Verzameld werk. Deel 3. Zwanen pesten

[p. 32]

Over de beperking

‘Hebt gij het artikel van de weledele heer Frederik Heethoofd gelezen?’

‘Ik heb het schotschrift door u bedoeld even ingezien. In welk een tijd leven wij, dat zulk een openbaring geduld wordt en ongestraft blijft!’

‘Ook ik deel de meningen van de weledele heer Frederik Heethoofd niet, maar ik acht het toch een gunstig verschijnsel, dat het hem mogelijk is zijne geschriften ongehinderd te openbaren.’

‘Bah, gij zijt vrijzinnig!’

‘Wat wilt gij dan?’

‘Toezicht en.... straf zo nodig.’

‘Duisterling.’

‘Wanneer ik even onaardig wilde zijn, zou ik kunnen zeggen dat gij wat licht in de bol zijt. Maar er is hier geen vraagstuk van licht en donker....’

‘Welke fraaie gedachten zullen er onderdrukt worden door een censuur, die waarschijnlijk zeer onphilosophische en zeer bekrompen ambtenaren in haar dienst moeten nemen.’

‘Ten eerste zie ik niet in waarom de ambtenaren van een (naar mijn mening: onvermijdelijke) censuur onwijsgerig of bekrompen zouden zijn. Maar, ten tweede, en dit is een zwaarder bewijsstuk: er is nog nooit een levenskrachtige, vruchtbare gedachte onderdrukt door de censuur.’

‘Gij weet toch ook van vervolgingen waaronder vroeger uitnemende geesten hebben geleden.’

‘Zeker, maar deze vervolgingen hebben hen nooit belet te zeggen wat zij te zeggen hadden!’

‘Als dat zo is, blijkt uw inmenging overbodig.’

‘Geenszins: de verspreiding van opstandige gedachten in een land waar staatstoezicht is ingesteld, eist een scherpzinnigheid en een kunst van uitdrukking, zó groot dat de volksgroepen, welker geestelijke gezondheid door de toeziener bewaakt wordt, er niet in aanraking mede komen. Het verboden geschrift, vol geestige toespelingen en verlokkende aanduidingen, wordt onschadelijk

[p. 33]

voor de onontwikkelden, maar een genot voor de Gelukkige Enkelen.’

‘Maar juist het volk....’

‘wilt gij ongelukkig maken met buitensporige meningen, waar het de draagkracht niet van meten en de gevolgen niet van overzien kan.’

‘.... hunkert naar....’

‘alles wat zijn lage afgunst prikkelen kan tot verzet en weerbarstigheid.’

‘... nieuwe waarden....’

‘ja-zeker, verkregen door plundering van de goudsmidswinkel op de hoek....’

‘En het vrije franke spreken....’

‘Hoor eens, het vrije franke spreken is niet anders dan een al te fraaie, misleidende naam voor het onverantwoordelijk uitflappen van alle zotternijen welke de eerste de beste olibrius door het holhoofdje trekken.’

‘Gij hebt geen eerbied voor de hoogste goederen der mensheid.’

‘Gij weet niet wat gij zegt. Mijn eerbied voor wijsheid en schoonheid is zó groot, dat ik deze voor bandeloosheid en voor de bezoedeling door een botte menigte wil beschermen. En ik wil de penvoerders daarom leren om zo zorgvuldig en kunstig te schrijven, dat zij hun gedachten volkomen èn verborgen uitspreken kunnen, wanneer het niet past die gedachten in het openbaar te verkondigen.’

‘Gij zijt een vijand van de vooruitgang.’

‘Dàt ben ik en ik wil het blijven tot mijn laatste snik. Dan kan ik tenminste sterven in het gelukkig bewustzijn één van de vele verderfelijke wanen, welke de mensen van hun heil afhouden, bestreden te hebben.’

‘Ik deel geen van uw meningen, beste vriend.’

‘Deel dan tenminste het genoegen van een onversneden jajem, gelijk, naar het mij bekend is, in dit gastvrij huis, waar een vierkante fles uithangt, tegen een redelijke vergoeding wordt uitgereikt.’

‘Het zij zo, maar gij zijt toch een domper....’

‘Maar gij daarom nog lang geen licht!’