Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 184]

1006. J. en A. Greshoff aan A.A.M. Stols, 13 maart 1955

Zondag

Beste Sander. Wij zijn natuurlijk zeer benieuwd naar je indrukken van Guatemala City! Daarbij vergeleken is Quito wellicht een wereldstad. Is er een boekhandel? Heeft er ooit een Guatemaleesch schrijver bestaan? Weet men er dat indertijd de drukkunst werd uitgevonden? Wat er wel is: kunstnijverheid. In n.y. zagen wij vlecht- en naaldwerk daar vandaan. Heb je een behoorlijke woning? Is er met de over[:he] den te praten? Willen zij wat jij wilt? Is de minister (van onderwijs?) met wie je te doen hebt, een redelijk en ontwikkeld man? Wat al vragen!! En dan: de gezondheden van HaarEdele en UEdele? Dat vooral niet te vergeten! Wij, A en ik, hadden griepigheden te verwerken. Het is de koudste Maart te Parijs in 75 jaar. Ik houd niet van die meteorologische excessen. Overigens bevalt het ons wel. Wij zagen en hoorden heel veel. Het was noodig onszelf een beetje cultureel bij te werken. De oude vrienden en bekenden waren zonder uitzondering alleraardigst. André Malraux is weinig veranderd en in het minst niet aangetast door zijn wereldroem. Hij was even gewoon en hartelijk als voorheen. Hij schonk mij de drie dikke deelen van zijn Museé Imaginaire, bood mij gedurende zijn verblijf in Zwitserland (waar hij nu zit) zijn auto met chauffeur aan en wij maakten een precies plan voor een uitstapje naar Chartres. Bij de Duhamels hadden wij een zeer goede, huischelijke, hartelijke lunch, bij de Chevassons een aardige avond, Poulaille zie ik zoo nu en dan. Gino Antonini heel veel. En Sadi de G. zit voor herstel van gezondheid in Flins.¹ Conrad Kickert is bijna een buurman en wij loopen nogaleens bij hem op. Hij is zeer hártelijk. Wij hadden elkaar het laatst gezien in 1915! Dan nog: Pierre Besnard, Alberts oudste broeder.² De Roos is een groot fiasco. Men zoekt iets passend voor hem op het Plein, iets dat op een bevordering lijkt. Want de ambassadeur kan moeilijk na acht jaar zeggen: hij deugt niet voor dit werk! Een ieder zou dan terecht antwoorden: hebt u acht jaar noodig gehad dat te bemerken. Zijn vertrek is noodig omdat dat Instituut van Lugt (met wie ik te n.y. zoo'n ruzie had) niet door de Staat der Nederlanden erkend en gesubsidieerd wordt. Lugt weigert er DeRoos als beheerder te hebben. En men wil die functie (terecht) veréénigen met die van cult. attachée. Men heeft Sadi deG. gevraagd. Die heeft er geen zin in. Hij is nu amb. secr. 1^e klasse en heeft zijn handen vol met de pers.³

Wij ontmoeten hier een jongeman (mr.) DeWijkerslooth de Weerdesteyn,⁴ die zeer goed op de hoogte van de Fransche letteren is. Wij dineerden gisteren met hem en Kickert bij Sainte Beuve. (rue Sainte Beuve)

Onze dagindeeling is eenvoudig. De morgen van 7.30-12.30 is aan de arbeid

1 Sadi de Gorter (geb. 1912) was sinds 1949 eerste ambassadesecretaris bij de Nederlandse ambassade te Parijs en hoofd van het persen informatiebureau; hij was al sedert 1944 aan de ambassade te Parijs verbonden. In 1957 werd De Gorters functie omgezet in hoofd van de afdeling pers- en culturele zaken; hij nam de taken over van De Roos, die tot op dat moment als attaché voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen bij de ambassade was gedetacheerd. In datzelfde jaar zou hij ook tot directeur van de Fondation Custodia en het Institut Néerlandais worden benoemd. (Zie ook n.3.)

2 Pierre Besnard was directeur van de confectie-afdeling van het warenhuis Printemps in Parijs geweest.

3 Frederik Johannes Lugt (1884-1970) was, na een loopbaan bij het veilinghuis Frederik Muller te Amsterdam, wisselend in Parijs en Den Haag woonachtig. In Den Haag stimuleerde hij de uitbouw van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, bij welk bureau hij een deel van zijn immense bibliotheek onderbracht. Frits Lugt was na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vanuit Frankrijk naar Zwitserland en later naar Amerika vertrokken. In 1947 bracht hij zijn collectie in bij de Fondation Custodia te Parijs. Pas in 1957 zouden de Nederlandse regering en de Fondation Custodia te zamen het Institut Néerlandais oprichten.

