Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 207]

796. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 5 juli 1949¹

[The Hague,] 5 Juli 1949

Beste Jan,

Je brief van 14 Juni vond ik hier na terugkomst uit Parijs. Ik ben helaas niet meer dan 12 dagen weggeweest: eerst een dag in Antwerpen, waar ik van een agent moet veranderen,² daarna een dag in Brussel, toen naar Parijs, daarna het weekend in Chantilly, waar ik nooit eerder geweest was, om het prachtig museum in het nieuwe kasteel te bezichtigen,³ toen weer tot Vrijdag in Parijs, Vrijdags naar Jo Boer die au diable vert verweg buiten Parijs woont, 's-Zaterdags weer terug en Maandag naar Den Haag... Ik was moe toen ik terugkwam (ben het nòg), maar ben toch voldaan over dit reisje: ik was in geen 15 maanden in Parijs geweest.

Mijn zoon Sander ontmoette ik de laatste zondag ook in Parijs: hij auto-stopt met een vriend richting Riviera; gisteren kregen we een briefkaart uit Lyon. Hij is, zooals je wel zult hebben begrepen, voor zijn eindexamen geslaagd en gaat in October chemie studeeren. We hebben een kamertje voor hem in Leiden (buitenwijk) gehuurd. Frans-Jan blijft gelukkig zitten. Zo hebben we dan nog één kind in huis. Eva gaat ons 5 Augustus verlaten. Momenteel is ze in Maastricht om afscheid van mijn moeder te nemen.

Hoe graag Greet ook van jullie uitnodiging gebruik zou willen maken, we hebben er het geld niet voor om de reis te betalen. En mijn schoonvader hangt een uitgeputte Indische pensioenkas boven het hoofd. Wat dat moet worden... Ik was blij dat ik je het stuk van Flaes over Slauerhoff kon sturen.⁴ Het boekje wordt nu gezet. Is een aardig geheel. Of het verkocht zal worden?

In Paradisum⁵ zal pas dit najaar kunnen verschijnen. Bij de aanbieding gaat het niet al te best. Idioot dat het grote publiek dat Joachim⁶ heeft gelezen niet aan de andere boeken wil.

Nu de verkoop in de uitgeverij zo sterk terugloopt, is het gedonder natuurlijk niet van de lucht. Hoewel ik nu geen andere verkoopskosten heb als die, welke aan de omzet zijn gebonden (percentage voor Elsevier) en ik de productie zèlf doe, nu ik ook een goede huur krijg voor de 2 etages in de v. Blankenburgstraat, vallen toch de onkosten van het bedrijf erg tegen. Nu weet ik wel dat er dit jaar eigenlijk pas maar één nieuw boek verscheen (Kruis of Munt) dat bovendien uitverkocht is (en herdrukt wordt) maar onkosten + belastingen vreten alles op.

Ik heb èrg veel werk met correspondentie en administratie, heb te weinig tijd om te lezen en geen om te schrijven. Nu het slecht gaat in de litteraire- en uitgeverswereld zijn de pesterijen niet van de lucht en ik schijn er het mikpunt

1 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols, Publisher, The Hague (Netherlands). Head-Office: Bildersstraat 8. Administration-Office: Van Blankenburgstraat 71.

2 Tot begin 1949 stond als Belgisch adres op Stols' briefpapier vermeld: Frans de Manstraat 9, Berchem-Antwerpen. Aan de prospectussen en catalogi uit 1949 van Stols kan ontleend worden dat zijn uitgaven daarna verspreid werden door Rembrandt Boekhandel, Ste Kathelijnevest 14, Antwerpen.

3 In Chantilly was het Museé Condé gevestigd in het in de 19^e eeuw gedeeltelijk herbouwde kasteel. De collectie bestond onder andere uit schilderijen, Chantilly-porselein en handschriften.

