Verzameld werk. Deel 3. Zwanen pesten

[p. 45]

Over het nieuwe

‘Ik weet dat gij vele bezwaren tegen mijn werk hebt, maar ik hoop van harte, dat gij tenminste zo rechtvaardig zult zijn mijn oorspronkelijkheid te erkennen.’ ‘Wat gij uw oorspronkelijkheid noemt maakt nu juist uw arbeid zo ijdel en vluchtig.’

‘Wij zijn nieuwe mensen in een nieuwe wereld. Onze oorspronkelijkheid schuilt hierin, dat wij dit besef tot uitdrukking brengen. De oude hulpmiddelen kunnen daartoe niet dienen. Daarom zoeken wij naar een nieuwe uitdrukking.’

‘Wanneer gij waarlijk mensen zijt, gij en uw vrienden, zoudt gij moeten beginnen met de erkenning, dat het wezenlijke van uw menselijkheid het onveranderlijk menselijke is. Het vermogen lief te hebben en de hunkering bemind te worden, het verlangen naar de bestendiging des levens in een kind van uw vlees en bloed en het heimwee naar God en zijn zekerheden, deze verrukkingen en kwalen van lijf en ziel, hebben de mens voortgedreven voor twintig eeuwen, gelijk zij ons thans voortdrijven.’

‘Neen.... dat is een kinderachtige voorstelling. Het leven is een gestadige ontwikkeling en in u is het verleden overwonnen. Wie durft omzien pleegt verraad aan zichzelf en aan de onbekende heerlijkheid waartoe wij bestemd zijn. Wij hebben niet lief op dezelfde wijze als de geslachten die vergaan zijn; wij bewegen ons niet in dezelfde verhouding tot wereld en hemel, als onze vaderen. Toen zij stierven verging daarmede ook onherroepelijk hun persoonlijke opvatting van leven en dood, zoals de onze met ons vergaan zal: íeder wezen schept zijn werkelijkheid.’

‘En hiermede zijt gij aan de grenzen van de onvruchtbaarste zelfverheerlijking. Ik verwonder mij er over, hoe gij de moed en de kracht vindt te leven en te werken.’

‘Ik besta en arbeid om een beeld te geven aan mìjn werkelijkheid.’

[p. 46]

‘Waarom?’

‘Om niet te sterven.’

‘Om uw zelfswil dus.’

‘Alléén deswege.

‘Had ik ongelijk toen ik uw oorspronkelijkheid ijdel en vluchtig noemde?’

‘Thans vraag ik op mijn beurt: waarom?’

‘Wanneer gij de werkelijkheid slechts ziet als een schepping van uw wezen en geen andere wetten erkent dan die, welke door uw eigen persoonlijkheid ontworpen worden, aanvaardt gij de tijdelijkheid als een grondstelling (wat is vluchtiger?); zondert gij u volkomen af (wat is onwezenlijker?) in een diepe ruimte zonder vormen.’

‘Maar welk een weelde in die tijdelijkheden, welk een vervoerende ijdelheid!’

‘Dus een roes.’

‘Welnu wat wenst gij meer. Is het leven ooit iets anders dan een roes.’

‘Geluk en vertrouwen.’

‘In wat?’

‘In de onveranderlijkheid van God, zijn wet en zijn vermenselijkt beeld.’

‘Onveranderlijkheid is de bevroren Dood, ijzig en wit.’

‘In het besef der onveranderlijkheid ligt de mogelijkheid van nuttig en vruchtbaar leven.’

‘Nu voel ik eerst de beangstigende starheid van uw klassicisme.’

‘En ik proef, met afschuw, op mijn lippen het giftige schuim van uw romantische epilepsie. Ik kan die smaak niet verdragen. Hier wordt een lafenis geboden. Wij staan voor dat vermaarde vluchtoord, genaamd “Le vieux spijtige Duivel”. Ik treed er binnen. En gij?’

‘Ik ga verder, steeds verder, ik zoek het Nieuwe.’

‘Ik een oude, met een tikje Boonekamp.’