Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

752. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 1 juni 1948¹

[The Hague,] 1 Juni 1948

Beste Jan,

Nu de Zuid-Afrikaansche plannen voorloopig van de baan zijn, doet zich het onverwachte feit voor, dat ik van de Regeering de uitnoodiging heb ontvangen om een lezingen-tournée van drie maanden in Indië te houden.

1 Geschreven op briefpapier van A.A.M. Stols, Publisher, The Hague (Netherlands). Head-Office: Bildersstraat 8.

[p. 162]

Ik heb dit na kort beraad aanvaard en zooals de zaken er nu voorstaan vertrek ik op het einde van Juni naar die verre landen.

Dit is dus ineens een geheel ander aspect dan Zuid-Afrika.

Zondag 11 hebben wij de 60e verjaardag van Jany gevierd. De receptie was zeer geanimeerd en uitermate druk bezocht. Er is veel en lang gesproken, o.a. door Jany zelf, die een soort uiteenzetting heeft gegeven over het dichterschap. Jany heeft zooals ik je al schreef niet de Nederlandsche Leeuw gekregen, doch de Regeering heeft aan Karel Willink opdracht gegeven zijn portret te schilderen, dat dan bestemd is voor een openbaar gebouw door Jany nader aan te wijzen.²

Verder heeft Jany ook gekregen de Constantijn Huygens-Prijs van de Jan Campert-Stichting.³ Deze is dus helaas aan je neus voorbijgegaan. De prettige dingen zijn niet altijd voor ons bestemd en les absents ont tort....

Nu je niet voor de plaquette hebt kunnen poseeren en er uitsluitend met photo's gewerkt moest worden heb ik uitvoerig met Gra Rueb samengewerkt over het afmaken van het ontwerp. Dit is nu gereed. Je hebt wel een verbazend moeilijke kop en zoo'n ongelooflijk beweeglijk masker, dat het erg moeilijk is de gelijkenis van een moment vast te leggen. Maar ik ben er van overtuigd, dat zij er voortreffelijk in geslaagd is de algemeene indruk van je physionomie weer te geven. Het ontwerp is nu in gips afgegoten. Ik meen je toch wel beter te kennen dan je nichtje De Bloeme⁴ en tegen haar advies in heb ik nog enkele kleine veranderingen laten aanbrengen, die de gelijkenis m.i. zeer ten goede gekomen zijn.

Ik zal er voor zorgen, dat voor mijn vertrek het comité in elkaar wordt gezet om de gelden voor deze penning bij elkaar te brengen.⁵ Misschien wil je mij daarom even schrijven (en liefst per keerende post) wat je bedoeling met deze penning is. Het aardigste zou zijn, dat ieder, die bijdraagt (een zeker bedrag) ook een exemplaar van de penning kreeg. Wij zouden dan kunnen trachten jou een zilveren of verguld-zilveren penning aan te bieden.

Het zal met zilver al moeilijk zijn, omdat er bij de Munt ongemunt zilver moet worden ingeleverd en hoe komen wij daaraan?

Van goud is natuurlijk geen sprake, hoe graag ik je dat ook gegund zou hebben en hoe waardevol dat ook geweest zou zijn.

Wat zullen wij dus probeeren, zilver of verguld zilver?

En laat mij dan ook even weten hoeveel exemplaren je zelf zoudt willen hebben.

Van Wijk Louw zal ik dus tot mijn spijt niet ontmoeten.

Wat de leening aan Jacques betreft, ik hoop, dat Jacques in staat zal zijn hem de 40 pond terug te betalen. Jacques kan misschien wel iets van mij krijgen, doch zeker niet wat hij zich voorstelt.⁶ Wij hebben slechts papier voor 1500 ex van de

2 Het Portret van de dichter A. Roland Holst (1948) van A.C. Willink is door het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen in bruikleen gegeven aan het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum te Den Haag. (Zie H.L.C. Jaffé, Willink, Amsterdam 1983², cat.nr.218; en ill. p. 170.)

3 De Constantijn Huygens-prijs was in 1948 door een jury bestaande uit F. Bordewijk, Martinus Nijhoff en J. Hulsker toegekend aan A. Roland Holst voor zijn gehele oeuvre. De prijs bedroeg fl 2000,-.

