Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

709. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 25 september 1947

Rondebosch, 25 Sept 47

Beste Sander,

Je uitvoerige, gezellige en hartelijke brief zou ons nòg meer plezier gedaan hebben, indien wij daarin niet het slechte nieuws van Greet in het hospitaal en onder het mes gelezen hadden. Je verzuimt ons in te lichten over de aard en de ‘ergheid’ van de ziekte die dit ingrijpen noodzakelijk maakte. In elk geval wenschen wij haar (en jou) van harte een snel en volledig herstel toe. Wij hopen spoedig goede tijding te ontvangen, het liefst in HEd's eigen hand.

Nú neem ik je brief erbij om alle punten welke antwoord eischen te behandelen. Ik zou tòch Pom eens een enkel keertje opzoeken. Het is geen charme van je, noch van mij; doch hij is zijn conversatie waard en je hebt altijd een aardig uur als je met hem praat. Bovendien is hij er niet zoo best aan toe, want al is hij beter, oppassen blijft de boodschap. Ik zou zeker éénig contact met hem houden. Balkemade is ergens in Transvaal op een congres van bibliothecarissen. Zoodra hij terugkomt zal ik hem Degas' sonnetten¹ uit de neus pulken. Dank voor beloofde zendingen, dank voor je bemoeiingen in zake photo's etc, dank, veel dank. Ik ben op deze afstand sterk op de hulpvaardigheid van mijn vrienden aangewezen. In zake Rueb. Ja als zij

1 Huit sonnets.

[p. 92]

nauwkeurig de posche van het hoofd schetst zal ik eenige zeer scherpe plastische photo's doen vervaardigen. Laat haar het teekeningetje dadelijk sturen.

Bloemlezing Eybers: Zij heeft vier bundels en drie uitgevers.² Met de Nasionale Pers en Constantia ben ik accoord. Maar ik moet nog een toestemming van vSchaik hebben. Hij, Johan vSch, komt in Okt hier en ik behandel deze zaak liever mondeling, Liesbeth komt in Dec. hier en ik kan dan met haar de keuze doornemen. Als alles dan goed gaat heb je de kopij in Jan. 48. voor ‘Helikon’. Ik denk wel dat de voorwaarde zal zijn geen export naar ZAfr, dus uitsluitend Europeesche rechten. Het kan een prachtige bundel worden.

- De lezingen. Ik zal de zaak dadelijk met de hoofdbibliothecaris³ bespreken. zoodra hij van het congres terug is. Het gesproken woord zou vergezeld moeten worden van een goede tentoonstelling van je werk in alle talen.

Kun je lezen in Engelsch en Nederlandsch over:

1.	de ontwikkeling der Nederl. Boekkunst (een samenvatting van je Halsbeke)^4
2.	theorie en practijk van de typographische architectuur. (hoe een boek te maken.)
3.	illustratie. (vroeger en nu) met behandelen van eenige [xxx] met [xxx] van en [xxx].
4.	eigen werk en ontwikkelingsgang (in verband met de boekkunst in Ned. Engl. Fr. D. etc.)

Laten wij practisch zijn. Schrijf mij nauwkeurig

a. de titels van 3 à vier lezingen (liefst 1.2.4.) in het Nederl. en Engelsch.

b. een beknopt overzicht van wat de tentoonstelling omvatten zal.

Op die basis onderhandel ik met de hoofdbibl. voor een tournée. Als dan van hier belangstelling blijkt, schrijf ik erover aan onze regeering voor subsidie. Maar dit laatste kan ik alleen doen als gezant⁵ en consulgeneraal⁶ hier overtuigd zijn van succes en dus mijn voorstel steunen

- Ik brand [+van] verlangen naar Joachim geef Bornk.[amp] opdracht mij vast een stel losse vellen te zenden?⁷

- Je lijst is prachtig! Ik hunker naar Holst⁸ v Nijlen,⁹ Vasalis,¹⁰ Vestdijk,¹¹ Terborgh,¹² Wilders!¹³ En dan nog het Fransche goed!¹⁴ Er ontbreekt maar één ding aan: dat je er rijk mee wordt!

