Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

708. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 10 september 1947

Den Haag, 10-9-1947

Beste Jan,

Sedert je vertrek heb ik het zóó krankzinnig druk gehad - op de 14 dagen in Zwitserland na - dat ik alle correspondentie buiten kantoor heb moeten stopzetten. Ook Balkema ben ik nog een, zelfs zakelijken, brief schuldig. Daarbij komt, dat er op kantoor tot einde van deze week telkens iemand met vacantie is, wat het meerdere werk dan op mijn hoofd doet neerkomen. Ik ben nu meer dan overwerkt, maar ik moet volhouden totdat de najaarsuitgaven gereed zijn + de modellen voor het voorjaar 1948. En dan komt volgens jou de oorlog. Tant pis. Hier praat men er gelukkig niet over, maar ik zou dolgraag schoenpoetser in Kaapstad worden.

Greet ligt sinds 8 dagen in Bronovo, waar ze een week geleden werd

[p. 86]

geopereerd. Vandaag voelde ze zich voor het eerst weer goed. Ik ga haar iederen avond van 7-830 gezelschap houden.

Den Haag is doodscher dan ooit. Met Pom heb ik geen contact meer¹ (zal ook wel aan mij liggen...) en verder is hier geen ziel waar je mee praten kunt. We missen jullie heel erg, en zouden liefst naar Kaapstad komen. Maar Lieftinck,² en dan nog?

Prettig dat jullie althans tot 't eind van het jaar weer een woning hebt. Maar ga in Godsnaam niet in Worcester wonen, zelfs met taxhond lijkt me dat je dan toch van àlles bent afgesloten.

Nu enkele punten uit je brief.

1.	Sonnetten Degas zijn o.a. uitgegeven door Balkemade.^3
2.	Columbus n^o Léautaud zal ik je zenden.
3.	In Deze Grootse tijd zal ik je zenden.
4.	Hein is met vacantie. Zal hem fotos en brieven Jelgersma-Kloos vragen.^4
5.	Als Bornkamp van vacantie terug is, zal ik hem vragen de fotos voor je te bestellen.^5
6.	Laatste staat plaquette Rueb vond ik zeer goed, jammer dat je niet poseerde. Hein zal haar ook nog aanwijzingen geven. Misschien kun je, als zij je een foto zend, zelf een foto in gelijke houding in K.[aapstad] laten maken, waarnaar zij verder kan werken. Op al de fotos ben je zoo gerimpeld, en omdat ze je niet kent neemt ze te veel rimpels over. Ik heb er al een schoonheidsmassage op toegepast.
7.	Ben en blijf zéér gesteld op bloemlezing Eybers.^6
8.	Ik kom gaarne in 1948 lezingen houden!
9.	Beide boekjes van Goris heeft hij in proef gehad. Joachim is ter perse; het Huis nog niet.^7
10.	Bloem, Verz. Ged. 2^e druk is vandáág van de pers gekomen en gaat naar den binder. Moet deze maand nog verschijnen. Is op fraaier importpapier gedrukt en iets grooter (17½ × 25). Is vrijwel geheel volteekend!
11.	Dit najaar moeten verschijnen (vrijwel alles ter perse of klaar):

Poëzie	{ Campert, Verz. Ged. { Holst, i Onderweg^8 { ii Tegen de Wereld^9 { v. Nijlen, Dauwtrapper^10 { Vasalis, Vogel Phoenix^11
Essay	{ Sartre, Portret v.e. antisemiet^12 { Vestdijk Muiterij i en ii^13
Kunst	{ Friedländer Essays^14 { Staring, Fransche Kunstenaars^15 { Hein von Essen, Samenspraken met Yokita^16

1 Op 9 oktober 1946 had Stols onder meer aan Martinus Nijhoff geschreven: ‘In Parijs heb ik het erg druk gehad met de oprichting van de “Editions A.A.M. Stols” aldaar. Vroeger had ik er, zooals je weet, (in feite van 1923-1939) een kantoor dat meer een agentschap mijner uitgeverij was, dan een eigenlijke uitgeverij. Nu is dan eindelijk tot stand gekomen waar ik jarenlang over heb nagedacht: een zelfstandige Fransche uitgeverij, onder een aparte directie. Deze zal, als mijn plannen kunnen doorgaan, ook voor de Nederlandsche auteurs van belang zijn. Daarnaast heb ik de Editions de Minuit beloofd, een advies in te dienen over tien of twaalf Nederlandsche romans, die, in het Fransch vertaald, een goeden indruk van onze hedendaagsche letteren kunnen geven. Is het daarom niet mogelijk nu eens leven in te blazen in de “Commissie van advies voor vertalingen van Nederlandsche letterkundige werken”, die Mr. Reinink indertijd instelde, en die bestaat uit hem, jou, dr. Bender en mij? Ik kan dan mijn voorloopig lijstje eens voorleggen. De Editions de Minuit vragen niet beter dan spoedig te kunnen beginnen, en hun reputatie kan voor onze letteren in Frankrijk veel doen. [...] En nu onze afspraak voor een ontmoeting. Bel mij eens op, opdat we deze kunnen maken: tot en met 15 October ben ik iederen avond bezet, maar ik kan mij overdag wel eens vrij maken. En na 15 October hopen Greet en ik je weer eens voor een gezelligen borrel bij ons te zien: je hebt de goede gewoonte, ons op te zoeken, al lang laten varen; neem ze weer op!’