4 Antoinetta Maria (Nek) Exalto-de Bloeme (1889-1984).

5 Ter viering van Greshoffs zestigste verjaardag op 15 december was een uitvoerend comité gevormd bestaande uit G.H. 's-Gravesande, F. Mayer (secretaris), M.R. Radermacher Schorer (penningmeester), A. Roland Holst (voorzitter) en Stols.
Dit comité werd bijgestaan door een comité van aanbeveling, bestaande uit A.P.A.A. Besnard, D.A.M. Binnendijk, J.C. Bloem, L.J.C. Boucher, A.J.J. Delen, Maurits Esser, A. von Eugen-van Nahuys, P.N. van Eyck, S.L. Hartz, F. van Hecke, K. Jonckheere, B. van Kampen, J.W. van Kampen, C.J. Kelk, H.W.J.M. Keuls, R. Marsman-Barendregt, Henri Mayer, R. Minne, P.H. van Moerkerken, M.B.B. Nijkerk (op de verspreide circulaire abusievelijk als N.B.B. Nieuwkerk venneld), M. Nijhoff, G.W. Ovink, G. Polak Daniëls, H.J. Reinink (voorzitter), P.H. Ritter Jr., Maurice Roelants, H. Roland Holst-van der Schalk, S.H. de Roos, A. van Schendel-Boers, Jan Schepens, G. Stuiveling, Adriaan van der Veen, S. Vestdijk, Victor E. van Vriesland en J.W.F. Werumeus Buning.
Er werd door beide comité's een circulaire verspreid met de volgende tekst: ‘Op 15 december a.s. hoopt de dichter en essayist Jan Greshoff zijn zestigste verjaardag te vieren. Hij is de jongste van zijn tijdgenoten Albert Besnard, J.C. Bloem, Dirk Coster, P.N. van Eyck en A. Roland Holst. Het is bijna onnodig om op de betekenis van de figuur van Greshoff voor onze letterkunde te wijzen. Hij immers behoort tot de dichters met een heel eigen toon, dadelijk van anderen te onderkennen; de hekelaar van alles wat niet echt is. Bewonderaar van de Franse cultuur, heeft hij van zijn jeugd af daarvan getuigd. Als leider van tijdschriften heeft hij steeds een stimulerende invloed gehad op de ont-wikkeling van de Nederlandse Boekkunst en na het aarzelend begin van anderen, zeer veel baanbrekend werk op dat gebied verricht. Aangezien het bekend is, dat zeer vele personen op deze dag van hun bewondering en vriendschap voor Greshoff blijk willen geven, hebben zich twee Comité's gevormd, om gezamenlijk met zijn vrienden en belangstellenden zijn zestigste verjaardag op waardige wijze te vieren. Daar Greshoff zich in Kaapstad gevestigd heeft, zal er helaas van een persoonlijke huldiging geen sprake kunnen zijn. Wij stellen ons echter voor op tweeerlei wijze deze bijzondere figuur onze waardering te tonen. Tijdens het laatste bezoek van Greshoff aan Nederland heeft de beeldhouwster Gra Rueb een penning van hem ontworpen, waarvan wij de zestigjarige een afslag willen aanbieden. Tevens wordt in samenwerking met de Nederlandsche Vereeniging voor Druk- en Boekkunst een boekje van Greshoff uitgegeven, dat als titel draagt: “Mijn vriend Coster”. De graveur S.L. Hartz zal voor deze uitgave twee kleine gravures maken, namelijk van Laurens Janszoon en van de auteur. Om het bovenstaande te verwezenlijken nodigen wij U hierbij uit enige gelden beschikbaar te stellen. Daar wij aannemen dat velen onder U niet alleen gaarne medewerken om ons doel te bereiken, maar tevens zelf een herinnering aan deze huldiging willen bezitten, heeft het Uitvoerend Comité gemeend de volgende regeling te moeten maken: degene die tenminste f 7.50 beschikbaar stelt ontvangt een exemplaar van “Mijn vriend Coster”; voor een bedrag van f 10.- ontvangt men een afslag van de penning, terwijl aan ieder die tenminste f 15.- stort, de penning en het boekje te zijner tijd zullen worden toegezonden.’

6 Op 1 juli zou J.C. Bloem volgens afspraak recht hebben op een voorschot van fl 500,- op zijn honorarium voor de derde druk van Verzamelde gedichten. (Zie br.746 n.3.)

