Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

837. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 16 oktober 1950

16 October 1950

Beste Jan,

Zaterdagmiddag ben ik bij de begrafenis van je Moeder aanwezig geweest.¹ Samen met mevrouw Exalto hebben we gemeend, in jouw geest te handelen, door jouw familie daar min of meer te vertegenwoordigen, het aan Jan Buis² - die een onmiskenbaar talent als entrepreneur de pompes funèbres heeft - de familie van je moeder te vertegenwoordigen.

Haar heengaan zal nauwelijks meer een verlies voor je zijn, dunkt me. Jullie waren elkaar al zo lang ontgroeid...

Wat mevrouw Exalto en ik echter van harte hopen is, dat je aanstaand bezoek aan Den Haag daardoor geen uitstel zal ondervinden. Misschien komt mevrouw Exalto nog wel weer eens bij jullie op bezoek. Ikzèlf zie me zo gauw niet meer in Kaapstad, tenzij Gerrit Bakker er in slaagt veel ponden voor me te sparen...

Al heel lang ben ik, door krankzinnige drukte (heus niet door de verkoop!),

1 P.J.M. Buijs, Greshoffs moeder, was op 12 oktober overleden.

2 Jan Buijs.

[p. 254]

heen en weer geren naar Amsterdam, gedonderjaag met Jo Boer en andere onaangename situaties, gepaard gaande met apathie, en een aversie van schrijven, een heel slecht correspondent geworden. Ik had je al lang willen schrijven om je hartelijk te danken voor je bemoeienissen met het corrigeren van het Kaapse boek,³ en voor de correcties van ‘Goed en Kwaad’, waarvan ik alles overnam (vrijwel), helaas in het reeds gezette boek, zodat er nu met man en macht in het zetsel gecorrigeerd wordt, opdat Goris voor afdrukken nog eenmaal de tekst kan zien.

Om het boekje van het wijf Mellie Uyldert (Esther de Raad) is nogal wat te doen, met als resultaat dat juist ‘Joachim’ in de belangstelling blijft staan: 11^e druk! Verder vind ik háár opus evenzeer een lor als jij dit doet, doch ik rook er de rel en de reclame in, al had ik liever een intelligente aanval gezien. Maar 't wijf houdt lezingen en doet over Gijsen spreken, en dat moet ik hebben.

De tijd nadert nu dat de nieuwe boeken komen:

de roman van Rico Bulthuis⁴

de Beschouwingen van J.C.B.⁵

‘Avond’ van J.C.B.

‘Benaderingen’ van P.N.v.E. (2^e dr)

‘Uit Zelfbehoud’ van ARH (4^e dr)

een roman van Clare Lennart⁶

een roman van Bas van den Tempel⁷

de Verz. Gedichten van Hoornik,

Goed en Kwaad

en twee medische boeken.⁸

De verkoop is niet onbevredigend, maar zeker nog lang niet bevredigend: men heeft geen geld meer (voor boeken).

Ik heb het druk met Amsterdamse zaken, doch ik voel me daar niet gelukkig en het zal ultimo 1951 daar wel aflopen. Dan weer een nieuwe baan zoeken en een nieuwe vorm van exploitatie. En zo raak ik nooit uit die ellendige onzekerheid, die me al 28 jaar de angst in het hart jaagt. De letterkunde zal nooit weten wat ik om haar geleden heb. En dan de impertinente keutelbrieven van lieden als Keuls⁹ en Binnendijk¹⁰ (onverkoopbare vrienden, heus niet door míjn schuld), die me koejeneren om een paar tientjes honorarium, dat niet ‘op tijd’ kwam. Enfin, we zien wel weer. Voor Afrika ben ik druk bezig. Afgedrukt zijn de afr. vertaling van Don Segundo Sombra (Marie Malherbe), de herdruk van ‘Die Ander Dors’. In proef is haar nieuwe bundel ‘Tussenzang’¹¹ en een bundeltje van Van Heerden.¹² Met het boek over de Kaap¹³ - voor mijn doen - een heel program.

Aan het volgend voorjaar denk ik nog maar niet te veel; ik wil een knoopje dichthalen met een boekje van Ed. Elias over Toon Hermans (onze nieuwe Buziau).¹⁴ Schrik niet!

3 Die Kaap in 1776-1777.

4 Edmond de Wilde en de werkelijkheid.

5 Verzamelde beschouwingen.

6 De blauwe horizon.

7 Rudolf Lith.

8 Zie br.835 n.6 en n.7.

9 Uit het jaar 1950 zijn geen brieven van H.W.J.M. Keuls aan Stols bewaard gebleven. Op 22 februari 1951 zou Keuls aan Stols in antwoord op een eveneens niet bewaard gebleven brief van de laatste van 9 december schrijven: ‘Ik betwijfel volstrekt niet, dat je op de uitgave van mijn gedichten tot nu toe verlies hebt geleden, en begrijp dat je dit betreurt omdat het ook voor jou een tegenvaller is geweest. Ik zal niet in discussie treden over de cijfers [...]; alleen komt het mij niet juist voor tweemaal 30% voor algemene kosten te berekenen, en wel eenmaal als opslag van het geinvesteerde bedrag en eenmaal als aftrek van de opbrengst, maar dit is een boekhoudkundige kwestie die ik van weinig gewicht acht. Ik heb je naar ik meen ook niet verweten dat je te weinig voor de verkoop hebt gedaan, of minder dan voor andere dichters. [...] Wel meen ik, dat je in het najaar 1948, en wellicht ook in het jaar 1949, meer profijt had kunnen trekken van de twee prijzen die mij in November 1948 zijn toegekend. Ik heb de indruk dat dit verband houdt met de moeilijkheden waarin je in die tijd verkeerde, want juist in die tijd konden van de delen iii en iv geen exemplaren worden geleverd omdat er geen gebonden boekjes meer voorradig waren.’

