Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

891. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 17 april 1952

Quito, 17 April 1952

Beste Jan,

Gisteren kwam Aty's brief voor Greet. Ze zal er natuurlijk zelf op antwoorden. Als je deze brief krijgt, staan jullie waarschijnlijk al gepakt voor Kaapstad (waar het, volgens de kranten hier, nogal rumoerig moet zijn in verband met het kiesrecht van de kleurlingen).¹ Hier merken we van de a.s. presidents- en parlementsverkiezingen nog niet veel, behalve 1 rel en 1 dode, maar a.s. Dinsdag komt de ‘fascistische’ candidaat voor het presidentschap op propagandatocht in Quito, en dat zou wel weer eens moord en doodslag kunnen geven. De bevolking in het hoge gebergte, hier, is of rooms of liberaal; aan de kust zijn ze fascistisch (Guayaquil). Wel wordt hier geapplaudisseerd als Hitler op het witte doek komt (Rommel-film; niet door ons bekeken). Het is een vreemde mentaliteit: anti-amerikaans, anti-europees, maar pro-mofs en weer anti-joods (en de joden hebben nog wel gemaakt, dat het land, vooral de steden, bewoonbaar is![)]

Veel nieuws is er niet te melden; ik schreef, geloof ik, al, dat Eva hier 3 weken geleden, zéér tot ons genoegen, is aangekomen. Ze heeft twee weken last van de hoogte gehad. Nu is ze ‘aangepast’. Ik vraag me trouwens af, of men zich als laaglander hier ooit zal aanpassen. Veel energie heb ik niet, veel lust in wat dan ook evenmin; ik begrijp best dat het gebrek aan zuurstof de mensen erg lauwloenen maakt. Met mijn werk schiet ik buiten mijn wil in het geheel niet op. Voldoende machines en letters zijn er niet, de monotype die nieuwe letters voor me zou gieten (en inderdaad enkele grote corpsen Bodoni in kleine

1 Op 5 april waren er in verschillende steden in Zuid-Afrika demonstraties geweest van kleurlingen tegen de rassenpolitiek van de regering-Malan. In mei 1951 had de Volksraad de wet op aparte vertegenwoordiging van kleurlingen aanvaard. Het Hof van Appèl had deze gescheiden vertegenwoordiging ongeldig verklaard. Malan betwistte het recht van het Hof van Appèl door de Volksraad aangenomen wetten ongeldig te verklaren. Op 24 maart waren in Johannesburg betogingen tegen Malans stellingname geweest. De vervolgdemonstraties in de andere steden werden waarschijnlijk naar aanleiding van de Van Riebeeck-herdenking gehouden en richtten zich tegen deze wet.

[p. 42]

hoeveelheid goot) wordt, doordat in dat bedrijf de motor kapot is, met de hand bewogen. Tu t'imagines.

Mijn rapporten over de Ministeriele drukkerij (o.k.w.), die van de Universiteit en die van de laboratoria zijn klaar. Aan de overige drukkerijen werkt een amerikaan, mr Howard Stingle (aardige knaap, doch geen begrip van typografie).² Ik doe dus niet veel, en werk zo nu en dan aan het in orde brengen van de catalogus van de franse boeken van de Casa de la Cultura, een kleine onbetekenende verzameling (b.v. Larbaud³ en Michaud[sic] ‘Ecuador’⁴ ontbreken, en de rest is zéér onvolledig), waarin toch nooit iemand kijkt, want niemand kent frans. Ze hebben hiervan een fichecatalogus gemaakt, met heel veel fouten, en van lexicografisch klasseren hebben ze geen benul. Ik maak dus deze catalogus ten eigen gerieve in orde.

Meestal blijf ik 's middags thuis. Ik heb al een beetje gewerkt aan de voorperiode van mijn dagboek. Misschien haal ik alles in, en dan ga ik er regelmatig aan door. Maar behalve kleinigheden valt er weinig te vermelden. Twee avonden in de week teken ik naar naakt model in de ‘school’ van Jan Schreuder. Zo nu en dan lukt wel eens een tekening, al ben ik onderbewust erg beïnvloed door de contourtekeningen van Matisse. En als je zelf dat eenvoudige tracht te bereiken, merk je pas hoe vervloekt moeilijk het is... Er heerst op dat atelier een prettige toegewijde geest, en ik voel mij iedere keer voldaan, als ware ik een knaap van het eerste jaar der Academie.

