Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

732. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 15 maart 1948

Den Haag, 15-3-48

Beste Jan,

Nadat ik je geschreven had, verleden week, en Hein 's-Gr. terug was op kantoor ontdekte ik, dat men je niet de boeken had gestuurd, die inmiddels al door de N.Ct. waren besproken of aangekondigd buiten je om. De fout is intusschen hersteld en er zijn heel wat pakjes onderweg, o.a. ook de beide boekjes van Gijsen¹ en dat van Frank Wilders.² Veel nieuws zal er voorlopig nog niet klaar

1 Het boek van Joachim van Babylon en Het huis.

2 Grensconflict.

[p. 131]

komen: vermoedelijk het eerste de roman van Jo Boer (De Vertroosting v.h. Troostelooze),³ een boek dat m.i. mijlenver uitsteekt boven hetgeen ze vroeger schreef. Je las er al een fragment van, het verhaal ‘De Bruidsnacht’, dat je, meen ik, het beste uit de bundel vond.⁴

Zaterdag heb ik als wnd voorzitter der Jan Campert Stichting de Huygens-prijs der Gemeente 's-Gravenhage (2000 pop) uitgereikt aan Piet van Eyck. Het was een aardige plechtigheid. Zondag hoorde ik dientengevolge m'n eigen stem door de radio, een vreemde gewaarwording.

De ‘crisis’ in de boekhandel is nu in vollen gang. Die crisis beteekent niet dat de boekhandel erg veel minder verkoopt, maar dat dit instituut, dat God op aarde heeft neergelegd als een hel voor de uitgevers het verdomt om nieuwaangeboden boeken te koopen! De boekhandel zit met een in 1945 en '46 (in hoofdzaak) volkomen ondeskundig (hoe kan 't anders) ingekochte voorraad die ze nooit meer kwijt zullen raken, tenzij ze de moed hebben om verlies te nemen en die boel verramschen in overleg met de uitgevers. Maar daar voelt de boekhandel (nog) niet voor.

De uitgevers zijn de boekhandel tegemoetgekomen door ¼ van het bij aanbieding in 't voorjaar 1947 gekochte terug te nemen. Na 1 Juni nemen we ¼ van het in 't najaar '47 gekochte terug.

Ik kreeg haast niets terug van wat ik in 't voorjaar '47 leverde. Je zou dus zeggen dat de boekhandel nu tot de conlusie zou komen: ‘Stols geeft goedverkoopbare boeken uit’, maar neen: de heeren houden liever hun geld op zak en zeggen nu: de boeken van Stols zijn zóó moeilijk te verkoopen dat we ze niet in voorraad durven nemen. Het zonderlinge verschijnsel doet zich voor dat ik tot vandaag véél voor 1 Jan. 1948 verschenen fonds sedert 1 Jan verkocht, maar dat men het nieuwe, dat ik je beschreef niet kopen wil. Dat beteekent nu, dat ik, om de boel kwijt te raken veel direct tot aspirant-koopers gerichte propaganda moet maken, dus veel kosten, veel werk, en voor tenminste 25%... ten bate van de boekhandel.

Ik begin hartgrondig de pest aan de uitgeverij, dat overigens zoo aantrekkelijke vak te krijgen; ik wil zoo dolgraag weg, dat weet je, en ik blijf er op rekenen dat je in de Kaap moeite voor me blijft doen: leider v.e. drukkerij, typografisch adviseur, leider v.e. uitgeverij, boekhandel of wat dan ook...

Mijn export naar Frankrijk is zéér bemoeilijkt door de 80% devaluatie v.d. franc, waardoor mijn boeken 80% duurder worden. Ik heb o.a. een uitgave van Une Saison en Enfer (niet de jouwe!) in voorbereiding⁵ met 10 lithos in kleuren van den franschen illustrator Louis Favre (école de Paris)⁶ en een met 4 kleurige lithos van rozen voor Les Roses van Rilke.

Van Ary Delen geef ik (volgend jaar?) een boek uit dat ik in 't Engelsch liet vertalen ‘Rubens as a book illustrator’, zwaar geïllustreerd. Hij werkte er aan

3 Mogelijk doelde Stols, zoals hij in zijn brief van 11 maart (br.731) schreef, de roman Melancholie der verzonken jaren. (Zie ook n.4.) De novellenbundel De vertroosting van het troostelooze van Jo Boer zou in de lente bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd gedrukt bij Boosten & Stols. Het bandontwerp was van Helmut Salden.

4 Greshoff zou zijn bespreking van Melancholie der verzonken jaren van Jo Boer onder meer schrijven: ‘Ik trof hier een hoofdstuk in aan dat ik reeds kende als verhaal in een bundel afgedrukt.’ Het verhaal De bruidsnacht komt voor in de bundel De vertroosting van het troostelooze. (Zie ook br.740 n.2.)

5 Arthur Rimbaud, Une saison en enfer zou in 1949 verschijnen bij A.A.M. Stols, Éditeur te La Haye & Paris. Het werd in april 1949 gedrukt bij Mouton & Co te 's-Gravenhage in een oplage van 150 exemplaren. De initialen voor de uitgave waren getekend door Helmut Salden. De uitgave was geïllustreerd door Louis Favre.
Une saison en enfer. Herinneringen aan een tooneelwinter van Greshoff was in 1926 bij Boosten & Stols verschenen.

6 Louis Favre (1892-1956) wordt niet tot de Franse schildersgroep École de Paris gerekend. In deze periode werkte Favre ook aan de illustraties voor Edgar Allan Poe's Raven die bij Mouton werd uitgegeven.

