Verzameld werk. Deel 3. Zwanen pesten

[p. 39]

Over het geld

‘Ik geloof dat ik u van harte geluk mag wensen met de bijval van uw nieuwe roman.’

‘Bijval, bijval! Wat is bijval in Nederland?’

‘Gij zijt somber. Ik las vele besprekingen waarin men met lof van uw werk gewaagt.’

‘En wat koop ik daarvoor?’

‘Prijs u gelukkig dat gij daarvoor niets kopen kunt. In Nederland hebben wij het voorrecht te schrijven zonder de bijgedachte aan bate.’

‘Ik ben getrouwd.’

‘Dat is burgerdeugd.’

‘Ik heb kinderen.’

‘Dit feit vormt, behalve de eer en het genoegen, de enige steekhoudende pleitgrond ten gunste van de gehuwde staat.’

‘Vrouw en kinderen kosten geld.’

‘Dat is mij uit de praktijk bekend.’

‘Wij hebben het zeer moeilijk.’

‘Dat spijt mij, waarde vriend, van harte; maar waarom kiest gij u niet een beroep, dat u in staat zal stellen u en de uwen een rustig, zij het bescheiden, bestaan te verzekeren.’

‘Fij, mijnheer, ik ben schrijver. Ik wijd mij aan de schone letteren, gans en al.’

‘Daaraan hebt gij ongelijk, wanneer gij geen middelen bezit.’

‘Ik kàn niet anders.

‘Dat verbeeldt gij u.’

‘Ik màg mij niet versnipperen.

‘Ho, ho, maar gij maakt u de dienstknecht van tijdschriftleiders en uitgevers. Naar mijne oprechte overtuiging zoudt gij beter doen met u onafhankelijk te maken door de tucht van een maatschappelijk beroep te aanvaarden. - Ik kende, niet hier te lande, dat zeg ik er bij, een jonkman, geestig en begaafd, die zijn kost verdiende als ambtenaar op een rijkskantoor. Hij werd door zijn speels vernuft en natuurlijke drift verleid tot

[p. 40]

schrijven. En in zijn vrije tijd maakte hij, louter voor zijn genoegen, een roman, die blijmoedig en aangenaam, een vermaak voor de lezer was. Hij kreeg die geplaatst in een groot tijdschrift en men gaf hem voor het geheel 400 franken; hetgeen voor hem een schat betekende. - Het succes was zeer groot en werd bekroond door een uitgeversovereenkomst, waarin de nieuwe beroemdheid zich verbond tot het leveren van een aantal romans, tegen aanzienlijke geldelijke vergoedingen. - Wat is er van die aardige jongen geworden: een broodschrijver, een veelschrijver, een fabrikant met een fabriek voor de uitvoer.’

‘En de zedeleer in deze al te doorzichtige geschiedenis besloten?’

‘Deze geschiedenis diende alléén maar om u aan te tonen waarom ik blij ben, dat gij zo slecht beloond wordt en desondanks doorgaat met de arbeid.’

‘Een goed arbeider is zijn loon waard. En wanneer ik, met de ijver en de toewijding, welke gij meer dan eens roemde, mij offer aan een taak, het schrijven van kunstwerken in dicht en ondicht, dan wens ik daarvoor een gepaste beloning in klinkende munt. En ik vind het treurig, dat ik slechts de keuze heb tusschen hongerlijden en het beste deel mijns tijds verknoeien aan een dagwerk, dat mij bekoort noch boeit.’

‘Daar schuilt de fout in uw wijze van beschouwing: het maken van fraaie zaken op het gebied der schone letteren is een taak noch een arbeid. Het is u genot en tegelijkertijd behoefte, goddank. Maar daardoor verliest gij elke aanspraak op maatschappelijke erkenning en beloning. Door een vergoeding voor uwe moeite en zorgen te eisen, verlaagt gij de beoefening der letteren tot een vàk en van u had ik zulks allerminst verwacht.’

‘Gij praat als een rijkaard.’

‘Ik praat als een man die zijn onafhankelijkheid liefheeft.’

‘Juist omdat ik mijn onafhankelijkheid liefheb, wens ik mij niet te laten binden aan een kantoorkruk. Ik wil sterk zijn voor mijn werk.’

[p. 41]

‘Wat gij kracht waant, is de vrees van de zwakke voor de tucht van het maatschappelijk bestaan.’

‘Sofist.’

‘Slaaf’

‘Ter zake, waarde makker, kunt gij mij een tientje lenen.’

‘Volgaarne. En ik bied u een aardig glas dubbelgebeide aan, dat wij zullen ledigen, in ginds behaaglijk en huiselijk koffijhuis, op uw gezondheid èn.... op uw vrijheid!’