2 Stols doelde waarschijnlijk op de door de toenmalige minister van financiën Pieter Lieftinck (1902-1989) getroffen maatregelen in het kader van de geldzuivering en de vermogensaanwasbelasting, waarbij de vermogensaanwas, die tussen 1 mei 1940 en 1 januari 1946 had plaatsgevonden, zou worden belast. In 1947 voerde Lieftinck bovendien een belastingherziening door, die ten opzichte van de tarieven vóór 1940 een aanzienlijke verzwaring betekende. (Zie M.D. Bogaarts, Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945. De periode van het kabinet-Beel, 3 juli 1946-7 augustus 1948, 's-Gravenhage 1989, band b, m.n. p. 904-915 en p. 989-1000.)

3 Huit sonnets.

4 Zie br.705 n.9.

5 Zie br.705 n.10.

6 The quiet adventure.

7 Het boek van Joachim van Babylon was in de zomer gedrukt, Het huis zou in de herfst worden gedrukt. Beide boeken verschenen in maart 1948.

8 De vierde, uitgebreide druk van Onderweg van A. Roland Holst zou in november bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd naar typografische aanwijzingen van Stols in de zomer gedrukt bij Drukkerij ando te 's-Gravenhage. Buiten de gewone oplage werden 30 exemplaren gedrukt op geschept papier. Omslag en bandstempels waren van Bertram Weihs. Gelijktijdig verscheen de vijfde druk. (Zie voor de splitsing van de oorspronkelijke uitgave van Onderweg in resp. de herziene uitgave van Onderweg en de bundel Tegen de wereld: A. Roland Holst, Verzameld werk. Poëzie ii (ed. W.J. van den Akker et al.), Amsterdam 1981, p. 1306-1308.)

9 Tegen de wereld van A. Roland Holst zou in november bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd naar typografische aanwijzingen van Stols in de herfst gedrukt bij de firma Boosten & Stols. Buiten de gewone oplage werden 30 exemplaren gedrukt op geschept papier. Omslag en bandstempels waren van Bertram Weihs. In december verscheen de tweede druk. (Zie voor de oorspronkelijke publikatie van een gedeelte van Tegen de wereld als onderdeel van de bundel Onderweg: A. Roland Holst, Verzameld, werk. Poëzie ii (ed. W.J. van den Akker et al.), Amsterdam 1981, p. 1308-1309 en p. 1310-1311.)

10 Jan van Nijlen, De dauwtrapper zou in oktober verschijnen bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage. De bundel werd gedrukt bij de Firma Boosten & Stols in een oplage van 1000 exemplaren. Het stofomslag was van Helmut Salden.

11 M. Vasalis, De vogel Phoenix. Gedichten zou in november bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel was naar typografische aanwijzingen van Stols in de lente in een oplage van 1000 genummerde exemplaren bij de Firma Boosten & Stols gedrukt. Bandstempel en stofomslag waren van Helmut Salden.

12 Jean-Paul Sartre, Portret van een antisemiet. Overdenkingen over het joodse vraagstuk zou in december verschijnen bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage. Het oorspronkelijk onder de titel Réflexions sur la question juive eerder dit jaar verschenen essay was vertaald door W. Mensink. Het boek werd gedrukt bij drukkerij Trio te 's-Gravenhage. Het omslag was van Stols.

13 Muiterij tegen het etmaal van S. Vestdijk zou in december bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. Deel 1 was de tweede druk van het deel Proza, deel 2 behandelde Poëzie en essay. Beide delen werden in de zomer gedrukt bij de firma Boosten & Stols. Omslag en bandstempels waren van Helmut Salden. Het voorwoord bij de tweede druk van het eerste deel luidt: ‘Het eerste deel van Muiterij tegen het Etmaal verscheen in het tweede oorlogsjaar, in een tijd derhalve dat er andere muiterijen aan de orde waren dan die van letterkundige critici tegen journalistieke vervlakking en betweterij. Niet dat dit eerste deel veel tot het nieuwe soort muiterij scheen bij te dragen. Door de censuur waren verscheidene stukken verboden, die thans in de tweede druk hun oorspronkelijke plaats innemen. In verband hiermee ware het wellicht beter geweest de publicatie te laten vervallen: een onmerkbare vorm van muiterij, die ook iets waard kan zijn. Bij nader inzien wenschten uitgever en schrijver zich te laten leiden door de overweging, dat de publicatie van dit boek, hoezeer ook verminkt, maar waar buitenop het woord “muiterij” voorkwam, een bescheiden stimulans kon zijn in den cultureelen strijd, die zich toen reeds begon af te teekenen [...].’

14 Essays über die Landschaftsmalerei und andere Bildgattungen van Max J. Friedländer (1867-1958) zou in november bij A.A.M. Stols te Den Haag verschijnen. Het boek werd naar typografische aanwijzingen van Henri Friedlaender gezet en gedrukt bij Mouton & Co te Den Haag. Het stofomslag en de band waren van Henri Friedlaender.