[p. 132]

sinds hij de eerste voet in het Plantijn Museum zette.⁷

Vertelde ik je al, dat ik een belangengemeenschap met Bruno Cassirer in Oxford heb gesloten? Wij gaan samen boeken voor Amerika (en voor Engeland, als dat land weer in Nederl. gedr. Engelsche boeken binnenlaat) uitgeven.

Pom is weer op de klaver, hij was bij de prijsuitreiking aan P.N.v.E. Hij zal zich nu wel met de zaken van de Jan Campert Stichting gaan bemoeien en het zal dan wellicht niet zoo makkelijk zijn iets te ‘bereiken’. Wie nu in 1948 de Huygensprijs krijgt? Ik vrees Keuls niet (hoewel deze miskende, nooit bekroonde, zeker aan de beurt is[)]. Jany misschien (die de prijs niet noodig heeft)?⁸ Waarom jij niet (‘lust’ Pom je eigenlijk).

Albert Besnard gaat over enkele dagen voor twee maanden voor het Hbl. naar Indië. Hij telefoneerde erg verrukt. Er komt waarschijnlijk een deeltje van zijn poëzie in de Vrije Bladen (uitgave Van Oorschot).⁹

Verder zag ik dat Querido thans je Verzameld Werk aanbiedt. Wanneer komt het eerste deel? Komen er luxe-exemplaren?¹⁰

Gijsen zond mij zijn tweede verhaal ‘Aanvankelijk Onderwijs’ (zeer onaantrekkelijke titel). Ik zal dit ook uitgeven, al blijkt er althans in ons land niet de minste belangstelling voor Gijsen.¹¹ Je stuk over Terborch was, met dat van Adriaan het eenige dat begrip toonde voor Peñafiel.¹² Alle andere critici vinden er ‘niks an’. Wat mankeert die menschen toch? In ieder geval gevoel aan verhoudingen; ze hebben geen beschaving meer.

Zelf blijf ik onder het gevoel leven dat ik zwaar overwerkt ben en rust zou moeten nemen. Maar Bornkamp gaat trouwen en daarna op vacantie, zoodat ik het eerder dubbel druk dan rustig krijg.

En dan moet je al de pest aan alles hier hebben, met Stalin voor de deur en het gevoel in een Staatsconcentratiekamp te zitten...

De Mexikanders zwijgen, nu spijkers met koppen moeten worden geslagen, na een hartelijke correspondentie ineens in alle talen. Of zou het er nu 't warme seizoen zijn en dus vacantie? Ik heb er geen idee van. Eerst was ik van plan in Mei naar New York te gaan, maar daar komt nu niets van. Of 't in October (nog) kan? Jammer dat de k.l.m. mij niet eens (als aan de Van Wyk Louw's) eens[sic] een gratis reis naar Kaapstad aanbiedt. Ik zou er dan zelf eens Zuid-poolshoogte kunnen nemen.

Den Haag is saaier dan ooit, verder. Dank God dat je hier niet zit. Maar dort wo du nicht bist, da ist das Glück (zei Goethe geloof ik). Enfin, mijn zwerversbloed speelt me parten. Ik heb geen rust meer. Misschien knijp ik nog even uit naar Londen.

Zoo, Jan, nu heb ik m'n hart weer eens uitgestort. Schrijf je weer gauw?

Heel veel hartelijks, ook van Greet en de kinderen, van ons allemaal, ook voor Aty.

Je

Sander

7 Ary Delen was sedert 1920 werkzaam bij het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen. Al op 6 februari 1940 (br.652) schreef Stols aan Greshoff in drukke correspondentie te zijn met Delen over een artikel van diens hand voor Halcyon over Rubens als boekillustrator. Deze bijdrage is door ziekte van Delen nooit verschenen.
In Oude Vlaamsche graphiek, het eerste deel van Delens verzamelde opstellen dat in 1943 bij n.v. Het Kompas te Antwerpen en L.J. Veen's Uitgevers Mij n.v. te Amsterdam verschenen was, stond als in voorbereiding zijnde publikatie van Delen vermeld P.P. Rubens als boekillustrator. Rubens as a book illustrator is nooit verschenen.

8 In 1948 zou A. Roland Holst de Constantijn Huygens-prijs worden toegekend; Greshoff zou deze prijs pas in 1967 ontvangen en Keuls nooit.

9 Er is in deze periode noch als cahier van De Vrije Bladen noch elders een bundel van Albert Besnard verschenen.

10 P.N. van Kampen en Zoon n.v. en Em. Querido's Uitgeversmaatschappij n.v. te Amsterdam verspreidden een prospectus voor het vijfdelige Verzameld werk 1888-1948 van Greshoff. Dit prospectus, bestaande uit twee dubbelbladen, bevatte een tekst van Gerard van Eckeren. De vijf delen kostten bij intekening samen fl 47.50; de prijs van de losse delen bedroeg fl 10.50.
De delen zouden worden gedrukt bij Boosten & Stols. Er werden geen luxe-exemplaren in de handel gebracht.

11 Greshoff doelde op Telemachus in het dorp, dat in november bij Stols zou verschijnen; de roman was overigens al in februari 1948 in het Nieuw Vlaams Tijdschrift gepubliceerd.

12 Greshoff had Het gezicht van Peñafiel van F.C. Terborgh onder de titel F.C. Terborgh, een uitnemend prozaïst. Volmaakte tegenstelling met letterkundige parvenu's besproken in de Nieuwe Courant van 3 januari. De bespreking van Adriaan van der Veen was gepubliceerd in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 6 maart.