De Paasdagen werden mij verpest doordat ik thuis moest blijven om de bediende in het oog te houden. Greet en Eva logeerden van Donderdag-Maandag bij de Bodenhorsten in Atuntaqui, zeer naar genoegen.⁵ De bediende (twee dagen geleden... met een maand salaris aan de deur gezet) had uit Eva's gesloten en in een gesloten kast opgeborgen juwelenkistje twee gouden kettinkjes + medaillons gestolen. Toen we hem opdroegen te gaan ‘zoeken’ vond hij ze schielijk terug, gewikkeld in een vuil papiertje. We moesten eerst nieuw personeel zoeken, zijn geslaagd: indiaanse meid + kind van 13 maanden + kind van 5 jaar om op dat van 13 maanden te passen! Het personeels-probleem is hier niet eenvoudig. De meid heeft 4 jaar bij een ambtenaar van Shell gewerkt (hij is nu in Curaçao) en schijnt wel betrouwbaar te zijn. Je bent hier als ‘gringo’ volkomen rechteloos in arbeidstoestanden.

Van Barth krijg ik regelmatig berichten over de uitgeverij. De herdrukken van Gijsen's Agnes⁶ en Lennart⁷ komen volgende maand klaar. Er was helaas geen esparto-papier meer te krijgen. De nieuwe uitgaven (Delen enz)⁸ komen ook in Mei uit. Dat boek over Toon Hermans van Elias⁹ is toch nog een strop geworden, we kregen voor fl 3200 boeken on sale and return terug!

Ik snak naar het eerste stuk van de Vleespotten en ik hoop dat je de rest vóór je vertrek naar Kaapstad hierheen stuurt, want de verbinding Kaapstad-Quito is

2 Niet nader geïdentificeerd.

3 Valery Larbaud, die in 1897 met Spanje had kennis gemaakt, was de eerste Franse auteur geweest die de Zuidamerikaanse literatuur ontdekt had. Hij was onder meer bevriend met de Argentijn Ricardo Güiraldes en de Mexicaan Alfonso Reyes, en was als criticus verbonden geweest aan La Nacíon te Buenos Aires. (Zie voorts cat.tent. Valery Larbaud (1881-1957), Bruxelles (Archives et Musée de la Littérature) 14 januari-25 februari 1978, p. 117, p. 129, en nrs.587-632.)

4 De in België geboren schrijver Henri Michaux (1899-1984) had zich in 1924 in Parijs gevestigd, van waaruit hij regelmatig reizen ondernam. Zijn eerste grote reis maakte hij naar Ecuador. Het dagboek dat hij tijdens die reis bijhield zou in 1929 onder de titel Ecuador. Journal de voyage bij Gallimard te Parijs voor de eerste maal verschijnen. Voor hij zich in Parijs vestigde, was Michaux medewerker van Le Disque Vert, het tijdschrift van Franz Hellens.

5 Raymond(?) Bodenhorst was eigenaar van een landbouwbedrijf. Nadere gegevens over hem en zijn echtgenote zijn niet achterhaald.

6 Klaaglied om Agnes.

7 Serenade uit de verte.

8 Het donkere huis.

9 Portret van Toon.

[p. 43]

eindeloos traag (merk ik uit brieven die mijn ‘collega’ Canney uit Joh'burg krijgt).

Van Goris' Essays merk ik, ook na herhaaldelijk aandringen niets: hij moet bepaalde dingen in België laten copieeren.¹⁰

Hoe gaat het met, en wanneer krijg ik, je tekst over Marnix Gijsen? Het zal een aardig en actueel werkje voor de vele Gijsen-lezers worden. Bert zal voor velerlei oude en nieuwe fotos en voor een bibliografie zorgen.¹¹

Verschijnt er wat goeds in Holland? Wat moet ik lezen? Hermans? Wanneer komen de v.g. van Lodeizen?¹²

Vergeet je Jacques' (ik meen Bloem) verjaardag (65-ste) op 10 Mei niet? Is er weer een collecte?¹³ Lange en gezellige brief van Jany, die inderdaad kloeg over je afzijdigheid in Holland bij je laatste verblijf.¹⁴

Gezellig dat de Nijkerks nu bij jullie zijn en zo goed kunnen opschieten met de Malan's.