15 Fransche kunstenaars en hun Hollandsche modellen in de 18^de en in den aanvang der 19^de eeuw van A. Staring zou in december bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het boek werd gedrukt bij n.v. Boek - en Kunstdrukkerij v/h Mouton & Co. te 's-Gravenhage. De cliché's waren vervaardigd bij Gravura te 's-Gravenhage. Het bindwerk was van n.v. v/h J. Giltay & Zn. te Dordrecht. De omslag en band waren van Stols.
De kunsthistoricus Adolph Staring (1890-1980) was, na een kortstondige carrière in de diplomatieke dienst, in de jaren 1920 tot 1922 tijdelijk verbonden geweest aan het Haags Gemeentemuseum. Vanaf 1923 tot 1935 was hij secretaris van de Vereeniging Oranje Nassau Museum. Vanaf 1931 woonde hij op het voorvaderlijke huis De Wildenborch te Vorden, waar hij zich uitsluitend aan zijn kunsthistorische publikaties en een aantal bestuurlijke activiteiten wijdde.

16 Samenspraken met Yokita van de beeldend kunstenaar en schrijver Hein von Essen (1886-1947) zou in december bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. Het omslag was van F. Tamminga.

[p. 87]

Proza	{ Terborgh, Gezicht van Peñafiel^17 { Wilders (=Sierksma), Grensconflict^18
vertaald porza.	{ Vercors - De Droom^19 { Vercors - Wapens der Duisternis^20
Verder:
Fransch	{ Corbière^21 { Larbaud-Jammes^22 { Larbaud: Lettres à A. Gide^23 { Rilke, Les Roses^24 { Parny, Chansons Madécasses^25
school-uitgaven	{ Vercors, Silence de la mer^26 { Vercors, Marche à l'étoile^27
Tenslotte
	v.Eyck, Leven en Dood, 3^e druk^28
afd.: Oude Dames	{ Moulijn-Haitsma Mulier, Spiegelingen^29 { Sangster-Warnaars, Mater Dolorosa^30
	Gijzen 2 boeken^31
	Aafjes, Laars vol Rozen 4^e druk^32

Genoeg om volslagen gek te worden. Maar:

1^o ik heb nu gelukkig eindelijk een prima chef v.d. administratie (ministerssalaris)³³

2^o een assiste [sic] voor Bornkamp³⁴

3^o ik krijg deze week drie sollicitanten voor tweede secretaresse³⁵

Alle salarissen bij elkaar zullen de schamele winst (s'il y en a) wel opvreten. Slauerhoff i is nu afgedrukt. Het wachten is op ii om alles tegelijk te laten verschijnen. Inmiddels heb ik papier voor nòg 2000 ex., die wel weg zullen gaan.³⁶

Aan Jacques al je instructies overgebracht. Doch ZEdGestr. tààlt niet naar vertrekken voordat hier de steenen uit de grond zullen vriezen. En nu is het hier nog warm. Zijn 2^e druk zal er wel vóór hem zijn.

v. Wyk Louw. Komt hij Dec. '47 of '48? Ik hoop '47. Hij is welkom. Als ik bij kas ben, bezorg ik hem zeker de 2000 pop, desnoods in deelen terwijl hij hier is: hij zal ze wel niet de eerste dag willen verboemelen in de Wagenstraat³⁷ De reis kan ik hier toch betalen? En met £200 heb ik dan in Z.Afr. zeker genoeg! Rozet niet afgekomen op 14 Juli. Zou volgende promotie (Jan. '48) worden. Gek, maar ik zou liever de verzetsmedalje hebben (voor mijn cultureel fransch verzetswerk 1940-45).³⁸ Je plannen al met Jean besproken. Hij zal het voorzichtig inluiden. Wij hopen op vertrek van Berveiller, en soepeler opvolger.³⁹ Aan jou wordt in de 1^e plaats gewerkt. Maar ze zíjn karig (trouwens: welke Fransche kunstenaars werden in ons land gedecoreerd, behalve muzikanten? En dat

17 Het gezicht van Peñafiel van de diplomaat F.C. Terborgh (ps. van Reijnier Flaes, 1902-1981) zou in oktober bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De roman werd in maart door F. Tamminga op de persen van Drukkerij A.n.d.o. te 's-Gravenhage gedrukt. Het stofomslag en de band waren van Bertram Weihs, die ook de linoleumsnede op de frontispice maakte.

18 Grensconflict van Frank Wilders (ps. van Fokke Sierksma) zou in april 1948 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het omslag was van Helmut Salden.
De theoloog Fokke Sierksma (1917-1977) had in 1944 het illegale tijdschrift Podium mede opgericht. Hij was werkzaam bij de Universiteitsbibliotheek te Groningen.

19 De droom van Vercors (ps. van Jean Bruller) zou in oktober bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. Het oorspronkelijk in 1945 onder de titel Le songe verschenen boekje was vertaald door Clara Eggink. Het werd in de lente in een oplage van 3000 exemplaren gedrukt bij de Firma Boosten & Stols. Het stofomslag was van Helmut Salden.
De illustrator Jean Bruller (1902-1991) had tijdens de bezetting samen met Pierre de Lescure de uitgeverij Les Éditions de Minuit opgericht. Vercors' Le silence de la mer was in februari 1942 de eerste clandestiene uitgave van deze uitgeverij geweest. De veertig tijdens de oorlog gepubliceerde titels leverde de uitgeverij in 1944 de Prix Fémina op. In 1948 zou Vercors de uitgeverij verkopen.

