Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

710. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 3 oktober 1947

3 October 1947

Beste Jan,

Je lange brief in dank ontvangen. Binnenkort zal ik er, vooral door boekzendingen, op antwoorden.

Vandaag schrijf ik je om je te zeggen, dat het mij nu heusch in Europa te onveilig wordt en dat ik, vooral met het oog op vrouw en kroost hier vandaan wil. Ik heb nu de eerste stappen gedaan om mij ‘los’ te maken: ik ga de uitgeverij omzetten in een n.v. waarvan Bornkamp directeur wordt,¹ ik eenig aandeelhouder (met mijn kinderen), en commisarissen mijn broer Fons en misschien Loot (van Leopold),² die dan als adviseurs van Bornkamp kunnen optreden. Het beheer van mijn ‘vermogen’ (d.w.z. mijn uitgeverij + de huizen in Maastricht + wat effecten) draag ik op aan den accountant Deurloo alhier.³ Ik kan dan alleen beschikken over geld om mijn passage te betalen, krijg misschien per man een paar gulden mee, en wil dan elders een ‘nieuw’ leven gaan beginnen.

Daarom kom ik je vandaag weer eens lastig vallen om je te vragen hoe nù de kansen in Afrika zijn. Dat kan alleen neerkomen op een ‘betrekking’ in een drukkerij of uitgeverij. Je weet dat ik een harde werker ben en veel werk kan verzetten. In de drukkerij ‘liggen’ mij het meest de omgang met klanten (acquisitie) en de drukwerkverzorging. Ik ben in den oorlog onder de moeilijkste omstandigheden jarenlang directeur van Drukkerij Trio geweest als ‘gewoon’ directeur en ik heb het er goed afgebracht. Dat ik er toen ben uitgegaan had alleen als reden de minder goede verstandhouding met Kerdijk, die al lang had moeten aftreden maar het veld niet wilde ruimen.⁴

In een uitgeverij kan ik alles doen, zoowel de heele productie leiden als de administratie, de verkoop, de reclame &c. In een land dat ik niet ken, neem ik liever niet de verantwoording voor de keuze der teksten. Maar ik kan toch niet voor eigen rekening gaan uitgeven (tenzij je mij een financier zou kunnen bezorgen, die een nieuwe uitgeverij wil opzetten, mij daar directeur of mededirecteur van maken, en jou als litterair adviseur nemen). Heb je geen geldschietersrelaties? Dan kom ik de zaak daar organiseeren.

1 Over de mogelijke omzetting van de uitgeverij in een naamloze vennootschap zijn geen gegevens achterhaald.

2 Marten Cornelis Loot (1891-1978) was in 1923 medewerker van R.I. Leopold geworden; na diens dood in 1940 volgde hij hem op als directeur van H.P. Leopolds Uitgeversmaatschappij n.v. te Den Haag. In de bewaard gebleven correspondentie met hem komt een eventueel commissariaat niet ter sprake. Loot was commissaris van n.v. Uitg. Mij. A. Manteau te Brussel.

3 Adriaan Johannis Deurloo (1909-1975) was vennoot van de accountantsmaatschap Van Zuylen, Lindner & Co (voorheen Accountantskantoor H.F. van Zuylen) te Den Haag.

4 Frits Kerdijk (1879-1972) was van 15 maart 1932 tot 31 december 1948 lid van de Raad van Beheer van n.v. Drukkerij Trio. Van 1949 tot april 1961 zou hij als commmisaris van de drukkerij fungeren. (Zie ook br.662 n.27.)

[p. 98]

Maar overigens ben ik tevreden met iedere baan, hoe en waar dan ook, die mij in staat stelt om, in het begin desnoods zéér bescheiden, doch met vooruitzichten op betere salarieering, met Greet en de kinderen rond te komen. Dat kan dus zijn als drukker (bedrijfsleider, adviseur of wat dan ook) of als uitgever (productielieder of assisten[+t] idem, verkoopleider, propagandaleider &c). Daarnaast, ben ik bereid iedere andere betrekking (laten we zeggen voorloopig) aan te nemen in welk bedrijf ook (natuurlijk in de eerste plaats in den boekhandel of boekimportbedrijf), waar men iemand met een gezond stel hersens en werkcapaciteiten een broodje voor 5 personen wil laten verdienen. Eva zit nu in de 6^e klas gymn. en zal dus zonder al te veel moeite na een jaar in de kaap ook eindexamen kunnen doen en daarna haar eigen brood verdienen. Sander zit in de 5^e gymn. β en is uiterst knap. Wil natuurkunde of natuurkundig ingenieur gaan studeren. Frans zit in de 3^e h.b.s. en is nog volkomen nondescript.

