Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 211]

799. A.A.M. tols aan J. Greshoff, 13 september 1949¹

[The Hague,] 13-9-1949

Beste Jan,

Je brief van de 8^e kwam hier vanmiddag aan. Neen, ik ben nog niet met vacantie weg geweest, maar Greet is drie weken in Frankrijk geweest, waarvan twee in kleine plaatsjes aan de Loire, - Gennes en Véretz - en is als een bloem teruggekomen. Zelf zal ik dit jaar niet aan vacantie toekomen, want ik zit volop in het werk: Vrijdag moest ik mijn reismodellen klaar hebben voor de bespreking met de 4 vertegenwoordigers, die sinds gisteren op pad zijn. Als nieuwe boeken komen: Bloem ‘Verzamelde Beschouwingen’, Boer ‘Een Zachtmoedige’ (roman), Terborgh ‘Slauerhoff’, Keuls i en ii,² Roelants ‘Lof der Liefde’ (Pygmalion + 2 andere even lange gedichten),³ een bundeltje van Mevr. Sangster-Warnaars⁴ en een debutant: N.Wijnen.⁵

Dit jaar heb ik nog maar één boek uitgegeven, Kruis of Munt. Al de rest van de voorjaars, zomer en herfstaanbieding is nog niet afgefabriceerd, om gek van te worden. Maar alles komt in het 4^e kwartaal.

Morgen op kantoor zal ik informeren naar de proeven van ‘De Man van Overmorgen’. Stel je voor dat Hubert Lampo van Gijsen de opdracht kreeg om zijn ms te corrigeren voor het N. Vlaams Tijdschrift. Lampo corrigeerde zó erg in een soort schoolmeester belgisch hoog-Nederlands, dat de tekst volkomen verprutst was!⁶ Mijn proeven waren binnen. Toen we onze tekst (naar het jou bekende ms) wilden vergelijken met de tevoren goedgekeurde (door Gijsen nooit geziene) versie van het tijdschrift schrokken we ons dood. Ik telegrafeerde Goris uitvoerig om hem te verzoeken vooral zijn eigen tekst te laten drukken. Gelukkig accepteerde hij dit.⁷

Ik doek nu het restje van mijn personeel op (Priem,⁸ de boekhouder⁹ en de pakknecht¹⁰) en laat het restje administratie ook in Amsterdam doen. Verder ga ik zelf de 60 voornaamste adressen in de driehoek Amsterdam-Utrecht-Rotterdam bezoeken. Daartoe schaf ik me een wagentje aan, ook al omdat ik nà de aanbieding òm de andere dag in Amsterdam wil zijn. Dat ik het dus druk heb, begrijp je wel.

Verleden week Woensdag belde ineens Johan van Schaik op, dien ik pas de 15^e verwachtte. Hij kwam + gade¹¹ uit n.y. en logeerde in het Victoria Hotel in Amsterdam. Zes maanden heeft hij in Amerika gereisd, hij is nerveuzer dan ooit en volkomen vrij van humor. Vrijdag sprak ik hem, zonder gade, in Amsterdam, we lunchten samen. Gisteren, Maandag, kwam hij in Den Haag[,] logeert met gade in Terminus, waar ik met moeite kamers voor hem vond. Ik heb hen Den Haag laten zien, dat ze niet kenden, doch de binnenstad sloegen

1 Geschreven op briefpapier waarvan het Engelstalige briefhoofd is afgeknipt, en alleen de voorbedrukte plaatsnaam is gehandhaafd.

2 In den stroom/De dansende lamp en Om de stilte.

3 Maurice Roelants, De lof der liefde, omvattende Pygmalion, Aphrodite of aarde [en] Wat het orakel weet zou januari 1950 verschijnen bij Elsevier te Amsterdam & Brussel en A.A.M. Stols te 's-Gravenhage. De bundel werd in september 1949 onder typografische leiding van Stols gedrukt bij de firma Boosten & Stols in een oplage van 500 exemplaren.

4 C.W. Sangster-Warnaars, Koordansers zou in november verschijnen bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage.

5 Het spiegelbeeld van Nicolaas Wilhelmus Wijnen (geb. 1916) zou in juni 1950 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd gedrukt bij n.v. Drukkerij Trio te 's-Gravenhage in een oplage van 300 exemplaren.