20 Vercors, De wapens der duisternis zou in oktober-november bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. Het oorspronkelijk in 1946 onder de titel Les armes de la nuit verschenen boek was vertaald door Jo Boer. Het werd bij Boosten & Stols gedrukt. Het stofomslag was van Helmut Salden.

21 Les amours jaunes.

22 Lettres inédites van Francis Jammes (1868-1938) & Valery Larbaud zou in november verschijnen bij Éditions A.A.M. Stols te Paris & La Haye. De brieven waren bezorgd door G. Jean-Aubry. Het boek werd naar typografische aanwijzingen van F. Mayer in maart in een oplage van 340 genummerde exemplaren gedrukt bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem. De correspondentie beslaat de periode 1911-1932.

23 Valery Larbaud, Lettres à André Gide zou in maart 1948 bij Éditions A.A.M. Stols te Paris & La Haye verschijnen. De brieven waren bezorgd door G. Jean-Aubry. Het boek werd gedrukt bij Joh. Enschedé & Zonen te Haarlem in een oplage van 1140 exemplaren. De typografie was, gezien de eenvormigheid met Lettres inédites van Francis Jammes & Valery Larbaud (zie n.22), van F. Mayer.

24 Stols zou uiteindelijk afzien van de geïllustreerde heruitgave van Les roses van Rainer Maria Rilke. De eerste druk was in 1927 als eerste Franse uitgave van The Halcyon Press verschenen. (Zie br.166 n.3.)
De door Stols overwogen heruitgave zou worden geïllustreerd door Tia Worm-Wiegman. In 1948 zou uiteindelijk een niet-geïllustreerde herdruk bij Stols verschijnen. (Zie ill. p. 107.)

25 Chansons madécasses van Évariste Parny zou in maart 1948 bij A.A.M. Stols te La Haye & Paris verschijnen. De bundel werd naar typografische aanwijzingen van Lucien Jaïs gedrukt door F. Tamminga te Den Haag in een oplage van 837 exemplaren. De illustraties waren van Bertram Weihs. Een gedeelte van de oplage was bestemd voor leden van de Nederlandsche Vereeniging voor Druk- en Boekkunst.

26 Een schooluitgave met inleiding en aantekeningen door H.R. Boulan van Le silence de la mer* van Vercors zou in oktober bij A.A.M. Stols te La Haye verschijnen.

27 Een schooluitgave met inleiding en aantekeningen door H.R. Boulan van La marche à l'étoile* van Vercors zou in oktober bij A.A.M. Stols te La Haye verschijnen. De uitgave werd in een oplage van 4500 exemplaren gedrukt bij Boosten & Stols. Het omslagontwerp was van Hans de Jong.

28 De derde druk van Over leven en dood in de poëzie van P.N. van Eyck zou in december verschijnen bij A.A.M. Stols te Den Haag. Stols zou een afzonderlijke prospectus voor dit uitgaafje verspreiden.

29 Spiegelingen van H.H.J. Moulijn-Haitsma Mulier zou eind 1947 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd in de herfst gedrukt bij Mouton & Co te 's-Gravenhage in een oplage van 515 exemplaren, waarvan 15 genummerde exemplaren op geschept papier.
Hester Henriette Jacoba Haitsma Mulier (1877-1948) was getrouwd met de lithograaf Simon Moulijn.

30 C.W. Sangster-Warnaars, Mater Dolorosa zou in december bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. Het boek werd naar typografische aanwijzingen van M.N. Engelman in een oplage van 225 genummerde exemplaren gedrukt bij n.v. Boek- en Kunstdrukkerij v/h Mouton & Co te 's-Gravenhage.

31 Het boek van Joachim van Babylon en Het huis.

32 Niet de vierde, maar de tweede druk van Een laars vol rozen van Bertus Aafjes zou in augustus bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen.

33 Per 1 augustus was Harm Martens (1901-1973) als medewerker voor de administratie en de verkoop bij Stols in dienst getreden voor een salaris van fl 315,- per maand.

34 Hermien Stuurman.

35 Per 20 oktober zou Kryna Verlaan (geb. 1931) bij Stols in dienst treden tegen een salaris van fl 60,- per maand.

36 Verzamelde gedichten van J. Slauerhoff zou in december verschijnen. De delen werden bij n.v. Boek - en Kunstdrukkerij v/h Mouton & Co te 's-Gravenhage gedrukt.
In december zou ook een herdruk, de derde druk, van Slauerhoffs Verzamelde gedichten verschijnen. Deze herdruk werd blijkens de colofon eveneens in 1947 gedrukt bij Mouton en gebonden bij n.v. v.h. J. Giltay & Zn. te Dordrecht.

37 De Wagenstraat, gelegen in de binnenstad van Den Haag, was een geliefd uitgaanscentrum, met een theater, een bioscoop, café's en bodega's.