4 De oud-diplomaat en jurist Robbert Anton Jozef de Wijkerslooth de Weerdesteyn (geb. 1912) was in Parijs werkzaam als journalist.

[p. 185]

gewijd, de namiddag (nà de Tuk!) aan tent.[oonstellingen] matinées etc. of [:s]lenteren, de avonden aan lezen. In de flat hebben wij een kamer heel gezellig gemaakt. De groote ‘zaal’ dient alleen voor maaltijden. Verder nog twee kamers, badk, keuken. Maandag 21 as. komt Nek Exalto voor een weekje en 7 April Nini voor drie weken. De Leautaud i en ii zijn me niet meegevallen. Enkele kostelijke stukken hier en daar tusschen héél veel volmaakt onbelangrijks.⁵ In Green vi staat geen blz. meer zonder o.l.h. Onleesbaar.⁶ Dè roman van het seizoen is Jean Reverzy Le Passage (Julliard). Aty las het, ik ga het doen. Gruwelijk sinister, maar verdomd goed, zeit zij. Lees verder: Michel de Saint Pierre Les Aristocrates (Table Ronde)⁷ Onze vriend Rijn Lynden heeft er, toen wij in Brussel bij hem logeerden, van genoten ‘Het is net of ik ze thuis bezig hoor’!

Aan te raden: Jean Rousselot: Une fleur de Sang (Alb Michel).⁸ Alle dagbladen en weekbladen staan vol over Cocteau, de 1'Académie française Zijn laatste bundel Clair obscur (Le Rocher, Monaco) is wel héél goed [:h]ier en daar.⁹ Ik was zeer ingenomen met je Dommisse.¹⁰ Een echt lief boek. Verder is er ‘De onrustzaaier’ door W.v.Maanen (bij Querido) dat goed is.¹¹ Ik schreef uitvoerig over ‘De Oudste Zoon’ en hielp Barth aan de blurb.¹² Ik herlees nu juist ‘Er gebeurt nooit iets’ dat vooral bij nader beschouwing verdomd goed is. Ik stuur de kopij met enkele taalkundige en zinsbouwkundige verbeteringen aan Barth.¹³ Heeft je onbeleefde Engel Lennart geen nieuwe roman voor je?¹⁴ Die kènt het, die kàn het n.l. het romanschrijven.

Bert heeft zijn ‘Opus xi’ voltooid.¹⁵ En ik verwacht iederen dag de kopij. Ik ben zéér benieuwd naar ‘Zevenster’, iets omvangrijker dan gewoonlijk, met een zéér goed ‘onderwerp’

Wij blijven hier tot 1 Juni.

Dan tot 15 July: chez M. et M^me Jacques Malan. Fortezza della Brunella Aulla (Massa Carrara) Italie. Wij rijden dan met Han en Bob door N.It. en Fr. naar Belgie. Van 1-28 Aug in patria, gedeeltelijk bij de Exalto's gedeeltelijk op Keppel bij de Lyndens. 28 Aug. vertr. met de Maasdam naar n.y. Helaas, geen lieve Greet om ons naar het schip te rijden.

Het was echt leeg voor ons, nu we je niet in Den Haag hadden. Wij waren blij toen we Roozendaal passeerde. De week bij de Lyndens was zeer gezellig. Veel gelachen als gewoonlijk met hen. Zij gaven een diner voor ons. Intiem, aangezien zij hooggravida was.¹⁶ Ook RBrulez zat daarbij aan met hyperbelgische gade.¹⁷ Als het met de plannen van Lodeizen strookt, willen wij van 15 Jan-± 15 Mei 1956 weer hier gaan zitten.¹⁸ Dan tot ± 15 Juni [:1956] in patria en dan huiswaarts. In 1954 (een van de rotste jaren van mijn leven) toen ik aldoor ziekerig, hangerig, downerig was, hebben A en ik ernstig overwogen ons in s Gravenhage te vestigen. Maar wij zijn daar van afgestapt om de jongelui. Wij hebben hen

5 Journal littéraire 1, 1893-1906 van Paul Léautaud was in oktober 1954 bij Mercure de France te Parijs verschenen. In februari was deel ii, 1907-1909 gevolgd.

6 Journal vi, 1950-1954 van Julien Green, later getiteld Le miroir intérieur, was in februari bij Librairie Plon te Parijs verschenen.

7 Les aristocrates van Michel de Saint Pierre (geb. 1916) was in 1954 verschenen bij La Table Ronde te Parijs.

8 Une fleur de sang van Jean Rousselot (geb. 1913) was in 1954 verschenen bij Albin Michel te Parijs.

9 Claire obscur. Poèmes van Jean Marie Clément Eugène Cocteau (1889-1963) was in 1954 bij de Éditions du Rocher te Monaco verschenen.