6 In Nieuw Vlaams Tijdschrift 4 (1949-1950) 1 (juli 1949), p. 1-51 en 2 (augustus 1949), p. 145-206 was onder de titel In paradisum Gijsens roman De man van overmorgen gepubliceerd. Hubert Leon Lampo (geb. 1920) was sinds 1946 redactiesecretaris van dit tijdschrift. De tekst van de boekuitgave wijkt enigszins af van die in het Nieuwe Vlaams Tijdschrift; bij voorbeeld de zin ‘Met mijn moeder durfde ik over het begin van mijn bestaan nooit te spreken’ (p. 8) luidde in de tijdschriftversie ‘Met mijn moeder dorst ik over het begin van mijn bestaan nooit te spreken’, en ‘Een week lang was ik niet in staat aan Christine te schrijven’ (p. 90) was aanvankelijk ‘Een week lang voelde ik mij niet bij machte Christine te schrijven’.

7 Stols' telegram aan Marnix Gijsen is niet bewaard gebleven.

8 G.H. Priem zou op voorspraak van Stols in dienst treden bij uitgeverij Martinus Nijhoff.

9 Harm Martens.

10 P. Petiet.

11 J.J. van Schaik was sinds 1946 getrouwd met Herma Falletisch.

[p. 212]

Illustratie door A.Alexëieff voor het frontispice van Message de l'île déserte van Philippe Soupault, 1947.

Omslag door Helmut Salden voor Standpunte, oktober 1951.

[p. 213]

we over. Vandaag is hij naar Rotterdam geweest. Ik zie hem morgen weer in Amsterdam.

Jany hebben we gisteren en vandaag in Den Haag gehad.¹² Ze ontmoetten ook Van Schaik, doch hij vluchtte wegens drankmisbruik der heren. Jany gaat geheel op in een kwatrijnenstrijd met Vestdijk.¹³ Jacques is absoluut leeg, lijkt het wel. Zo zie je waar het afwennen van geregeld werken toe leidt.

1.	Voor het portret van Jan Jr zal ik zorgen.^14
2.	Er is bij de vereeniging voor Penningkunst (contributie 7.50 per jaar) juist een aardige gegoten penning van Jan Luiken verschenen. Verder ken ik een plaquette van Vondel. Schrijf eens aan Jhr.Ir.A.C. von Weiler, dir. Koninklijke Begeer, Voorschoten z.h. Hij zal je zeker antwoorden en prosp. zenden.^15
3.	Ik ben nog niet in Parijs toegekomen aan een Gide voor Kees, maar ik vergeet het niet. Hier kost hij 20% meer!^16
4.	Plannen: zie boven. Hoornik Verz. Ged. gaat niet door. Z.Ed. ‘voelde’ er niet voor.^17 Ik schei uit met de snotjongens. Poëzie is onverkoopbaar, en in 1950 zal er bij mij niets meer komen. Proza i Roland Holst komt van binder.
5.	Driehoek sGraveland: is inderdaad handjeplak. Houd je er verre van!
6.	Volledige Herwaarts verschijnt bij Nijgh & v. Ditmar. Laten zij ook maar eens wat aan de poëzie doen. Ik legde op van Eyck's 5 boeken fl 2000.- toe.
7.	Het adres van H.Salden is: ‘De Pauwhof’, Wassenaar.

Blij te horen dat de penning goed is gearriveerd. De gelijkenis viel mij in de verkleining van plaquette tot penning nog mee. Had je maar vaker geposeerd...¹⁸

Van Eva krijgen we prettige berichten uit Washington, het bevalt haar best. Sander is vandaag naar Leiden vertrokken waar hij met een jaargenoot samen kamers huurde. Zijn groentijd begint morgen...

Ik ontvang nooit Standpunte, zelfs niet het nummer aan jou gewijd waar ik in schreef¹⁹ (zie je oekaze over de mores der tijdschriftredacties!)

Ben nu klaar met afdrukken Eybers ‘Die Vrou’ en Louw ‘Adam’. Jammer dat Dirk prefereerde bij de n.p. te blijven.²⁰

Dat is het nieuws van vandaag. Schrijf weer eens gauw.

Heel veel liefs voor Atie, veel groeten voor Jan en Kees + vrouwen + Toussaints.

Je

Sander

12 Uit het vervolg van deze passage blijkt dat Stols bedoelde te schrijven ‘Jany [Roland Holst] en Jacques [Bloem]’.

13 Vanaf oktober 1948 tot en met december 1949 publiceerden A. Roland Holst en S. Vestdijk om beurten kwatrijnen in Podium. De reeks zou in 1950 in de Podium Reeks bij uitgeverij De Driehoek in 's-Graveland in boekvorm verschijnen onder de titel Swordplay-Wordplay. (Zie de toelichting in S. Vestdijk, Verzamelde gedichten (ed. Martin Hartkamp), dl. iii, Amsterdam & 's-Gravenhage 1971, p. 528-533.)