- Gelukkig dat je personeel nu uitgebreid is. Je moet toch je hoofd en je tijd hebben voor m.s. en relaties. Als je te veel van jezelf moet opofferen voor administratie droogt je fonds uit. Jìj ben[+t] de man om schrijvers en boeken te lokken: boekhouden en briefjes schrijven kan een ander voor je doen. Wie zit er nu op de plaats van Vermeulen?¹⁵ Is Verm. nu bij Friedländer en wat doet hij daar??¹⁶

- Gelukkig dat je de Slauerhoff oplage wat grooter kunt maken.¹⁷ Ik heb ook

2 De gedichten voor Elisabeth Eybers' bloemlezing The quiet adventure werden gekozen uit Belydenis in die skemering (Nasionale Pers), Die stil avontuur (J.L. van Schaik), Die vrou en ander verse (Constantia) en Die ander dors (Constantia).
Correspondentie van Greshoff met genoemde uitgevers over Eybers' bloemlezing is niet bewaard gebleven.

3 Niet nader geïdentificeerd.

4 Stols' in 1929 onder het pseudoniem Charles-Léon van Halsbeke gepubliceerde overzicht L'art typographique dans les Pays-Bas depuis 1892.
Een deel van de onderwerpen die Greshoff aandroeg, zou Stols behandelen in zijn artikelen De ontwikkeling van de verzorging van het Nederlandse boek sedert 1890, in Standpunte 8 (1953) 1, p. 25-34 en De logische grondslagen van de typografie van het boek, in Standpunte 7 (1953) 3, p. 68-76.

5 Ph. Chr. Visser.

6 Henricus Josephus Levelt (1903-?) was van 1946 tot 1952 consul-generaal op het consulaat te Kaapstad als opvolger van D.G. Goudsmit.

7 Het boek van Joachim van Babylon werd gedrukt bij drukkerij Trio te 's-Gravenhage.

8 Onderweg en Tegen de wereld.

9 De dauwtrapper.

10 De vogel Phoenix.

11 Muiterij tegen het etmaal.

12 Het gezicht van Peñafiel.

13 Grensconflict.

14 Zie br.708 (p. 87).

15 Jan Vermeulen had per 1 juli ontslag gekregen. Vanaf half november 1946 was Guillaume Hendrik Priem (1918-1987) bij Stols werkzaam, die tot taak had manuscripten persklaar te maken. Mogelijk werden Vermeulens werkzaamheden gedeeltelijk ook overgenomen door Rico Johannes Bulthuis (geb. 1911) die enige tijd als lector voor Stols heeft gefungeerd. (Zie Rico Bulthuis, De koordansers en andere herinneringen, 's-Gravenhage 1985, p. 94.)

16 Na zijn ontslag bij Stols werd Jan Vermeulen gedurende enige tijd assistent bij Henri Friedlaender, die werkzaam was bij drukkerij Mouton. In februari 1949 zou Vermeulen nog aan Stols vragen bij hem terug te mogen komen. In februari 1950 zou Vermeulen bij de produktie-afdeling van uitgeverij Meulenhoff te Amsterdam worden aangesteld. (Zie Gerrit Achterberg, Briefwisseling met zijn uitgevers (ed. R.L.K. Fokkema/Joost van der Vleuten), Amsterdam 1989, br.241 n.2.)

17 Greshoff reageerde hiermee op Stols' aankondiging van de derde druk van Slauerhoffs Verzamelde gedichten. (Zie br.708 n.36.)

[p. 93]

wel idee dat die weggaat en zelfs vrij gauw.