4 Slauerhoff. Herinneringen en brieven.

5 Marnix Gijsen, De man van overmorgen.

6 Het boek van Joachim van Babylon.

[p. 208]

van te moeten worden. Bovendien is een woord geen woord meer in Holland. Sjeu v. Schendel was ontevreden over B & S. Ik stelde hem voor de van Schendel-uitgaven te maken. Hij accepteerde. Na terugkomst uit Parijs had hij zich ‘bedacht’ (= bedonderen door Meulenhoff)!!⁷

Verder is Vasalis ook (voor nieuw werk) zóó lang bij mij weg als Elsevier de factuurtjes schrijft en de aanbieding doet. Je begrijpt wel wie daar achter zitten.⁸

Weet je dat ik van Standpunte alleen de nummers 1-2-3-4 5-6-7-8 + 3^e jrg. N^o 11 bezit,

dus niet: 9-10-12-13-14-15. En N^r 16 verschijnt in Aug? Kun en wil je dit aanvullen? Ik wil graag eens proberen iets over Slauerhoff en mij te schrijven, doch of het erg belangrijk zal zijn? Mijn brieven aan hem heb ik niet meer, zijn brieven moet ik nog wel kunnen terugvinden. Het is een hele zoekerij, en of het de moeite waard wordt? Wees niet boos als er niets van komt.⁹

Het adres van H. Salden is: Ilpendam (dorp) N^o 18 (huisn^r), doch ook te bereiken op de Pauwhof-Wassenaar.

Volledige Helikon en Atlantis heb ik zeker niet meer voor Dirk Opperman. Neen, Priem zegt me juist dat Helikon 1-40 en Atlantis 1-10 nog dubbel in het archief staan. Wij weigerden herhaalde malen een bod, doch als D.O. er £ 6-6-0 voor over heeft (de oorspr. vooroorlogse prijs) en die aan jou of Gerrit B. betaalt, zal ik ze hem in kleine pakjes sturen. Jij ziet hem wel eens of belt er hem over op?

Mijn Rimbaud (Saison en Enfer) komt nu eindelijk deze maand klaar. De prijzen worden fl 200-300-400. Ook komt het bundeltje van Jean Chauvel klaar.¹⁰ We drukken Die Vrou van El.Eybers, en Adam van W.E.G. Louw is gezet. We werken aan de 18^e eeuwse Kaapse stadsgezichten (onuitgegeven aquarellen).¹¹ Truman Capote¹² en Skouen¹³ zijn voor afdrukken. Jany hield de proeven van het 1^e deel proza maanden lang bij zich, maar ik heb ze nu terug. Na 1 revisie drukken we af, en dan is ook de verzamelde Jany compleet.¹⁴

Dit is nu al het weinig schokkende nieuws, behalve dan dat je penning nu vrijwel gereed is en binnenkort in zilver aan UEd zal worden verzonden. Het is een aardig object en ik vraag me af wat je van de gelijkenis vindt.