14 Zie br.798 n.1.

15 Op 26 september schreef Arnold Carl von Weiler (geb. 1892), de directeur van n.v. Ateliers voor Edelsmeed- en Penningkunst voorheen Koninklijke Begeer te Voorschoten en vice-voorzitter van de Vereeniging voor Penningkunst aan Greshoff: ‘In antwoord op Uw schrijven van 16 September bericht ik U, dat door mijn firma in de loop der jaren niet zo heel veel penningen zijn uitgegeven die betrekking hebben op letterkundige persoonlijkheden. [...] De enige firma in Holland die antiquarische munten en penningen verhandelt is de firma Schulman [...]. Ik heb Uw naam en adres reeds aan genoemde firma doorgegeven en haar van Uw voornemen op de hoogte gesteld, zodat U vanaf heden er zeker van kunt zijn op de hoogte te worden gehouden wanneer in veilingen enz. een stuk, passend in Uw toekomstige verzameling, opduikt. [...] Uw vraag of het een kostbare liefhebberij is, is moeilijk te beantwoorden; dit hangt van U zelf af nl. of U t.z.t. de verleiding zult kunnen weerstaan om een zeldzaam doch duur stuk, dat U antiquarisch wordt aangeboden, voor Uw verzameling aan te kopen. Een enkele bronzen penning of plaquette is niet duur, meestentijds goedkoper dan een boek! Op het door mij bijgevoegde lijstje heb ik de prijzen in brons vermeld. Echter komen op deze lijst drie penningen voor [...], die voor de Vereeniging voor Penningkunst zijn gemaakt, uitsluitend voor haar leden. Ik zou echter met Uw Vriend Stols, bestuurslid van de Vereniging kunnen afspreken, dat hij deze penningen voor U koopt [...].’ (Zie br.798 n.4. voor de penning van Jan Luyken.)

16 De Pléiade-editie van André Gides Journal. (Zie br.798 n.5.)

17 Op 29 mei had Ed. Hoornik aan Stols geschreven: ‘Zonder mijn toestemming te vragen heb je kort na je besluit met “Elsevier” in zee te gaan, een advertentie in het Nieuwsblad van de Boekhandel geplaatst, waarin je mijn Verzamelde Gedichten aankondigde. Ik heb mij daar achteraf bij neergelegd en zou je omstreeks 1 Juni de copie leveren. Bij de bekroning van Jacques [Bloem] deelde je mij mede, dat je van idee veranderd was en deze verzamelbundel toch maar niet uitgaf. Ik vind deze behandeling werkelijk beneden ieder niveau en kan dat niet accepteren.’ Op 1 juni antwoordde Stols hem: ‘Je moet je toch terdege herinneren, dat ik je vertelde, dat de verkoop van losse bundels in de laatste tijd tot nihil gereduceerd is, maar dat ik in de formule van een bundel Verzamelde Werken nog wel een kans zag om je werk in deze vorm (“Verzamelde Gedichten”) nog eens met eenige kans in de boekhandel te brengen. Bij de bekroning van Jacques Bloem, waar ik je een oogenblik sprak, heb je alleen gevraagd of ik er haast mee had. Ik heb toen geantwoord dat er geen directe haast was [...]. Maar gezegd dat ik het niet uitgaf, heb ik nooit.’ Hierop reageerde Hoornik op 13 augustus, waarop Stols op 15 augustus aan Ed. Hoornik schreef: ‘Nu jij niet enthousiast bent voor de uitgave van je “Verzamelde Gedichten” ben ik tot het inzicht gekomen, dat mijn enthousiamse voor deze uitgave ongerechtvaardigd is. Ik zal dus van deze uitgave afzien [...].’

18 De door Gra Rueb van Greshoffs beeltenis ontworpen penning.

19 Zie br.782 n.2.

20 D.J. Opperman was in maart als docent aan de Universiteit van Kaapstad benoemd. Tot op dat moment was hij redacteur van het weekblad Die Huisgenoot, dat bij de Nasionale Pers werd uitgegeven. Zijn literaire werk werd eveneens bij deze uitgeverij gepubliceerd. (Zie ook J.J. Human, D.J. Opperman en die uitgewersbedryf, in Standpunte 32 (1979) 5, p. 3-19.)