- Van J.C.B. begrijpen wij niets. Eerst wou hij zoo dolgraag komen en nu doet hij niets dan talmen en praat nu al van terug zijn vóór 10 Mei 43!!! Dat gemem met die ‘Wimpie’ gaat mij op de zenuwen.¹⁸ Als Jacques in Nov. beg. Dec aankomt en April weer vertrekt is hij welgeteld 3½ maand hier! Als hij nu gezorgd had in Sept te vertrekken was hij nu reeds hier geweest en hij kan gerust tot Juni blijven. Maar zoowel Jany als Jacques zijn, tot mijn stomme verbazing, weinig reizerig aan hunne harten. Terwijl ik snak naar een nieuwe onderneming: Java, Australië, N.Zeeland bijv, is Jany blij dat hij in Bergen hokt. En het lijkt mij toe dat Jacques er ook tegen op ziet zoo ver van honk te gaan Ik doe niets dan porren. Nù begint hier de beste tijd, de lente.

- Wijk komt naar Nederland in Juni '48 en blijft tot Febr. 49. Over de finantieele transacties schrijf ik wel nader. Je zult hem hoop ik veel zien. Zoowel hij als zijn vrouw Truida, geboren Pohl,¹⁹ is bijzonder aardig als je even met hem op je gemak gekomen bent. Je moet hem vooral in den beginne wat op weg helpen en met enkele menschen in aanraking brengen. Maar daarover nader als het zoover is.

- Standpunte 5.6.7. zijn thans onder mijn oogen verzonden

als mede

a.	D.J. Opperman Negester oor Ninevé (een hoogst belangrijke bundel vrij behoorlijk uitgegeven)^20
b.	De twee eerste deelen van de uniforme uitgave van N.P.vWijk Louw zijnde: Die Halwe Kring Gestaltes en Diere zeven deeltjes poëzie en proza volgen in vrij snel tempo. Ik zal ze je doen geworden^21

Ook deze uitgave ziet er tamelijk, voor ZAfr zéér behoorlijk uit

In verband hiermede dit: Je zult twee exx Opperman krijgen één via i.d. Bookhandel, één direct van de Nasionale Pers. Zoek er het beste ex uit en stuur het andere onverwijld aan mijne schoonzuster genaamd Nijnij.

- Ik hoop van harte dat jouw pogingen vóór mìj, ondersteund door Jean van der Vlugt, succes zullen hebben.

- De brief aan Gielen vertrekt spoedig.²² Ik wacht n.l. tot ik nog eenige andere zaken met deze Kuif te behandelen heb, zoodat de hoofdzaak niet zoo ‘opzettelijk’ lijkt. Ik zal dit varkentje wel voorzichtig en met beleid waschen. Of het zoo schoon wordt als jij en ik wenschen, hangt echter niet van mij maar van de varkensboer af.

- Ik zou graag het verfraaide huis in de Bildersstr. willen zien! en het kantoor! Ja, een Eigen Doos is een gave gods. Op de Telegraaf was vroeger de e.d. het hoogste prerogatief van de Hoofdredacteur.

18 In 1927 was Wim Bloem, de zoon van J.C. Bloem en Clara Eggink, geboren. Na het huwelijk van Clara Eggink en Hans Ivens eind 1945 was Wim Bloem bij zijn vader gebleven. (Zie Clara Eggink, Leven met J.C. Bloem, Amsterdam 1977, p. 144.)

19 Geertruida Isabella Reinet Pohl (geb. 1913) was in 1940 getrouwd met N.P. van Wyk Louw.

20 D.J. Opperman, Negester oor Ninevé was in september verschenen bij Nasionale Pers Beperk te Kaapstad. De bundel was gezet uit de Baskerville; elk gedicht begon op een aparte pagina. (Zie ook br.683 n.6.)

