Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

1032. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 25 september 1955

Guatemala, 25-9-55

Beste Jan,

Dank je voor je brief van 22 Sept. en de lezing van de brief van A.v.N., die ik hierbij weer insluit.

Sinds mijn laatste brief is er niet veel gebeurd. Het blijft hier druk en vervelend.

Nog iets geks: twee jaar geleden kreeg ik van het hoofd der Unesco-missie in Quito bericht dat ik benoemd was tot ridder van de Mérito van Ecuador. Verleden week belde de zaakgelastigde van dat land (die ik als chef v.h. protocol in Quito goed gekend had) me op... om me van die benoeming in kennis te stellen, en me een diploma + kruis te overhandigen. Ik heb nu toestemming aan de directeur generaal van de Unesco gevraagd! Liever zou ik hebben gehad, dat ze me uit Quito (óók na twee jaren) me [sic] exemplaren van mijn boek hadden gestuurd!¹

Bert heb ik vandaag een brief geschreven.² Greet heeft Aty deze week geschreven.

Van Barth kreeg ik een lange brief over de uitgeverij met goede berichten.³ Hij zou nog speciaal schrijven over zijn gesprekken met jou, maar inmiddels heb ik je voorstellen 1 tot en met 5 ontvangen.⁴

Ik zou inderdaad graag met voorstel 1 (Gedichten) beginnen. Mag de titel

1 Waarschijnlijk Historia de la imprenta en El Ecuador de 1755 a 1830, dat in 1953 door de Casa de la Cultura Ecuatoriana te Quito was uitgeveven. Dit werk heeft een omvang van 312 pagina's. De drie andere in 1953 bij dezelfde uitgever verschenen publikaties van Stols (La educación en artes gráficas. Desde la escuele primaria hasta la universidad; La imprenta de la Universidad Central del Ecuador. Historia, objeta, organización; en Sistema de aprendizaje de artes gráficas en El Ecuador) hebben slechts een omvang van 12, resp. 16 en 31 pagina's, en vallen daarom niet onder de term ‘boek’ welke Stols in deze brief bezigde.

2 Blijkens het antwoord van Marnix Gijsen van 28 september had Stols hem op 25 september een brief geschreven. Deze brief is niet bewaard gebleven. (Zie ook br.1038 n.5.)

3 Waarschijnlijk doelde Stols op Barths brief van 10 september. (Zie br.1025 n.11.)

4 Zie br.1027 n.3 voor Greshoffs voorstellen.

[p. 220]

‘Verzamelde Gedichten’ luiden, i.v.m. uniformiteit met die van Jany, JCB, Hoornik, Keuls e.a.?⁵ De editie van kleinformaat van JCB kost 7.90, en ik heb er, om die prijs te kunnen aanhouden, 6000 ex moeten drukken (op hoop van zegen; mijn kleinkinderen zullen er nog van verkopen, hoop ik). Ik weet niet, hoeveel paginas jouw gedichten zullen omvatten, als we - min of meer gestapeld: zie de kleine uitgave van J.C.B. - op dezelfde wijze zetten. Papier, en vooral druk-en bindkosten zijn sindsdien sterk verhoogd. Ik loop bij jouw uitgave meer risico; het is nu eenmaal een feit dat J.C.B. beter verkoopt dan jij. Wat vóór-uitgaven betreft, sta jij iets gunstiger: oude uitgaven vóór 1940 en slechts één (in een niet al te grote oplaag) nà 1945.⁶ Doch het wordt in ieder geval een investering op lange termijn. Tegen een voorschot op honorarium van fl 600.- heb ik geen bezwaar. Ik wilde dit evenwel als voorschot op 5% honorarium van de prijs ingenaaid beschouwen, zodat je er op den duur méér voor krijgt Anderzijds moet je mij het z.g. alleenrecht geven. Kun je daarmee accoord gaan?

