Verzameld werk. Deel 3. Zwanen pesten

[p. 24]

Over de deugd

‘Gij schrijft dingen welke gij niet meent, gij zijt een huichelaar, ga heen....

‘Dat is niet waar. Ik schrijf nooit dingen die ik niet meen. Maar dit wil ik wel weten: een gepast gebruik van huichelen acht ik een maatschappelijke deugd.

‘Bah, hoe vuil.’

‘Het ware mij liever zo gij in stede van met uitroepen met bewijsgronden aankwaamt.’

‘Gij schrijft telkens over burgerdeugden, gij zingt de lof des huwelijks, gij roemt spaarzaamheid en ingetogenheid, gij wekt op tot kuisheid in daden en woorden, gij zet aan tot trouw vervullen van kerkelijke plichten.’

‘Inderdaad. Gij zoudt wel doen mij deswegen te prijzen.’

‘En wat doet gij zelf? Ik heb u onlangs betrapt op het geven van zinrijke knipoogjes aan alleenlopende jongedochters op wier kuisheid ik geen oortje zou durven zetten....’

‘Ben ik van bordpapier en stuuk?’

‘Gij zijt een verkwister....’

‘Betaalt gij mijn rekeningen?’

‘Gij houdt u iedere dag op in lokalen daar men gelagen zet en gij drinkt daar genevers vermengd met allerhande duivelse tincturen, geesten, elixers en essentiën.’ ‘Komt de arbeider - óók die in de hof der muzen - niet een gepaarde borrel toe?’

‘Wie zegt dat?’

‘Niet ik. Een dichtzuchtige bisschop, of, zo gij het betamelijker acht: een bisschoppelijk dichter, hoewel dat niet zo juist is.’

‘Ik ben ernstig.’

‘Helaas.’

‘Ik hoor u dikwijls ongepaste vloekwoorden bezigen en nog onlangs vertelde gij enige anecdoten om een mariënier te doen blozen.’

‘Het waren góéde....’

[p. 25]

‘En uw kerkgang. In 1926 zijt gij één keer, zegge één keer ter kerke geweest.’

‘Des Zondagochtends is het zo heerlijk dromen....’

‘Gij zijt een zondaar. En, verschrikking, één die verstokt is en volhardt in het kwaad.’

‘Dat mij zo zeer bekoort....’

‘Gij bekent dus.... Maar hoeveel erger is het, wanneer gij terzelfder tijd zede- en opvoedkundige prozastukken schrijft, opdat de wereld u verslijt voor een voorbeeld en een leider. Een huichelaar zijt gij en niets anders.’

‘Gij zijt een romantikus en dus een warhoofd; daarom duid ik u uwe averechtse slotsommen niet ten kwade. Ik zal trachten u een inzicht te geven in mijn houding. Wanneer ik zedepreek, doe ik niets anders dan een beeld geven aan de tegenstellingen in mijn leven. Alleen de zondaar kan met gloed en hartstocht over de Deugd spreken, omdat hij naar haar verlangt. Het verlangen naar het goede geeft aan de stem der verdoolden de ontroerende nadruk, dat het hart van zijn broeders diep treffen kan. En gij, gij zijt femelaars, gij die braaf en en edel en ingetogen en overwichtig zijt, omdat gij niet weet wat het Gemis is en omdat gij niet begrijpt hoe voor óns alleen het Goede, de Deugd en de Rust-in Deugd een werkelijkheid is geworden door het besef van ons gemis. De zondaar is de enige mens ter wereld die het recht heeft te moraliseren.’

‘Sofist.’

‘Huichelaar.’

‘Fij, schaam u. Gij zet de wereld op haar kop.’

‘En wat zou dat nu ze toch eenmaal rond is?’

‘Ik vind u een gevaarlijk man.’

‘Ik doe het u desgelijks want gij misprijst het goede der aarde. Hier ben ik aan de deur van een koffijhuis dat mij na aan het hart ligt. Ik groet u. Ik zal aan u denken bij het eerste glas en bij het tweede zelfs met vertedering.’