21 Bij Nasionale Pers Beperk te Raapstad, Bloemfontein & Port Elizabeth was de derde druk van Die halwe kring van N.P. van Wyk Louw en de tweede druk van diens Gestaltes en diere verschenen. De bundels hadden een identieke vormgeving; beide waren gezet uit de Baskerville, in beide bundels begon elk gedicht op een afzonderlijke pagina, en beide waren gebonden in een zwart linnen band met op het voorplat een monogram van N.P. van Wyk Louw in goud. In 1947 zouden ook nog herdrukken verschijnen van de dichtbundels Alleenspraak en Raka, en van het versdrama Die dieper reg. Verdere delen in deze uniforme reeks zijn ons niet bekend.

22 Zie br.707 n.9.

[p. 94]

- Veel succes met de Fransche uitgaven. Wat ga je in Oxford doen?

- Bravo, Halcyon. Het gaat mij aan het hart dat ik de eerste serie, door die rotoorlog moest missen.

- Neen ik las ‘Si j'etais vous’ niet? Goed??

- Je kunt alle ed.org. krijgen die ik bezit, maar eerst moet ik mijn bibl. hebben die nu in kisten bij een verhuizer ligt.

- Neen, ook La Peste heb ik niet. Dáár ben ik wel zéér benieuwd naar

- Kun jij Léger niet bereiken via de Fr. Ambassade te W.?²³ Vraag anders of Thomas Mann als hij teruggaat hem tot antwoorden kan bewegen. Je hebt Mann zeker wel gesproken. Het spijt mij zoo dat ik weg was toen hij kwam²⁴

- Ik zal eens wat geillustreerde Z.Afr. bladen zenden voor de huiskamer zooals je verzoekt.

- Jany is een raadsel. Hij heeft sedert zijn vertrek uit ZAfr. vrijwel niets laten hooren aan menschen die allerliefst voor hem geweest zijn. Nu heeft hij een geldige verontschuldiging: hij is aan het werk en voltooide een groot gedicht²⁵

- Neen, z.a. hartzeer in de strikte zin des woords heeft hij zeker nìet, want de verbintenis welke hij daar aanknoopte (óók met een toneelspeelster) heeft hij op weinig sierlijke wijze verbroken.²⁶ = Hij wil natuurlijk niets van trouwen weten en met haar aandringen daarop heeft Asta²⁷ zich van hem vervreemd. Nike?²⁸ Zij praat er nooit over zelfs niet met Nini!

- P.N.vE. is een droevig geval. Ik had en heb innig met hem te doen, maar was in Wassenaar eenvoudig verbijsterd door zijn egocentrisme, zijn zelfaan-bidding. De Roos heb ik geschreven.

- Denk je heusch dat Jany in Mei '48 een Leeuw krijgt, 1½ jaar nà off. o.n.? Daar moet gewoonlijk een jaar of vier vijf tusschen liggen. Of Visser over lint beschikt betwijfel ik zeer. Ik zal er hem eens naar vragen. Hij zit nu in Nederland. Verlies deze zaak niet uit het oog voor me.

- Bravo Verz. JvN!²⁹

- Ja, Pelkmans van de Nederl. Boekh. te Antwerpen liet mij ook de allersomberste kreten hooren. Er schijnt geen boek meer verkocht te worden.

- B & S. heeft het druk, welke drukkerij niet? Hier kan men het werk niet aan en besteed het in Nederland uit! Hierover straks meer.

- Verlang naar Eddy's biographie,³⁰ maar nog meer naar de twee romans van Jo Boer maar welke is de oudste van de twee, het eerste geschreven? En wat doet zij nu?³¹

Hiermede heb ik je brief volledig beantwoord.

Nu een en ander, mede in verband met een eventueele komst.

Om te beginnen. Wij zoeken een terrein om een klein huisje op te bouwen. Dat is de éénige oplossing. Wij hebben iets op het oog (Kloofnekweg tegenover waar Kees laat bouwen) en als de bouwvergunning niet al te lang wegblijft

23 Saint-John Perse, die verbonden was aan de Franse ambassade in Washington. (Zie voorts br.708 n.55.)

24 Thomas Mann (1875-1955) had van 18 tot 28 augustus een bezoek gebracht aan Nederland, waar hij in Hotel Huis ter Duin te Noordwijk logeerde. Tijdens zijn bezoek hield hij in Amsterdam toespraken voor de Stichting '40-'45 en de p.e.n., en las hij in Den Haag uit Doktor Faustus voor. Op 29 augustus zou hij per schip naar Amerika terugkeren. (Zie Léon Hanssen, Bemind en bewonderd van jongs af. Thomas Mann en Nederland, in Maatstaf 33 (1985) 8-9, p. 147-148.)