38 Stols had deze activiteiten laten documenteren in de door Dirk de Jong vervaardigde Bibliographie des éditions françaises clandestines imprimées aux Pays-Bas pendant l'occupation allemande 1940-1945, die met een voorwoord door Vercors in mei bij Éditions A.A.M. Stols te La Haye & Paris zou verschijnen. De bibliografie was gedrukt bij Mouton & Co te Den Haag in een oplage van 1020 exemplaren, waarvan 20 genummerde exemplaren op Hollands.
Stols zou op 1 februari 1949 gepromoveerd worden tot officier in het Legioen van Eer van Frankrijk.

39 Over Michel Berveiller noch over zijn opvolger zijn nadere gegevens achterhaald. In 1948 werd H. Malleu als informatie-secretaris aan de Franse ambassade te Den Haag verbonden en M.G.L.B. Charrier als toegevoegd informatie-attaché, als opvolger van Jean van der Vlugt.

[p. 88]

Illustratie door Bertram Weihs door Chansons madécasses van Évariste Parny, maart 1948.

Voor- en achterzijde van de door Gra Rueb ontworpen penning t.g.v. Greshoffs zestigste verjaardag.

Voor- en achterzijde van de door Gra Rueb ontworpen penning t.g.v. Greshoffs zestigste verjaardag.

V.l.n.r.: J.C. Bloem, P.N. van Eyck, A. Roland Holst en Greshoff, Wassenaar, mei 1947.

Portretfoto van Greshoff, die als frontispice in Portrait of a Dutch poet van Robert J. Moreland is afgedrukt, 1947 (foto Emiel van Moerkerken).

[p. 89]

wordt er niet beter op met de muzikant De Roos als cul-attaché in Parijs).

Standpunte 5-6-7 enz. niet gekregen!⁴⁰

Medousa van Van Eyck zal ik je sturen.

Mocht je Gielen over mij willen schrijven, dan zeer gaarne. Ik voel me, eerlijk gezegd, lichtelijk gepasseerd. En ik weiger beslist het chevalierdom. Dat is me te mìn. Ik liet Z.Exc. trouwens voor iets hoogs op de Fr. lijst zetten, men vergat hem, er wordt nu aan gewerkt.⁴¹

Er zijn natuurlijk 1001 dingen die ik vergeet, en ik ga dus nu maar wat wauwelen. Het is nu rustig thuis, de jeugd tijgt naar bed en 't huiswerk is af. Eva zorgt voor 't huishouden. We hebben nu vrij vaak een werkster. Je kofferkamer is ontruimd, de boeken staan op kantoor en Frans Jan heeft er nu zijn zitkamer. Wij hebben de suite beneden wit laten behangen en het houtwerk wit laten schilderen, het is nu beeldig! Dat wat de Bildersstraat betreft.

Op kantoor is er niet veel veranderd. Het Halletje wordt boven de lambriseering keurig behangen, maar een nieuw vloertje (3 × 3½ m.) zou 275 gld moeten kosten. Dus maar niet, en wacht op linoleum t.z.t.

Wachtkamertje is nu keurig behangen. Mijn kantoor laat ik zoo, totdat ik 't eens ineens góéd kan laten behangen, begordijnen en verven.

Bij Bornkamp hangt nu een licht behang en de vloer is gebeitst. Z.Ed. zal er als een minister zitten.

Misschien kan ik deze winter verf van deuren en trappenhuis laten retoucheeren. En ik laat voor mij een privé-privaat inrichten. Ben dol op eigen doos!

Veel nieuws uit Frankrijk is er niet. Ik zou eigenlijk eind Sept. naar Parijs en begin Oct. naar Oxford moeten.

Wij hadden Gilberte en Jean Loize hier een week te logeeren (van de Galerie waar mijn tentoonstelling is: geopend begin Mei duurt zij voort, heeft véél bezoek en veel succès d'estime; veel aardige artikeltjes in de pers).⁴² Mijn naam is dus in Parijs weer opgeverfd en als ik met de nieuwe uitgaven kom, zal 't wel weer gaan.

Corbière ± 15 Oct. gereed van binder;⁴³ Larbaud/Jammes is gebrocheerd, moet ik nog nummeren.⁴⁴ Parny is afgedrukt op suites na.⁴⁵

De boekhandel begint erg slecht te betalen. Ik heb 25 mille te laat binnen. 15 Aug. had het er moeten zijn. Nu begint het gedonder weer van met wissels te moeten werken, maanbrieven schrijven, enz. Alsof het leven eens uitgevers al niet erg genoeg is!

