Verzameld werk. Deel 3. Zwanen pesten

[p. 26]

Over de huwelijkse staat

‘Daar betrap ik u op een lelijke ongerijmdheid.’

‘Gelukkig, vriend, want alleen de dood is juist en volstrekt. Maar laat eens horen.’

‘Gij zegt altijd dat gij een bewonderaar en verdediger der maatschappelijke orde zijt, dat gij een afschuw hebt van alle ongeregeldheden en opstandigheden, dat gij redelijkheid en evenmaat boven alles stelt, kortom, gij doet het voorkomen of gij de weldenkendheid in eigen persoon zijt; - maar dat belette u niet om u zoeven allerschandelijkst uit te laten over een zo eerbiedwaardige, wat zeg ik: geheiligde, instelling als het huwelijk immer, godlof, geweest is.’

‘En wat heb ik dan gezegd?’

‘Dat weet gij zo goed als ik.’

‘Toch wil ik het, voor alle zekerheid, nog eens gaarne uit uw mond hooren.’

‘Gij hebt het huwelijk tegennatuurlijk en wreed genoemd. En, o ergernis, gij acht het alleen dragelijk, indien men er zich de nodige vrijheden mede veroorlooft.’

‘Juist. Meent gij dat ik daarin ongelijk heb?’

‘Ja. Maar daarover spreken wij nu niet. Ik vraag u alleen maar hoe deze uitspraak te rijmen valt met uw liefde voor de huidige maatschappelijke orde, waarvan juist het huwelijk, zonder hetwelk geen gezìn zou bestaan, een der kapitale draagzuilen blijft.

‘Ik moet u de verzekering geven, dat ik inderdaad het huwelijk beschouw als een der hechtste grondslagen voor de samenleving in haar kapitalistische vorm zoals ik die wens te bestendigen. Geloof mij: ik ben een onbeperkt, diepovertuigd voorstander van de huwelijkse staat. Ik ga daarin zóver, dat ik dit verbond tot een volstrekte, dat is: onvoorwaardelijke en onverbreekbare overeenkomst zou willen verklaren, omdat ik de echtscheiding als een gevaar verfoei.’

‘En toch noemt gij het huwelijk tegennatuurlijk?’

‘Indien het natuurlijk was zou het niet bestaan.’

‘Sofist.’

[p. 27]

‘De vormgeving was misschien niet geheel zuiver. Maar gij behoort te begrijpen wat ik bedoel. Indien de natuur man en vrouw dreef tot een duurzame wederzijdse trouw zou iedere wettelijke overeenkomst overbodig en iedere plechtigheid belachelijk wezen. Maar juist omdat de natuur die duurzaamheid niet zoekt, juist omdat de natuur, hoera, ons beschonken heeft met een verrukkelijk onberekenbaar verlangen en met een heerlijk grillige verbeelding omdat wij, onze inborst volgend, steeds het nieuwe nasporen en het nieuwe veroveren willen, heeft de wijsheid der mensen, geleid door de ervaring, perken gesteld.... Een man, die het huwelijk als een natuurlijke zaak aanvaardt, is een mummie. Dat het u wel ga.’

‘Het schijnt mij toe, dat gij met uwe opvattingen bezwaarlijk een voorbeeldig echtgenoot zult kunnen zijn.’

‘Hoewel in ieder twistgesprek de aanwezigen behoren te worden uitgeschakeld, wil ik u wel zeggen dat uit driftige mannen, die zich nog duidelijk de primitieve vrijheid herinneren, de beste echtgenoten gemaakt worden, mits ze verstand bezitten. De vurigste paarden geven ook de fraaiste uitslagen bij de dressuur.’

‘Maar nu die vrijheden!’

‘Deze opmerking schijnt u het meeste geschokt te hebben. Ten onrechte. Een gepast gebruik van het overspel is een der deugdelijkste waarborgen voor de duur en de hechtheid des huwelijks.’

‘Fij!’

‘Niets te fijën. Een ieder weet dat een verstandige buigzaamheid bij de toepassing, de kracht, de doeltreffendheid alsmede de zedelijke en maatschappelijke waarde der wetten verhoogt.’

‘Maar....’

‘Niets te maren. Het is hier om een levensbeginsel te doen. Dit beginsel moet onaangetast blijven. En daarom verkies ik, èn persoonlijk èn als burger, de man die, ondanks zijn kleine, in wezen zo beminnelijke, zijsprongetjes, het huwelijk hoog houdt en gestand doet, boven

[p. 28]

de ijdele jager op hersenschimmen, die bij de eerste de beste minzieke kriebeling zijn geloften verbreekt, zijn overeenkomst opzegt; na de echtscheiding weer opnieuw trouwt en zo ad infinitum.’

‘Gij spreekt lichtvaardig over de zonde....’

‘Integendeel. Ik zou niet gaarne lichtvaardig over de zonde spreken. De zonden zijn de liefste bekoringen van ons leven; zonder de zonden zouden wij ons doodkniezen. Neen, laten wij wèl wezen, er gaat werkelijk niets boven de zonden. Maar.... het moeten zonden blijven. Wanneer men er deugden van gaat maken, spoelt alle aardigheid eraf. En men schept bovendien, wat erger is, wanorde, onrust en onzekerheid.’

‘Ik begin te geloven dat ik een ander huwelijksideaal heb....’

‘Dat spijt mij voor u en de uwen.’

‘De liefde....’

‘.... is - in het huwelijk - het beginsel van alle ellenden....’

‘Nu ga ik heen....’

‘.... de liefde die opflikkert en dooft, als de vlammen in een houthaard, moet gij bewaren voor uw zonden; vul uw huwelijk met die oneindig tedere vriendschap, met die onveranderlijke warmte des harten, welke uit de verte, en naar menselijke maat, zoveel lijkt op wat de gelovigen noemen Gods glanzende genegenheid.’