Hartelijke groeten, ook voor Aty, de dochters en de zoons

van je

Sander

7 Op 12 maart 1947 had Boosten & Stols aan A.E. van Schendel onder meer geschreven: ‘In antwoord op Uw schrijven van 21 februari jl. deelen wij U mede dat “Angiolino en de Lente” reeds geruime tijd gelden gezet werd en dit boekje zoodra wij het papier hiervoor ontvangen hebben afgedrukt wordt. [...] Ook voor de beide andere boeken “Verdichtsel [van Zomerdagen]” en “Oude Italiaansche Steden” wachten wij op houtvrij papier.’ Op 20 juni 1949 had Van Schendel per aangetekende brief aan Stols geschreven: ‘Na ons gesprek van 24 Mei ben ik veel op reis geweest, zodat ik er niet eerder toe kon komen je te schrijven. Ik heb echter wel over de toen besproken aangelegenheden nagedacht en tevens de contracten en de correspondentie nog eens nagekeken. Dientengevolge heb ik mijn inzichten moeten wijzigen. Het buiten mijn toestemming overdoen van de rechten tot uitgave van “Angiolino en de Lente”, “Verdichtsel van Zomerdagen” en “Oude Italiaansche Steden” was ongeoorloofd en wordt dus door mij niet erkend.’ Op dezelfde dag liet hij, eveneens per aangetekende brief, Boosten & Stols weten: ‘Teleurgesteld door het lange wachten op de uitgave der herdrukken van “Verdichtsel van Zomerdagen” en “Oude Italiaansche Steden” heb ik besloten gebruik te maken van de bevoegdheid, omschreven in art. 10 van de betreffende contracten, en de genoemde werken thans te doen uitgeven bij een andere uitgever. [...] Bovendien is Uw overdoen van de rechten tot uitgave aan de Uitgeverij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage niet geoorloofd. Met betrekking tot “Angiolino en de Lente”, waarvan ik verneem dat de rechten door U eveneens aan de Uitgeverij A.A.M. Stols zijn overgedaan, wil ik t.a.v. de thans uitgekomen herdruk van maatregelen afzien, hoewel ik U nog wel mijn ontstemming wil kenbaar maken dat [...] het verschijnen van de herdruk in de catalogus van A.A.M. Stols en de distributie van het boek door de Uitg.Mij Elsevier voor mij als een niet te aanvaarden verrassing kwam. Ik deel U echter reeds nu mede dat ik een eventuele volgende herdruk bij een andere uitgever zal laten verschijnen.’ Stols reageerde op 4 juli door te schrijven: ‘Jij en ik waren toch overeengekomen dat van nu af aan Boosten en Stols met het uitgeven van Angiolino en de Lente, Verdichtsel van Zomerdagen en Oude Italiaansche Steden niets meer te maken hadden en dat er voortaan alleen nog sprake zou zijn van jou en mij in deze kwestie [...]. Dat je je nu achteraf “bedenkt”, vind ik niet fair; een mondelinge afspraak moet even goed zijn als een schriftelijke en een woord moet een woord blijven [...]. Ik heb je bovendien de vrijheid gegeven om zelf het contract te redigeeren en je hebt dit uitgesteld, doch daar kan ik niets aan doen. Nu begrijp ik heel goed wat er achter deze kwestie zit, behalve dan de aangelegenheid met Boosten en Stols, waar ik zelf geheel buiten sta, doch een afspraak tusschen jou en mij gemaakt, moet een afspraak blijven. [...] Ik kan mijn inzichten over deze kwestie niet wijzigen en ik stel mij hierbij op het standpunt van het gegeven woord. Ik ben ervan overtuigd, dat je je brief van 20 Juni in een stemming hebt geschreven, waarbij je niet hebt gedacht aan mijn persoonlijke relaties met je vader, welke steeds zeer vriendschappelijk zijn geweest. Ik weet nog heel goed hoe verheugd je vader was, toen de twee “moeilijke” boeken (Verdichtsel van Zomerdagen en Oude Italiaansche Steden) door mijn toedoen bij mijn vader werden uitgegeven.’
De zesde druk van Angiolino en de lente was in 1948 bij Boosten & Stols te Maastricht verschenen; de zevende druk zou in 1962 in de verzamelbundel Angiolino en de lente bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam verschijnen; in deze verzamelbundel werd ook de tweede druk van Verdichtsel van zomerdagen gepubliceerd. Oude Italiaansche steden zou niet worden herdrukt.

8 Op 7 juni had M. Vasalis aan Stols geschreven: ‘Na grondig overleg met mezelf ben ik tot de conclusie gekomen dat ik de oplossing, die jij voorstelde, n.l. om met jou en een andere uitgever te publiceeren, toch niet kan accepteeren. Het is voor mijn gevoel een schijn-oplossing. Mijn aversie gaat tegen de combinatie Stols-Elsevier. Die combinatie blijft bestaan zoolang jij die handhaaft, al zou je mij uitgeven buiten die combinatie om. Jouw uitgeverij bestaat op het oogenblik dankzij Elsevier - ik heb je probeeren uit te leggen, dat het niet tegen jou gaat, maar tegen je naam. Het beste bewijs is dit: mocht je door een gelukkig toeval losraken van Elsevier, dan zou ik graag bij je terugkomen.’ Vasalis' eerstvolgende bundel, Vergezichten en gezichten die gedichten uit de jaren 1948 tot en met 1954 omvat, zou in 1954 bij G.A. van Oorschot te Amsterdam verschijnen.

9 Zie br.795 n.6.

10 Labyrinthe.

11 Die Kaap in 1776-1777. Akwarelle uit die Swellen-grebel-argief te Breda.

12 De herfst van een jeugd.

13 Feest op Réunion.

14 Verzameld proza i zou in september verschijnen.