Het zal voor jullie weer een hele verandering zijn, als jullie 30 april of daaromtrent weer in Z. Afrika zullen zijn. Doe vooral mijn hartelijke groeten aan Gerrit Bakker (vraag of hij eens schrijft: hij krijgt antwoord) en aan de Wessels. Ik hoop dat er van haar weer een nieuwe bundel komt. Vraag eens hoe Van Heerden ‘gegaan’ is.¹⁵

In Kaapstad zal de opknapperij van het huis wel heel wat werk vergen. Wij hoorden dat ons huis in Den Haag er in de vijf maanden dat het door de huurder bewoond is, er ook niet bepaald op vooruitgegaan is.¹⁶

Schrijf vooral weer, als je in Kaapstad bent. Ik vind het prettig, precies te weten hoe jullie daar zitten (alleen van de aanbouw heb ik geen idee: krabbel eens een plattegrond). Wonen Nancy en Jan nog in het kleine huis? Is dit ook verbouwd of vergroot? Ik zou graag via Kaapstad naar Den Haag terugreizen (ik probeer een baan bij Unesco in Parijs of Uno in n.y. te krijgen!).

Van de jongens uit Leiden goede berichten. Ze wonen nu ieder op een kamer in hetzelfde huis. We hielden Sander terug van inwoning bij zijn grootmoeder: de jongen zou zijn studentenleven opofferen, en dat is niet de bedoeling, zeker niet in deze jaren dat we het betalen kunnen.

Goede reis naar Kaapstad!

Veel liefs van ons drieën, ook voor Aty

van je

Sander

10 Er staat geschreven....

11 In René Goris en J. Greshoff, Marnix Gijsen zou geen bibliografie van het werk van Gijsen worden opgenomen. De uitgave zou wel worden geïllustreerd.

12 In 1952 zou bij G.A. van Oorschot te Amsterdam Het innerlijk behang en andere gedichten van Hans Lodeizen verschijnen. Johannes August Frederik Lodeizen (1924-1950) was de zoon van Greshoffs vriend A.F. Lodeizen.

13 Ter viering van de vijfenzestigste verjaardag van J.C. Bloem op 10 mei was een comité gevormd dat Bloem, blijkens de rondgezonden circulaire, ‘op een nader te bepalen plaats en tijdstip een stoffelijk bewijs van dank en eerbied’ wilde overhandigen. Het comité verzocht een geldelijke bijdrage te storten en een kaartje of iets dergelijks ter opname in een speciaal voor de gelegenheid gebonden album in te zenden. Het comité bestond uit: A. Besnard, K. van Boeschoten, H.J. Bouman (voorzitter), N.A. Donkersloot, M. Drooglever Fortuyn-Leenmans, R. Gispenvan de Griend (penningmeester), Ed. Hoornik, W. Hussem, E. Lampe, P. Limburg (secretaris), A.F. Lodeizen, Hans Martin, A. Mout, M.R. Radermacher Schorer, H.J.L. Reinink, P. Rodenko, A. Roland Holst en Victor E. van Vriesland.

14 Deze brief van A. Roland Holst aan Stols is niet bewaard gebleven.

15 Die sewe vrese.

16 Het woonhuis van Stols in de Johannes Bildersstraat werd voor een bedrag van fl 250,- per maand van eind november 1951 tot eind april 1953 verhuurd aan de jurist Evert Cornelis Jr. (geb. 1908) en diens vrouw Lucy Honigh (geb. 1928). Cornelis, de zoon van de voormalige dirigent van het Utrechts Stedelijk Orkest Evert Cornelis (1884-1931), was de directeur van het Residentieorkest.