Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 129]

960. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 1 oktober 1953

Den Haag, 1 Oct 53

Beste Jan,

Gisterenavond uit Parijs hier terug gekomen. Er is momenteel voor mij bij Unesco niets te doen, noch in Parijs, noch elders. We verdubbelen dus onze krachten voor de uitgeverij. Deze winter, behalve het Wolvenverhaal van Bert:¹ roman van Lampo,² roman van Delen,³ roman van Walschap,⁴ dichtbundels van Van der Plas,⁵ Lucebert⁶ en Kousbroek.⁷ Verder zetten we voor Frankrijk (en de rest van de wereld) een reeks poëzieklassieken op, formaat en uitvoering Oxford World Classics (klein dus pocket formaat).⁸

Greet mag weer op, zo lang en zo veel ze zelf wil en voelt dat ze aan kan. Ze is erg boos over je stukje over de tekeningen van Lucebert voor Clare Lennart.⁹ Je wist toch a: dat Lennart zelf de tekeningen goedkeurde (en wie heeft er méér mee te maken, dan de auteur) en b: dat ik in Quito zat, en niet alles zelf kan doen.

Over het algemeen heeft Barth als[lees:alles] zeer goed en met veel liefde gedaan. De ellende is alleen, dat er door de lieden, die met de administratie belast waren, niets gedaan is, zodat er een enorme achterstand is.

Voorlopig heb ik géén tijd voor een stuk voor Standpunte. Sla dus een nummer over. Laat mij uiterste termijn weten.¹⁰

Zelf voel ik me gelukkig goed, wat moe, doch verder vol kracht. Er moet hier héél wat gebeuren voor de zaak weer gaat zodat ik er van leven kan.

Mijn reis over Guatemala en México was een verrukking, en het weekend bij Leentje en Bert in hun uiterst fraaie appartement erg gezellig.

Mijn boek over de geschiedenis der drukkunst in Ecuador (1755-1830) is in Quito verschenen, en men is er enthousiast over.¹¹ Wanneer zal ik het te zien krijgen? Zendingen duren 3 à 4 maanden! Waarom eigenlijk? Mijn bagage was in 5 weken hier.

Jammer, erg jammer, dat ik Gerrit Bakker net miste.

Schrijf nog eens, tussen je memoires en dagboek, door.

Veel liefs voor Aty.

Hand van

Sander

1 Van een wolf die vreemde talen sprak.

2 Terugkeer naar Atlantis.

3 Niemand ontsnapt aan zijn noodlot.

4 Bejegening van Christus.

5 Ergenshuizen.

6 Van de afgrond en de luchtmens.

7 Begrafenis van een keerkring.

8 Een dergelijke reeks Franse poëzieklassieken is nooit door Stols uitgegeven. De reeks, die de werktitel Bibliothèque de l'Alcyon had, zou onder redactie staan van Stols en Lucien Jaïs, en zou worden uitgegeven in samenwerking met uitgeverij Albin Michel te Parijs. De reeks zou door Boosten & Stols worden gedrukt op dun papier en door J. Giltay worden gebonden in soepele linnen bandjes met een door Gerrit Noordzij te ontwerpen bandstempel. (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag J.-P. Barth/1949-1954.) Door de Oxford University Press werd sinds 1903 de reeks The World's Classics uitgegeven. De delen in deze reeks werden adequaat bezorgd en ingeleid. Ze verschenen gebonden met stofomslag in een formaat van 9,5 × 15 cm.

9 In zijn rubriek ‘Mensen en Meningen’ in Het Vaderland van 3 september had Greshoff geschreven: ‘Vijf en twintigjaar lang heeft de uitgever Stols geploeterd en gevochten en offers gebracht om zich een naam te verwerven als de maker van het goede boek. En hij heeft inderdaad goede boeken gemaakt. Beste boeken. Meesterstukken van Hoge Drukkunst. En nu op het toppunt van zijn leven heeft hij de erkenning gekregen, welke hem toekomt en het overwicht dat daarmede gepaard gaat. Maar nog steeds geldt het noblesse oblige en aan een Stols stellen kenners en liefhebbers, terecht, de hoogste eisen. Wat hij voortbrengt moet als maatstaf en voorbeeld kunnen dienen. Wie het hoogste bereikt heeft, mag zich nimmer met het mindere tevreden stellen. Ik behoor al sedert zijn eerste optreden tot de bewonderaars van Stols' drukkunst. En telkens als ik zijn “Adolphe” ter hand neem, denk ik: “Dat is toch wel het mooiste boek ooit gedrukt”. Nu kunt u zich enigszins een voorstelling maken, hoe het mij te moede was, toen ik dezer dagen, argeloos, Clare Lennart's “Rouska” (A.A.M. Stols, Den Haag) opensloeg. Niet alleen dat papier, druk en band bitter matig zijn, maar de mensonterende smakeloosheid van de boekverluchting overtreft alles wat ik op dit, aan smakeloosheid zo rijke, gebied ooit aanschouwde. In trouwe: ik heb zulke afschuwelijk gemene, vernederend lelijke prentjes nog nooit voordien gezien. Ook niets wat er in afzichtelijkheid enigszins nabij komt. Als een leeg gemoed en een laag-bij-de-grondse geest samenwerken met een slappe, machteloze, bijna verlamde hand, ontstaan ondingen als deze “boekverluchtingen”. De versierder bezit geen verbeelding, geen smaak, geen beschaving, geen ervaring, geen kennis van wat er in de loop der jaren op dit gebied geschapen is en geen vaardigheid. Wij hebben hier te doen met stompzinnig aanmatigende lorrepijperij. Waarom zal men de “tekenaar” lastig vallen? Hij weet niet beter. Maar Stols! Stols, die tientallen jaren innig betrokken was bij het allerbeste wat er aan boekverluchting voortgebracht werd. Die almede de allermooiste geïllustreerde boeken heeft uitgegeven, die de meesterwerken van zijn vakgenoten bezit en bij de hand heeft; Stols die wéét, die bewezen heeft te weten wat Hoedanigheid met een hoofdletter, wat het Beste van het beste is. Stols mag niet toelaten dat zijn naam verbonden wordt aan het minder-dan-liefhebberig gepruts van een jongmaatje, dat geen talent toont en de alleraanvankelijkste eisen van het vak niet kent. Als Stols het verschil tussen goed en kwaad niet meer weet te ontdekken, is voor ons boekenliefhebbers, het einde der dagen nabij.’ (Zie ook br.920 n.19, en br.958, p. 126.)

10 Zie br.959 n.1.

11 Historia de la imprenta en El Ecuador de 1755 a 1830.