10 Op 1 oktober had D.A.M. Binnendijk aan Stols geschreven: ‘Ongeveer een maand geleden is bij P.N. van Kampen en Zoon te Amsterdam verschenen de 17de druk van de bloemlezing Dichters van dezen Tijd. De uitgever heeft mij desgevraagd doen weten, dat hij steeds voor ieder daarin uit de bundels overgenomen gedicht een vergoeding beschikbaar heeft gesteld van Fl. 2.50. Voor de gedichten, die hij aan de bij jou verschenen bundel Onvoltooid Verleden heeft ontleend, heeft hij steeds het verschuldigde honorarium aan jou overgemaakt. Van de 14de tot en met de 17de druk van de bloemlezing is derhalve aan jou uitbetaald een bedrag van [...] Fl. 17.50.’ Binnendijk wees Stols er vervolgens op dat volgens het in 1938 gesloten contract dergelijke vergoedingen tussen uitgever en auteur gedeeld moesten worden, en dat bovendien het contract in zijn ogen geen rechtskracht meer bezat omdat de bundel al lang was uitverkocht, zodat de gehele vergoeding hem toekwam. (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag D.A.M. Binnendijk.)

11 Tussensang van Elisabeth Eybers zou in februari 1951 bij Constantia te Johannesburg en A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd in oktober naar typografische aanwijzingen van Stols in een oplage van 1000 exemplaren gedrukt bij de Trio Pers te 's-Gravenhage.

12 Ernst van Heerden, Die sewe vrese zou in 1951 bij Constantia te Johannesburg en A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd in januari 1951 naar typografische aanwijzingen van Stols gedrukt bij de Ando Pers te 's-Gravenhage in een oplage 1000 exemplaren.

13 Die Kaap in 1766-1777.

14 Portret van Toon. Het leven van een humorist van E. Elias zou in september 1951 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het boekje werd gedrukt bij Boosten & Stols in twee edities, een luxe in een oplage van 1600 exemplaren en een volkseditie van 3100 exemplaren. Hermans zelf illustreerde het boekje.
Het boekje van de journalist Eduard Marinus Elias (1900-1967) was gewijd aan de Limburgse cabaretier Antoine Gérard Théodore Herman (geb. 1916). Toon Hermans had de revueclown Johannes Franciscus Buziau (1877-1958) in 1943 laten herleven met een imitatie in Willy van Hemerts revue Première in het Amsterdamse Citytheater. Buziau zelf zou na de oorlog niet meer optreden.

[p. 255]

Jo Boer laat me in den steek.¹⁵ Ik leg het nu aan met Clare Lennart, die tenminste een schrijfster is. En dan mijn jongeren: Bulthuis en Bas v.d.T.[empel], harde en serieuze werkers, die ik graag wil helpen.

Er is in dit land zo weinig. Ik verwacht nogal wat van mijn vriendinnetje Inez van Dullemen (die nu met een reisbeurs in Spanje is).¹⁶

Poëzie: ik zie niets.

Wat doe je? Hoe maken jullie zessen het? Komen jullie in December?

Ik procedeer met de eigenaar van mijn kantoor: ook al niet leuk.¹⁷

Van Eva steeds goede berichten (ze kreeg een aanzoek; afgewezen.) Sander is nu 2^e jaars, vrij populair op de kroeg... Frans werkt voor z'n eindexamen. Greet wordt geportraiteerd door Wim Gispen.¹⁸

Veel liefs voor jullie allemaal

van

Sander

Greet hoopt Aty spoedig te schrijven.¹⁹

15 Zie br.835 n.1.

16 Van Inez van Dullemen (geb. 1925), de dochter van Jo van Dullemen-de Wit, zou in 1954 de novelle Het verzuim bij Stols in de Atlantis-Reeks verschijnen. Zij was in 1949 gedebuteerd met Ontmoeting met de andere. Inez van Dullemen had een reisbeurs voor jonge auteurs van fl 2000,- van het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen ontvangen voor haar novelle Het wiel, die in november bij de Wereldbibliotheek te Amsterdam zou verschijnen. Met deze reisbeurs heeft zij onder meer bezoeken gebracht aan Barcelona en Parijs. (Med. mevr. I. Vos-van Dullemen, Den Haag.)

17 In 1951 zou n.v. Parfumerie Parisienne gevestigd zijn op het adres Van Blankenburgstraat 71; in augustus 1951 zou Stols kantoor verhuizen van Van Blankenburgstraat naar Johannes Bildersstraat.

18 Het door W.H. Gispen geschilderde portret van Greet Stols is waarschijnlijk niet bewaard gebleven.

19 Op 21 november zou Greet Stols onder meer aan Aty Greshoff schrijven: ‘De grootste scherts, die we in de uitgeverij beleven op het ogenblik, is de aanvraag tot beslagname op alle honoraria, die Jo Boer zouden toekomen, uit naam van Mouton, de drukker. Ik weet niet of Sander dat terloops wel eens gemeld heeft in zijn brieven, hij heeft het nooit zo belangrijk gevonden, maar ik heb me eerst doorlopend verbaasd, en nu amuseert het me. Die twee dames, Jo Boer en heur grote vriendin, zijn niet alleen immoreel, maar volkomen amoreel, op het gebied van de sjente, (op andere gebieden kan ik er niet over oordelen). [...] Ze “leenden” van de uitgeverij De Driehoek, buiten Sander om, 6.000, met de belofte van manuscripten [...] en bovendien “leenden” ze van Mouton ook nog eens hetzelfde sommetje.’