Columbus wordt samengesmolten met Podium en gaat bij Contact verschijnen.⁴⁶ De Vrije Bladen heb ik aan Van Oorschot verkocht.⁴⁷ Met Erasme ga ik nog een laatste propaganda stunt uitvoeren. Lukt die niet, dan sneeft ook Erasme.⁴⁸ Maar Halcyon wil ik in 1948 doen hèrleven.⁴⁹

40 Aflevering 5 van Standpunte, 2 (1947) 1 (januari), bevatte Verboden verzen (Grafschrift voor Miep van 't Hoff, Drie kleine gedichten, Ballade de tout mon coeur, Op een glas in den oudejaarsnacht 1945, Diep in den nacht en Gebed met de dooden) van J.W.F. Werumeus Buning (p. 1-13), Enkele aspecten van Ibsen se dramatiek van W.J. du P. Erlank (p. 13-22), de gedichten Drie laat-heidense keiserportrette (Aurelianus, Diocletianus en Galerius) van N.P. van Wyk Louw (p. 23-24), het essay Gerrit Achterberg. Dalosgooier van die woord door D.J. Opperman (p. 24-32), Nieuwe gedichten (Duel, Maria Magdalena, Trance, Kinderangst, Het weer is goed, Herzelving, Dorp, Lente, Woestijn, Beklemrecht, Devaluatie, Perpetuum mobile, Regendroppels, Proteïne, Raster en Zelfmoordenaar) van Gerrit Achterberg (p. 33-39), het tweede deel van het essay Contemporary criticism of the Romantics van P. Segal (p. 40-47), Vier gedigte (John Donne, Maria Magdalena, Circe en Afskeid) van Elisabeth Eybers (p. 48-50), Hamlet in Afrikaans van P. du P. Grobler (p. 50-59), het gedicht Verzeilde wereld van Greshoff (p. 59), het essay Van die stiebeuel in die saal van W.E.G. Louw (p. 60-68), het gedicht Griekse digter van N.P. van Wyk Louw (p. 69), Twee gedichten (Terugkeer en Bij een gobelijn) van Finus M.P. Oosterhof (p. 70) en bijdragen aan de rubriek ‘Aantekeninge’ van N.P. van Wyk Louw, H.A. Mulder en Greshoff (p. 71-75). (Zie br.706 n.9. voor de inhoud van Standpunte 6 en 7.)

41 J.J. Gielen zou in juli worden benoemd tot grootofficier in de Orde van het Legioen van Eer van Frankrijk.

42 In mei en juni zou in Galerie Jean Loize te Parijs (47, rue Bonaparte) de tentoonstelling ‘Un Grand Typographe de Hollande: Stols’ te zien zijn. De tentoonstelling omvatte ‘Tous ses livres français (dont 12 de Paul Valéry) [,] Des publications clandestines[,] Un choix parmi 25 années d'éditions hollandaises, latines, grècques, anglaises et espangnoles’. De tentoonstelling was op 2 mei geopend door de Robert de Roos, in aanwezigheid van Louis Joxe, directeur-generaal voor culturele betrekkingen, en Jean Hytier. (Zie ills. p. 115.)

43 Les amours jaunes.

44 Lettres inédites. De nummering liep van i-xxv voor de exemplaren op Hollands en 1-275 voor de exemplaren op offsetpapier; niet in de handel kwamen de exemplaren genummerd a-p op Hollands en de exemplaren a-z op offsetpapier.

45 Chansons madécasses was geïllustreerd met 12 tekeningen door Bertram Weihs. (Zie ill. p. 88.)

46 De laatste aflevering van Columbus was in januari-februari verschenen. Het tijdschrift was vanaf oktober 1946 door Stols uitgegeven. In oktober zou het tijdschrift, te zamen met het tijdschrift Proloog, opgaan in Podium. Podium werd vanaf die datum onder redactie van G. Borgers, W.H. Nagel, Paul Rodenko, Fokke Sierksma en Anne Wadman uitgegeven door Uitgeverij Contact te Amsterdam.

47 De Vrije Bladen was in 1947 niet verschenen. Vanaf januari 1948 zou het tijdschrift onder redactie van H.A. Gomperts, J. de Kadt, V.W.D. Schenk, G. Stuiveling en M. Vasalis worden uitgegeven door n.v. Uitgevers Maatschappij G.A. van Oorschot te Amsterdam. Stols zou in september het tijdschrift voor een bedrag van fl 500,- verkopen aan Van Oorschot.

48 De uitgave van Erasme zou na het nummer 22/24, dat verscheen in oktober-december 1947, gestaakt worden. Aan het laatste nummer was een los blad toegevoegd waarop onder meer stond te lezen: ‘Après deux ans d'une existence difficile, mais illuminée d'espoir et de foi, Erasme se voit réduit à la nécessité de suspendre sa publication. A plusieurs reprises, nous avons fait appel aux associations culturelles intéressées à la diffusion de la pensée française en Hollande. Nous les avons priées avec insistance de conjuger leurs efforts avec le nôtre et d'assurer ainsi à la revue la base économique indispensable à sa survie. Il nous a été répondu par maints encouragements flatteurs qui, malheureusement, ne se sont pas traduit par une aide substantielle sur le plan pratique.’

49 Zie br.667 n.32.

[p. 90]

Heb je Si j'étais vous van Green gelezen?⁵⁰

Denk je om je beloften:

1^o	Ed. orig. van Thésee^51 (Schiffrin)^52 } Gide
2^o	Ed. orig. van Hamlet (Schiffrin)^53 } Gide

Je zoudt er mij mede combleeren.

Verschijnt er in Z.Afr. nog iets leuks? Stuur eens, zoo nu en dan, een oud geïllustreerd tijdschrift per zeepost!