25 In ballingschap dat voor het eerst zou worden gepubliceerd in De Groene Amsterdammer van 24 december 1947 en ook zou worden afgedrukt in Standpunte 3 (1948) 1 (januari), p. 1-2. Het gedicht zou worden gebundeld in de door Stols in 1958 uitgegeven bundel In gevaar.

26 Anna Pohl.

27 Asta Lee.

28 Nike Pietersen.

29 Greshoff reageerde op Stols' aankondiging van de Verzamelde gedichten 1904-1948 van Jan van Nijlen. (Zie br.708 n.68.)

30 Waarschijnlijk doelde Greshoff op E. du Perron. Herinneringen en bescheiden van G.H. 's-Gravesande. Greshoff zou het boek bespreken in de Nieuwe Courant van 29 november onder de titel Het leven van E. du Perron.

31 Waarschijnlijk doelde Greshoff op de in oktober te verschijnen roman De erfgenaam en op Melancholie der verzonken jaren, dat in mei 1948 zou verschijnen. Het manuscript van De erfgenaam was blijkens de datering in het boek in november 1946 afgesloten, Melancholie der verzonken jaren draagt als datering ‘1945-1946’.

[p. 95]

kunnen wij voor 1 Mei onder dak zijn. Dit huisje bevat ook een logeerkamer. Dus dat zou je komst veel vergemakkelijken en goedkooper maken. Alles hangt er van af of het terrein dat wij graag willen hebben betaalbaar is; waarschijnlijk wel. Vier kamers waarvan een heel groote in l-vorm met de korte poot van de l als eetruimte + badk. keuken, meidenk.[amer] Het is dus niet uitgesloten dat je in 48 of 49 of[lees:op] ‘De Grashof’ logeert.

Van 1 Jan tot 1 Mei moeten wij blijven zwerven: Worcester, Grahamstad, Pretoria, Johannesburg etc etc. -

Die eventueele bouwerij neemt veel van mijn aandacht in beslag! Het moet natuurlijk met wonderbaarlijke hypotheken etc gefinancierd worden, want grond- en bouwprijzen hier zijn om te griezelen, en dus ook huurprijzen. Een klein nieuw driekamerhuisje in een buitenwijk heb je niet beneden de 150 gld per maand.

Er zwerft hier rond een kennis van Balquemade een zekere Kaleveld of zoo iets. Hij heeft een drukkerij in Amsterdam naast of tegenover Balquemade's winkel. (O.Z.Voorburgwal.)³² Die knaap leurt drukwerk hier voor Nederl. drukkerijen. Wat hij zelf niet aankan doet hij over. Hij heeft al voor meer dan 1½ ton gld opdrachten gekregen. De Nasionale Pers laat zooveel in Nederl. drukken dat zij een eigen corrector naar Amsterdam zenden. Dit is een aardige jongen Stoffel Nienaber met zijn vrouw Sheila, geb Cussons. Zij schildert en schrijft gedichten o.a. in Standpunte.³³ Dikke vrienden van Nancy en Jan. Ik stuur ze spoedig na hun aankomst op je dak.

Als die reis doorgaat kan je misschien ook als vertegenw.[oordiger] van eenige drukkerijen optreden. Waarom maak je geen combinatie van B & St, Mouton, Trio, Tamminga,³⁴ etc etc. om de export van drukwerk naar za te bevorderen? Men krijgt alle faciliteiten van de hooge oomes, want export gaat vóór. Mij dunkt als dat goed voorbereid wordt haal je je reiskosten er uit. Nasionale Pers, Unie Volks Pers, Constantia, zij alle laten nu reeds in Nederland drukken. En men wil nog veel méér werk overzee uitbesteden.

