouw S., wier vastberaden, klein gelaat met haar heldere oogen uit een doek van Memlinc scheen gesneden te zijn, bleek, maar beheerscht hare orders te geven, alles samen te pakken, met voortdurend haar zuigeling op den arm. Zij vertrokken naar Antwerpen, te voet met een kruiwagen, waarop enkele valiezen en etenswaren. Een kleine Vlaamsche logé, uit een der dorpen verjaagd, stond haar moedig bij.

De beide geestelijke heeren stonden al op mij te wachten. Ik stelde, daar wij nog tijd hadden, voor om de kostbaarste aanteekeningen en papieren der beide heeren in de kelders te bergen, maar zij hadden geen vertrouwen in den trouw der Duitschers aan den afgesproken termijn en wilden terstond op weg. Bij ons sloten zich aan de huishoudster van mgr. Ladeuze, gewapend met brood, een groote ham en een heel lui, heel klein en heel onverschillig schoothondje. De kostbaarste dingen werden dus gered.

Wij kwamen weldra in het midden van een enormen trein

[p. 32]

vluchtelingen. Een professor vluchtte in ochtendcostuum. In karretjes lagen, als ordeloos gevulde, vuile zakken, onwaarschijnlijk oude menschjes, wier zwakke lichamen onophoudelijk heen en weer schudden. Buiten de stad stonden vier soldaten met een onderofficier, die de menigte uitscholden: Sie, Lumpe, Schweinehunde!, hun revolvers op de menigte richtten en schreeuwden, dat iedereen de armen moest omhoog steken. En zoo zag men nonnekens en kinderen, professoren en boeren even hunnen last op den weg leggen, om aan het bevel te voldoen. Ik zwaaide enkel met mijn pas. Vooral de priesters werden danig uitgescholden. Langs den geheelen weg schreeuwden soldaten: Weg met het katholicisme, alle priesters moeten dood, alle priesters moeten gefusilleerd worden, etc. etc. Uit de voorbijtrekkende troepen kwam een soldaat, nam van een van de vrouwen een zwaar pak af en gooide dat op den schouder van prof. Cauchi. Daar ik in hun bijzijn was, werd ik versleten voor een verkleeden priester: Jij moet ook dood, jij met dien stroohoed op! Het volgende oogenblik kreeg ik ook een groot pak boven op dienzelfden strooien hoed.

Even later op den weg naar Tervueren werden wij opgewacht door de dames de N. en M., die mij herkenden als hun helper van den vorigen avond. Ik werd door de mgrs. voorgesteld en complimenteerde hen met hun moed.

Op zij van den weg ontrolde zich een prachtig landschap. Nu voor het eerst in al die dagen, terwijl ik met de beide grijsaards langzaam voortsjokte, beladen en vermoeid, over den weg die maar niet eindigen wilde, merkte ik de pracht van al die glooiende weiden op. Prof. Cauchi, die menige zijner historische thesen, langzaam wandelende in deze heerlijke streek heeft uitgewerkt, raakte onder den indruk en zoo liepen wij dan geruimen tijd blootshoofds naast elkander over den weg, soms wijkende voor Duitsche bereden officieren, te spreken over onderwerpen, die wel zeer vreemd waren aan de verschrikkingen, welke wij ontvluchtten. Had het christendom iets geheel nieuws gebracht, waarvan de aanloop niet in de antieke wereld terug te

[p. 33]

vinden was, had Ozanam in zijn beroemde verdediging niet veel schoons bij de antieken voorbij gezien, het Comma Johanneum, en andere vragen, trokken langzaam aan onze aandacht voorbij, terwijl uit den troep kreten van afkeer naar ons toegingen, en de ellendige massa wezenloos voortschoof door het landschap.

Daarna bogen wij van den hoofdweg af om de huishoudster met haar ham en haar schoothondje in veiligheid te brengen. In het vrije veld werden wij zelfs vroolijk tusschen de koren- en boekweitvelden, die niet geleden hadden van den krijg. Het afscheid van de huishoudster was zeer aandoenlijk. Zij vroeg beiden bewonderenswaardigen grijsaards om den zegen. Elk hunner maakte het kruisteeken en prevelde de Latijnsche zinspreuk. Toen vroeg de hartstochtelijk weenende vrouw aan mgr. Ladeuze om het schoothondje te streelen ten afscheid. En zie, toen hij dit heel nauwkeurig en liefdevol deed, was daar niets belachelijks in, en gevoelde ik, dat het ware priesterschap niet de vormen, maar het wezen van alle dingen des levens beheerscht. Het kleine gebaar was een daad van medelijden met de arme vrouw. Haar genegenheid voor het hondje was voor haar een kostelijk goed. Ondertusschen scheen het hondje zich niets van dat alles aan te trekken.