Heb je La Peste van Camus al? Ik wacht nog op een éd. orig. uit Parijs.⁵⁴

St John Perse verdomt het om me te antwoorden. Hij zit nog in Washington.⁵⁵ Je zoudt ook moeite voor me doen voor zijn Z.Amerikaansche edities. Kan dat nog?

Vervelend dat Aty gordelroos heeft gehad. Is zij nu weer beter? Ik heb 't jaren geleden ook eens gehad. Wat een rare ziekte is dat toch.

Behalve dat ik overwerkt ben en dus doorloopend dood-moe ben ik er lichamelijk niet kwaad aan toe. Al ben ik dan nooit in Scheveningen geweest en heb ik nooit gezwommen of gezonnebaad, deze heerlijke warme zomer heeft mij deugd gedaan. En we beklagen jullie met die nattigheid.

Van Jany merken we niets meer. De verhouding met Asta schijnt zijnerzijds niet meer zóó warm te zijn?⁵⁶ Nike?⁵⁷ Of Z.Afr. hartzeer?⁵⁸

Pieter Nicolaas van Eyck is veel beter, maar ongelooflijk pietluttig, achterdochtig, voelt zich steeds gepasseerd. Hij wil van geen hulde weten en van geen Herwaarts (plan is weer eens veranderd, text dus nog niet àf). Maar vergeet hem 1 October niet.⁵⁹

De Roos wordt 14 dezer 70 jaar. Stuur de goede oude eens een kort briefje (Welgelegenstr 50, Haarlem).⁶⁰ Hij zal 't apprecieeren.

Jany zou op z'n 60^e jaar de Leeuw krijgen!⁶¹ Zouden ze het heusch doen? Pijnlijk dat er voor J.C.B. niets aan te doen was.⁶² Maar Keuls,⁶³ Besnard,⁶⁴ P.N.v.E.⁶⁵ en (t.z.t.) UEd.⁶⁶ Kan de Ned. Gezant in Z.Afr. je niet voorstellen?⁶⁷ Hij heeft toch ook een contingent lint te vergeven?

In 1948 wilde ik gaarne de Verz. Ged. van Jan v. Nijlen⁶⁸ uitgeven. Hij voelt er zelf ook veel voor. De Dauwtrapper verschijnt in een genummerde luxe-editie op geschept papier in 2 kleuren, oplaag 1000 ex.⁶⁹ Of er in Belgen [sic] nog iets van de [lees:te] plaatsen is? De boekenmarkt is daar finaal kapot.

De Vogel Phoenix (ditmaal van Vasalis) verschijnt ook in 1000 ex op geschept. Later, als er papier is, goekoopere uitgaaf.⁷⁰

Het worden twee fraaie bundels.

Onderweg van Jany is nu afgedrukt; het deel met de tijdgedichten: Tegen de Wereld moet nog gezet worden. Wordt een aardige tweelinguitgaaf.⁷¹ Voorjaar '48 moet ook het 1^e deel van zijn Verz. W. brengen.⁷² Alles kan in 4 dln à 250 blz.

50 Si j'élais vous. Roman van Julian Hartridge Green (geb. 1900) was in mei bij Librairie Plon te Paris verschenen.

51 Bedoeld is de in januari 1946 bij Pantheon Books in New York verschenen editie van André Gides Thésée. In 1946 zou ook bij Gallimard in de Collection Blanche een uitgave verschijnen; er verscheen tegelijkertijd een editie in de Folio-reeks.
De Pantheon-editie wordt niet met name genoemd in een van de veilingcatalogi van Stols' bibliothieek. (Zie m.n. veilingcat. Internationaal Antiquariaat Menno Hertzberger & Co. n.v. (Amsterdam) 13-14 november 1962, nrs.544-550.)
Na de oorlog had Gide aan Stols voorgesteld een luxe-editie van Thésée uit te geven. Stols had voor de illustraties van deze editie zelfs contact opgenomen met André Derain, maar uiteindelijk is de editie nooit verschenen. (Zie veilingcat. J.L. Beijers (Utrecht) 29 november-1 december 1977, nr.243.)

52 Jacques Schiffrin (1894-1950) had gewerkt bij de uitgever Henri Piazza te Parijs. Vervolgens had hij te zamen met zijn broer Simon Schiffrin, zijn zwager Joseph Pouterman en Alexandre Halpern in 1929 de Éditions de la Pléiade opgericht, welke uitgeverij in 1933 door Gallimard werd overgenomen. Bij Gallimard bleef Schiffrin verantwoordlijk voor de Pléiade-reeks. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vluchtte Schiffrin, na een kort verblijf in Marseille, vanwege zijn russisch-joodse afkomst naar Amerika waar hij samen met de uit Duitsland gevluchte uitgever Kurt Wolff de uitgeverij Pantheon Inc. oprichtte.

53 Bedoeld is de in december 1944 bij Pantheon Books te New York verschenen editie van André Gides vertaling van Hamlet van William Shakespeare. In 1946 zou bij Gallimard in de Collection Blanche een editie verschijnen; er verscheen toen tegelijkertijd een editie in de Folio-reeks.
De Pantheon-editie wordt evenmin met name genoemd in de veilingcatalogi van Stols' bibliotheek. (Zie voorts n.54.)