Informeer eens grondig naar die Kaleveld in drukkerskringen Ik kreeg geen plezierige indruk van de man.

Nu is er nog een mogelijkheid nl. om niet alléén een tent. Stols, maar een door jou samen te stellen tent. van Het Nederlandsche Boek te maken,³⁵ waarop Zilverdistel, Palladium, Cunera,³⁶ Heuvel,³⁷ Nypels en de beste uitgevers-voortbrengselen, als mede illustratie etc. bijeengebracht worden. In zoo[']n geval is het gemakkelijker subsidie te verkrijgen.

Als je kans ziet die opdracht van eenige drukkers tot marktonderzoek te krijgen en het departement warm te maken voor een tentoonstelling, dan behoeft de geheele tocht je niets te kosten. Met de inrichting van de tent. kan ik je natuurlijk alle aanwijzingen geven.

32 Jan Kaleveld (geb. 1911) had omstreeks 1937 de leiding op zich moeten nemen van Drukkerij De Hoop (fa. A. Korten). De drukkerij was gevestigd schuin tegenover de plaats waar A.A. Balkema in dat jaar zijn boekhandel naartoe verplaatste. Kalevelds echtgenote, A.M.W. Korten, was een schoolvriendin van mevrouw Balkema.
De drukkerij was in 1942 gesloten. Na de oorlog werd de drukkerij weer opgebouwd, maar vanwege de pessimistische vooruitzichten besloten zowel Kaleveld als Balkema naar Zuid-Afrika te emigreren, waar Kaleveld een handelsdrukkerij begon. Drukkerij De Hoop heeft onder leiding van Kalevelds schoonzuster nog tot 1980 in Amsterdam bestaan. (Med. J. Kaleveld, Kaapstad.)

33 Christoffel Johannes Michael (Stoffel) Nienaber (1918-1988) en Sheila Cussons (geb. 1922) waren in 1943 getrouwd. Zij studeerden beiden van 1948 tot 1950 Nederlands aan de universiteit van Amsterdam.

34 Fokko Tamminga (1905-1975) was directeur van drukkerij ando te Den Haag.

35 Of een dergelijke tentoonstelling van het Nederlandse bibliofiele boek door Stols' bemoeienissen in Zuid-Afrika is gehouden; kon niet worden vastgesteld. Wel ontving Stols ten behoeve van zijn reis naar Zuid-Afrika een subsidie van het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen ten bedrage van fl 750,-; bovendien schreven H.J. Reinink en N.R.A. Vroom van dat ministerie introductiebrieven voor Stols. Reinink achtte Stols' reis van ‘groot cultureel belang’, Vrooms verklaring behelsde dat Stols lezingen zou houden in Zuid-Afrika en dat hij daarom Nederlandse boeken zou moeten meenemen. In Stols' archief bevindt zich daarnaast een ná zijn reis naar Zuid-Afrika uitgebracht verslag aan het ministerie van Economische Zaken, waaruit een mogelijke betrokkenheid van ook dit ministerie bij Stols' reis zou kunnen worden afgeleid. (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag Zuid-Afrika.)

36 De Kunera Pers van J.F. van Royen was in 1923 opgericht als opvolger van De Zilverdistel. In 1929 had de pers haar activiteiten gestaakt, al zou zij in 1942 nog een laatste uitgave het licht doen zien. (Zie A.M. Hammacher, Jean François van Royen, 1878-1942, Den Haag 1947, p. 131-136.)

37 De Heuvelpers was in 1927 door S.H. de Roos te zamen met de antiquaar Menno Hertzberger en de bankier Paul May opgericht. In 1935 had de pers haar activiteiten gestaakt. (Zie C. van Dijk, S.H. de Roos en zijn(?) Heuvelpers, in Boek, bibliotheek en geesteswetenschappen. Opstellen door vrienden en collega's van dr. C. Reedijk geschreven [...], Hilversum 1986, p. 87-94.)