10 De glans der dagen.

11 De onrustzaaier van Willem Gustaaf van Maanen (geb. 1920) was in 1954 bij n.v. Em. Querido's Uitgeversmij te Amsterdam verschenen.

12 Zie br.997 n.16.

13 Een door Greshoff gecorrigeerd exemplaar van het typescript van Marnix Gijsens Er gebeurt nooit iets is niet bewaard gebleven, zodat de aard en de omvang van zijn correcties onbekend zijn.

14 In deze jaren zou Clare Lennart alleen kinderboeken publiceren. Haar eerstvolgende roman zou onder de titel De ogen van Roosje in december 1957 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen.

15 Ter wille van Leentje.

16 Op 12 maart werd Elisabeth Reine, het rijfde kind van Rijnhard en Ada van Lynden geboren.

17 Raymond Brulez was sinds 1922 getrouwd met Angèle Seynave.

18 Greshoff verbleef te Parijs in het appartement van A.F. Lodeizen.

[p. 186]

naar za. gesleept (waar zij het niet prettig vinden) en nú kunnen wij hen niet achterlaten en zèlf weer naar Europa gaan! Bovendien zouden wij hun dagelijksch gezelschap niet gaarne missen. Je weet dat Kees gescheiden is.¹⁹ Eindelijk! Goddank! En Nancy lector Eng. litt. aan de Univ. Kaapstad. Zij werkt aan een doct. proefschr. over ‘Wallace Stevens’.²⁰

Nu weet ik werkelijk geen nieuws meer. Heb ik je indertijd geschreven (ik weet soms niet meer wat ik wel, wat ik niet meldde, daarom excuse voor eventueele herhalingen) dat ik van Alice àf ben?²¹ Zonder ruzie of groote woorden. En oppervlakkig, naar buiten, nog ‘goed’. Ze kan doodhagelen!! Dat ik ooit met haar begon (via mijn goede, beste, brave, trouwe Frits Landshoff) is de kapitale fout mijns schrijversbestaans.

Doe onze hartelijke groeten aan de President van Guatemala²² en verder ontzettend veel goeds en liefs voor jullie beide, geheel je

Aty-en-Jan

13 Maart 1955

7 rue Méchain Paris 14^me

19 Kees Greshoff zou in december trouwen met Beulah Florence Brodie (geb. 1928); hij was in 1954 gescheiden van Mickey Farmer.

20 Een proefschrift van Nancy Baines over de Amerikaanse dichter Wallace Stevens (1879-1955) is niet achterhaald.

21 De correspondentie tussen Greshoff en Em. Querido's Uitgeversmij over de herdruk van Greshoffs Verzamelde gedichten zou nog tot in september doorlopen. Op 29 juni zou Alice van Nahuys schrijven: ‘Ik begrijp best, dat je graag een beslissing wilt hebben in betrekking tot je verzamelde gedichten. Ik schreef je trouwens op 27 Mei, dat wij met die serie, waarin je gedichten opgenomen zullen worden, pas in het voorjaar van 1956 zouden kunnen starten. [...] En als die serie doorgaat, zullen wij natuurlijk jouw bundel bij de eerste drie bundels opnemen. Ik hoop, dat deze toezegging voorlopig voldoende voor je is. [...] Wil je dus nog wat geduld hebben? Mocht je dat geduld niet hebben, dan ben ik natuurlijk de laatste om je niet vrij te laten je tot een andere uitgever te wenden.’
Op 6 april had Alice van Nahuys aan Greshoff geschreven: ‘We hebben er inderdaad al over gedacht om je gedichten te herdrukken in een goedkope editie, niet in de Salamander, want die oplagen zijn voor gedichten persé te groot. [...] Het is een hachelijke onderneming om gedichten in goedkope uitgaven uit te geven, maar wij willen het riskeren. Zou je het goed vinden, als wij hiervoor een contract maakten met een royalty van 7½% van de ingenaaide prijs?’ (Zie ook br.1025 n.9 en br.1029 n.2.)
In 1958 zouden naast de gebonden delen in de Salamander-reeks, ook pockets in de reeks verschijnen. De pocketdeeltjes in de reeks zouden een prijs van f 1,50 per stuk krijgen. Voor de nieuwe reeks die Alice van Nahuys in bovenstaande brief ter sprake brengt, zou Tine van Buul in een brief van 23 augustus aan Greshoff (br.1025 n.9.) de namen van Gerrit Achterberg, Jan Engelman, H. Marsman, Victor E. van Vriesland en Leo Vroman noemen. Er zou nooit poëzie van hen in de Salamander-reeks verschijnen. (Zie C.J. Aarts et al., Het Salamanderboek 1934-1384, Amsterdam 1984, p. 30-31.)

22 Sinds juli 1954 was Carlos Castillo Armas (1914-1957) interim-president van Guatemala.