Zou je nu voor je oude makker eens serieus willen informeeren. Je kunt gerust namens mij ‘solliciteeren’: als ik een baan in Afrika kan krijgen die op papier (zelfs telegram) staat, zal ik met jouw aanbevelingen en die van je vrienden zeker vlug mijn paspoort krijgen.

Er moet alleen aan deze zaak géén ruchtbaarheid worden gegeven, vooral niet aan Balkema.

Ik wil geen lieverkoekjes bakken, omdat ik nu eenmaal weg wìl. Greet en de kinderen gaan er van harte (min of meer) mee accoord.

Het was erg jammer dat ik in 1946, toen je me zoo uitvoerig inlichtte (en de kansen wellicht grooter waren) niets serieus kon ondernemen, omdat ik toen tot in Augustus in dienst was.

En daarna had ik het gevoel dat ik de uitgeverij geheel op de been moest helpen.

Nu kan ik Bornkamp, mits geadviseerd door Fons en Loot, wel loslaten. Zelf laat ik alles achter wat ik heb. Ik weet niet of de mogelijkheid bestaat om 't beste deel van mijn bibliotheek + het kostbaarste uit 't meubilair mee te nemen. Dat laatste zal wel niet mogen. Misschien is 't maar 't beste dat ik alles verkoop of 't huis gemeubeld verhuur en het geld in de zaak laat vloeien.

Ik kom dus berooid aan, maar als ik een baan heb waar ik direct kan beginnen, en een onderdak, hoe eenvoudig dan ook, dan kom ik direct.

Er zijn misschien elders ter wereld ook nog wel mogelijkheden, ik denk aan relaties in Mexico, Buenos Aires (trekt me minder aan) en aan Chicago (The Lakeside Press,⁵ een soort Enschedé bedrijf).

Maar Kaapstad trekt me bijzonder aan, omdat jullie er zitten en we dan niet direct van alle menschen verlaten zullen zijn.

Vat, wat ik je bidden mag, deze brief zéér ernstig op. Heb je kosten van

5 The Lakeside Press van R.R. Donnelly & Sons Company te Chicago (350 East 22nd Street) was een van de eerste grote commerciële drukkerijen die een typografische ontwerpafdeling hadden. Van 1922 tot zijn dood in 1945 had deze afdeling onder leiding van William A. Kittredge gestaan. (Zie Ruari McLean, Modern book design, London 1958, p. 69.)

[p. 99]

adverteeren, telefoneeren of telegrafeeren, dan kan ik je die over korten tijd via Marnix Gijsen laten vergoeden.

Ziehier het essentieele.

Nu nog enkele uitgeversnieuwtjes.

Bloem 2^e druk is al weer bijna uitverkocht (1600 van de 2000 verkocht!).⁶

Vasalis 1^e druk (1000 luxe) totaal uitverkocht.⁷ Campert wordt bij aanbieding goed verkocht.⁸ Slauerhoff i is bij den binder en ii wordt volgende week gedrukt (4500 ex verkocht: wij drukken er nog 2000 bij).⁹ Ik stuur je binnenkort Vasalis; Peñafiel;¹⁰ v. Nijlen¹¹ en vertalingen van Vercors¹² (alles ± 15 Oct. verzendklaar).

Greet is gelukkig weer opgeknapt. Mijn moeder logeert hier enkele dagen. Jean Aubry en vrouw zijn de volgende week hier.¹³

Hartelijke groeten aan Aty, aan Nancy en Jan, aan Kees (+ respecten onbekende ega)¹⁴ van ons allen.

Je

Sander

6 Verzamelde gedichten.

7 De vogel Phoenix. De tweede druk zou in oktober verschijnen.

8 Verzamelde gedichten 1922-1943.

9 Verzamelde gedichten.

10 F.C. Terborgh, Het gezicht van Peñafiel.

11 De dauwtrapper.

12 De droom en De wapens der duisternis.

13 G. Jean-Aubry (eig. Georges Jean Aubry, 1882-1950) en zijn vrouw Paule waren sedert 1920 goede vrienden van Valery Larbaud. Jean-Aubry bezorgde diverse teksten van Larbaud en schreef ook een biografie van hem.

14 Kees Greshoff was in 1942 met Marjorie Barbara (Mickey) Farmer (geb. 1922) getrouwd.