[p. 96]

En je zou in elk geval als propaganda materiaal een aantal kleine afr.[ikaanse] texten gedrukt door verschillende meesterdrukkers moeten mede brengen (niet ter verkoop) als reclame. Deze texten bezorg ik je. Maar één ding zoo iets neemt véél tijd aan voorbereiding. Als je in het beste seizoen van 1 Mrt-1 Juli (herfst en winter) 1949 wilt tentoonstellen moet je nu al met de voorbereidingen beginnen

De fout van alle tent. is dat zij te laat begonnen worden en dus altijd iets haastig geimproviseerds hebben. Dat had zèlfs de zeer geslaagde Nederl schilderijentent. hier.

Je moet in elk geval, ook voor andere dingen, aanpappen met Vroom³⁸ en je moet Reinink³⁹ Bender en Bierens de Haan⁴⁰ bescheiden doch doeltreffend cultiveeren.

Laat je gedachten eens over dit alles gaan. Er schuilt iets in! En schrijf mij het resultaat van dit diepdenken.

Éen ding: ik geloof dat alléén een goede tent. te maken is buiten de uitgeversbond om, want die kàn geen onderscheid tusschen haar leden maken. Het moet een streng gekozen overzicht van het Goede Boek zijn, het werkelijk goede, het bèste!

Ik ben nog steeds niet al te best. Na 1919 heb ik niet zóón instorting gehad als na mijn terugkeer uit Europa. En ofschoon ik nu weer aardig opgeknapt ben, mis ik toch nog iedere veerkracht, zoodat ieder werk mij 10× zooveel inspanning kost als in normale omstandigheden. Ik zit veel thuis, maar verricht weinig. Ik lees wat, maar niet meer zoo gespannen als eertijds.

Ik vrees dat de vele slaap pillen en zenuwstillende dranken mijn hersenen ietwat aangetast hebben. Dat is dus een kwestie van tijd. Het zou heelemaal niet èrg zijn, indien De Nieuwe Courant niet op kopij zat te wachten; indien niet veel ander werk om den broode verricht moest worden. Ik kan helaas! niet rentenieren.

Aty's gordelroos, zeer pijnlijk, is voorbij

Kees en Micky zijn vol van hun nieuwe huis dat zij laten zetten.

Nancy en Jan zijn vol van Jan's laatste examen in Nov.

Hier wonen wij rustig, maar niet aangenaam. Het huis met de roode deur doch zonder roode lantaarn, is vochtig en ligt in een soort hofje.

Loopen naar het station Rondebosch 9 min

Traject Rondebosch-Kaapstad 12 min.

Mijn hond, genaamd Frits Malan, is een engel oud 9 mnd. Hij heeft een biographie van Goethe opgevreten, uiterst letterkundig van hem.

Wacht niet zoolang met antwoorden nu je een huis vol personeel hebt!

Heel veel liefs voor Greet, de kinderen alle bekenden (vooral JvandV.)

een stevige hand van geheel je

Jan

38 Nicolaas Rudolph Alexander Vroom (geb. 1915) was in mei chef afdeling Kunsten van het ministerie van Onderwijs, Kunsten & Wetenschappen geworden.

39 Hendrik Jan Reinink (1901-1979) was sinds mei 1946 secretaris-generaal op het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, en waarnemend directeur-generaal van de afdeling Kunsten en Wetenschappen van dat ministerie.

40 Juliaan Marius Bierens de Haan (geb. 1912) was werkzaam op de afdeling Intellectueele en Cultureele Betrekkingen met het Buitenland op het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.

[p. 97]

Let wel:

1 teekening Rueb voor foto.

2 foto's der zestigjarigen!⁴¹

41 Zie br.705 n.10.