[p. 163]

Verzamelde Gedichten 3e druk. Hiervan zijn er naar ik meen bij aanbieding 300 verkocht en er komt helaas niets bij. Dit komt natuurlijk ook, omdat er sinds het verschijnen van Jacques' bundel al weer zooveel nieuws gekomen is: Slauerhoff,⁷ Campert⁸ en Jany.⁹

Heerlijk, dat jullie 1 Juli in je huis kunt trekken. Ik hoop, dat ik volgend jaar daar jullie gast mag zijn. Wij weten dan ook iets meer van de anti-immigratie plannen van Malan!¹⁰

Ik hoop, dat bij ontvangst van dezen brief je gezondheid weer wat opgeknapt is. De heer en mevrouw¹¹ Flaes hebben ons laatst een bezoek gebracht. 't Was erg gezellig en hij heeft toen ook uit zijn stuk over Slauerhoff voorgelezen. Maar de kopij is nog lang niet persklaar en ik heb dan ook niets van hem ontvangen.¹² Ik sprak Balkema even bij Jany's receptie-tentoonstelling bij Broese te Utrecht. Hij liet mij een exemplaar zien van Jany's werkje voor Zuid-Afrika bestemd.¹³ Hij bleek weigerachtig te zijn mij exemplaren te verkoopen. Mag ik er dus vast op rekenen, dat jij in Afrika 3 exemplaren voor mij koopt en dat deze naar den Haag worden gezonden, zoodra zij in Kaapstad zijn aangekomen. 't Is 1 ex voor Bornkamp,¹⁴ 1 voor 's-Gravesande en 1 voor mij.

Wij maakten op de receptie van Jany te Amsterdam nog kennis met de Nienabers. Elisabeth Eybers was Jany's tafeldame bij het diner. Greet en ik zijn zeer verrukt van de Wesselsen. Zij zitten nu in België en zij corrigeert er de proef van de Afrikaansch-Engelsche bundel, die ik voor Gerrit Bakker gereed maak.¹⁵ Deze komt voor mijn vertrek nog in orde.

Sterkte met de verhuizing! en hartelijke groeten van ons allen, ook voor Aty,

je

Sander

7 Verzamelde gedichten.

8 Verzamelde gedichten 1922-1943.

9 Verzamelde gedichten i.

10 Op 26 mei waren in Zuid-Afrika verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden gehouden. Deze verkiezingen hadden geresulteerd in een stembusoverwinning voor de Nasionale Party van D.F. Malan. Malan ging een samenwerkingsverband aan met de Afrikaner Party en vormde een nieuw kabinet, dat, buiten hemzelf als premier en minister van buitenlandse zaken, uit de volgende ministers bestond: T.E. Dönges (binnenlandse zaken, post en telegrafie), N.C. Havenga (financiën), E.G. Jansen (kleurlingen), J.S. Strydom (grondbezit en irrigatie), C.R. Swart (justitie), P.O. Sauer (transport), S.P. Le Roux (landbouw en boswezen), A.J. Stals (gezondheid, sociale zaken en onderwijs), F.C. Erasmus (defensie), R.J. Schoeman (arbeid en openbare werken), E.H. Louw (economische ontwikkeling en mijnbouw).
Het kabinet-Malan zette de politiek voort dat alleen Nederlanders voor wie een officieel erkende instelling of organisatie in Zuid-Afrika garant stond, danwel immigranten die hetzij een baan toegezegd hadden gekregen, hetzij over voldoende financiële middelen beschikten, werden toegelaten.

11 R. Flaes en diens echtgenote Augusta Jenny Stever.

12 Stols zou in mei 1949 de kopij van Slauerhoff. Herinneringen en brieven van F.C. Terborgh (ps. van R. Flaes) ontvangen. (Zie br.793.)

13 A. Roland Holst, De twee planeten bevat de uitgewerkte tekst van een lezing, gehouden in 1946 tijdens zijn rondreis door Zuid-Afrika. Het was in 1947 verschenen bij A.A. Balkema te Kaapstad & Amsterdam. Het boekje was gedrukt bij drukkerij ‘De Hoop’ te Amsterdam in een oplage van 275 exemplaren, waarvan 25 op oud-Hollands.

14 Stols' assistent A. Bornkamp had in 1942 in eigen beheer een Bibliografie van de werken van A. Roland Holst gepubliceerd.

15 The quiet adventure.