Wat de overige voorstellen betreft: daarop reflecteer ik gaarne, doch je begrijpt dat ik me toch enigermate op de hoogte moet kunnen stellen van de resp. manuscripten. Er zullen er bij zijn, die goed gaan, en andere minder (aforismen). Voor dit laatste werk valt op steun van buiten niet te rekenen. Laten we die voorstellen geleidelijk, aan de hand van de manuscripten, behandelen, en een gave reeks à la Gijsen opbouwen.⁷

Het zou, voor mijn positie in Unesco, een heel goed ding wezen, indien er over mijn werk een boekje verscheen, waarin mijn werkzaamheid van 1922 af behandeld werd. Het zou in (goed) engels moeten verschijnen, en ik zou er de kosten voor over moeten hebben. Het kan alleen geschreven worden door een nederlander (want wie zou dat in Frankrijk of Engeland kunnen of willen doen) en dan vertaald. Als auteurs zie ik alleen 's-Gravesande (en dan ‘herschrijven’); intelligenter zou Huib v.K. het doen, doch ik vrees dan toch vele eigenwijsheden en... ruzie met zijn papa.⁸ De ‘stof’ moet ik voor een groot deel zelf leveren, en oordelen van lieden als Gide, Valéry, St John Perse, Supervielle, Sturge Moore⁹ en grote nederlanders moeten erin ‘verwerkt’ worden. Ik héb per slot van rekening in die 34 jaren zowel litterair als typografisch in ieder geval ènige historise[sic] betekenis van 1922-1945, en nà 1945 betekenis als uitgever van Nederl. werken.

Men kent mij in Unesco niet, en het zou misschien de heren de ogen openen, als ze wisten wie ik ben. Alleen lieden als Supervielle junior¹⁰ en Soupault kennen me in Unesco, doch ze hebben niets met mijn afdeling te maken. Wat denk je van dit plan voor een boekje?¹¹

Van de beide door jou genoemde amerikaanse romans ken ik alleen McCullers.¹² Greet (en Eva) hebben destijds Salinger gelezen.¹³ Het bezwaar is

5 De zevende, vermeerderde druk van Greshoffs verzamelbundel gedichten zou in oktober 1956 onder de titel Verzamelde gedichten verschijnen bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage. De bundel werd gedrukt bij de Firma Boosten & Stols.

6 Stols doelde op de in mei 1946 bij hem verschenen tweede afzonderlijke druk van Ikaros bekeerd, en ongetwijfeld niet op de zesde druk van Greshoffs Gedichten, die in 1948 als eerste deel van diens Verzameld werk bij Em. Querido's Uitgeversmij en P.N. van Kampen & Zoon was verschenen.

7 Verzamelde gedichten, Volière (1956), Menagerie. Herinneringen en beschouwingen (1958) en Nachtschade (1958) zouden inderdaad uniform worden uitgegeven. De vormgeving van De laatste dingen (1956-1958) (1958) zou afwijken.
Overigens wijkt de vormgeving van Greshoffs Verzamelde gedichten af van die van de Verzamelde gedichten van J.C. Bloem, Jan Campert en Ed. Hoornik, en ook van die van de Uniforme Uitgave van het Werk van Marnix Gijsen.
Greshoffs Verzamelde gedichten kreeg een formaat van 12,5 × 20,5 cm. De Verzamelde gedichten van Bloem c.s. hadden een formaat van 15 × 22,5 cm en eenzelfde, typografisch banden stofomslagontwerp; de vierde, in 1953 verschenen druk van Bloems Verzamelde gedichten week weer af van de serie: het formaat was 12,5 × 20 cm en de gedichten waren ‘gestapeld’, de omslag was echter gehandhaafd. De delen in de Uniforme Uitgave van het Werk van Marnix Gijsen hadden een formaat van 12,5 × 20,5 cm en eveneens eenzelfde, louter typografisch band- en stofomslagontwerp. (Zie ook br.1039 n.3.)

8 Jan van Krimpen.

9 De houtsnijder Thomas Sturge Moore (1870-1944) had als illustrator gewerkt voor de Vale Press van Charles Ricketts en de Eragny Press van Lucien Pissarro. Hij was daarnaast dichter en criticus. In 1930 was als negende uitgave van The Halcyon Press zijn Nine poems verschenen, dat door Stols in een oplage van 125 exemplaren bij Boosten & Stols gedrukt was.

10 Bedoeld is Jules Supervielles zoon Henri Supervielle (geb. 1908). Gegevens over zijn werkzaamheden bij de Unesco zijn niet achterhaald.

11 Er is een, drie handgeschreven vellen groot, autobiografisch stuk van Stols bewaard gebleven, dat mogelijk gediend heeft als handreiking voor G.H. 's-Gravesandes biografische schets. Er zou van deze schets geen concept bewaard zijn gebleven en Stols zou gezegd hebben dat hij publikatie ervan verhinderd heeft, omdat hij het niveau van 's-Gravesandes werk te laag achtte. (Zie: C. van Dijk, Alexander A.M. Stols over zichzelf, in Boeken verzamelen. Opstellen aangeboden aan mr. J.R. de Groot [...], Leiden 1983, p. 116.)
Er is echter van de hand van 's-Gravesande wel degelijk een achtentwintig bladen omvattend, ongepubliceerd gebleven essay over Stols en diens typografische activiteiten bekend. Dit tien hoofdstukjes omvattende typescript is gedateerd 19 augustus 1959. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-'s-Gravesande, sign. g 747 h 1.) Het is niet ondenkbeeldig dat een eerder essay van 's-Gravesande in dit stuk uit 1959 is verwerkt of op zijn minst er aan ten grondslag heeft gelegen.

12 The heart is a lonely hunter.

13 The catcher in the rye zou door Henk de Graaff onder de titel Puber voor het eerst in het Nederlands worden vertaald. De vertaling zou in 1958 bij Ad. Donker te Rotterdam verschijnen.

[p. 221]

dat, wanneer die boeken eenmaal in pocket-editie bestaan, een vertaling in Nederland onmogelijk is. Wil je me Salinger eens sturen? Hier zijn nooit goede pocketbooks te krijgen. Alleen westerns en detectives...

Van en over Mexico geen nieuws. Ik denk van 15 of 20 October tot eind December reizende te zijn: Eerst naar Mexico - dan vandaar rechtstreeks naar Panama. Van Panama terugsjokken naar San José (c.r.)-Managua-Tegucigalpa[?]-San Salvador-Guatemala (om Greet op te halen)-Mexico (daar mijn eindrapport schrijven) en begin Januari weer in Guatemala.

Schrijf nu even wanneer jij (jullie beiden?) naar de West gaan, en of je over Guatemala kunt reizen (vliegen, toch zeker?), en wanneer jullie hier kunt zijn. Ik regel dan mijn reisinterval zó, dat het met jullie verblijf hier samenvalt. Ik heb mijn itinerarium al naar Parijs moeten opzenden (voor de tickets), doch ik kan er altijd wel iets aan veranderen, mits ik geen dubbele reizen maak.

Het Zaterdagavondblad van het Vaderland krijg ik met 2 à 3 maanden vertraging! Dus ik ben wèl achter. Kun jij me eens wat knipsels toezenden (van je artikelen)?

Er is hier fraai weef-en borduurwerk. Greet legt een lieve collectie aan (èrg moeilijk èchte stukken te krijgen). Precolombiaans: een der fraaiste maya-collecties is hier in een erg mooi museum. Te koop: vrijwel niets. Er is hier één voortreffelijk schrijver schrijver[sic]: Miguel Angel Asturias, wiens boeken bij de n.r.f. vertaald zijn.¹⁴ Zijn spaans is zò moeilijk (jargon + guatemaltecismen) dat ik de lezing heb moeten opgeven. Een goed dichter lijkt me Alberto Velazquez (jouw generatie?), vriend van Alfonso Reyes. Doch hij reageerde niet op een telegram, waarin ik hem gelukwenste met een uitstekend artikel over Reyes en vroeg om kennis te mogen maken.¹⁵ Schrijf gauw!

Veel liefs, ook van Greet,

je

Sander

14 Van Miguel Angel Asturias (1899-1974) was Légendes du Guatemala in 1953 in een vertaling van Francis de Miomandre bij Gallimard te Parijs in de Collection Folio verschenen, in 1955 in de Collection Du Monde Entier gevolgd door L'ouragan in een vertaling door Georges Pillement.

15 Nadere gegevens over de dichter Alberto Velázquez zijn niet achterhaald.