54 La peste van Albert Camus (1913-1960) was in 1947 bij Gallimard te Parijs verschenen.

55 De Franse dichter Saint-John Perse (1887-1975), oorspronkelijk genaamd Marie René Alexis Saint-Léger Léger, van wie Stols in 1951 een door Michel van der Plas gemaakte vertaling van Exil zou uitgeven. In het archief van Stols bevindt zich een omslag met in Stols' hand ‘notities voor eventueele uitgave’ van Exil. (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag Saint-John Perse.) Perse, een goede vriend van Valery Larbaud, was verbonden aan de Franse ambassade te Washington.
Blijkens de inventaris van Stols' uitgebreide collectie van de publikaties van Saint-John Perse bezat hij Zuidamerikaanse edities van Anabase (1941), Éloges (1946), Exil (1942) en Pluies (1944). (Harry Ransom Humanities Research Center, The University of Texas at Austin, Austin, Reg.Nr. 535; Stols' collectie werd in mei 1961 aangekocht.)

56 A. Roland Holst had in 1943 de actrice Augusta Louise Lee (geb. 1918) ontmoet bij Eduard Verkade te Breukelen, waar hij toen was ondergedoken. Pas in april 1944 was het tot een verhouding gekomen. Aan hun verhouding kwam in 1948 een einde. (Jan van der Vegt, Adriaan Roland Holst, Baarn 1988, p. 69-70.)

57 Nike van Rantwijk-Pietersen. Arthur van Rantwijk en zij waren eind 1945 uit elkaar gegaan. In 1953 zouden zij officieel scheiden.

58 Tijdens zijn verblijf in Zuid-Afrika had A. Roland Holst alleen een kortstondige verhouding met de actrice Anna Servasina Pohl (geb. 1907), de zuster van Truida Louw. Anna Pohl was van 1930 tot 1945 getrouwd geweest met J.C. Neethling. Ter onderscheiding van de zangeres Anna Elizabeth Pohl gebruikte zij ook na haar scheiding de naam Anna Neethling-Pohl. Tot eind 1946 werkte zij voornamelijk voor de radio, daarna trad zij op in enkele eigen produkties. In juli had zij plannen ontwikkeld voor een staatstheater, dat in oktober 1947 onder de naam Nasionale Toneelorganisasie opgericht werd. In 1948 zou zij uit de n.t.o. treden en van december 1948 tot eind 1949 zou zij eerst bij de b.b.c. werkzaam zijn en vervolgens voordrachtprogramma's uitvoeren in België en Nederland. (Jan van der Vegt, Adriaan Roland Holst, Baarn 1988, p. 76; en J.J. Horne, Anna Neethling-Pohl se bydrae tot die Afrikaanse verhoogkuns, Pretoria 1970, p. 1-5.)

59 P.N. van Eyck zou op 1 oktober zijn zestigste verjaardag vieren. Hij had op 27 augustus een attaque gehad.
In Standpunte 2 (1947) 4 (oktober), p. 73-77 zou Greshoff onder de titel Die Sestigjariges. Kort aantekeninge oor J.C. Bloem, Albert Besnard, Dirk Coster, P.N. van Eyck e.a. aandacht aan Van Eycks verjaardag besteden.
In 1939 was een voor-uitgave van de verzamelbundel Herwaarts bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem verschenen. De definitieve uitgave van Herwaarts. Gedichten 1920-1945 zou in augustus 1949 bij Nijgh en Van Ditmar n.v. te Rotterdam & Den Haag verschijnen. De bundel zou worden gedrukt bij n.v. Drukkerij G.J. Thieme te Nijmegen.

60 Een dergelijk briefje van Greshoff aan S.H. de Roos is niet achterhaald. Stols zou onder de titel Nederlands oudste letterkunstenaar in Het Parool van 6 september ter gelegenheid van De Roos' verjaardag een beschouwing wijden aan diens werk.

61 A. Roland Holst was bij Koninklijk Besluit van 13 september 1946 benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau; bij k.b. van 28 mei 1968 zou hij worden bevorderd tot commandeur. Pas bij k.b. van 21 mei 1958 zou hij worden benoemd tot ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

62 J.C. Bloem zou bij Koninklijk Besluit van 9 mei 1952 worden benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau.

63 H.W.J.M. Keuls zou bij Koninklijk Besluit van 15 mei 1953 worden benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau.

64 A.P.A.A. Besnard komt niet voor in de registers van de Kanselarij der Nederlandse Orden.

65 P.N. van Eyck zou bij Koninklijk Besluit van 27 november worden benoemd tot ridder in de Orde van de Nederlandsche Leeuw.

66 Greshoff was al bij Koninklijk Besluit van 27 december 1938 tot officier in de Orde van Oranje-Nassau benoemd. Blijkens de registers van de Kanselarij der Nederlandse Orden heeft hij verder geen Nederlandse onderscheidingen ontvangen.

67 Philips Christiaan Visser (1882-1955) was van maart 1945 tot maart 1948 buitengewoon gezant en gevolmachtigd minister te Pretoria. In de periode 1940-1945 was hij gezant te Kopenhagen geweest.

68 Jan van Nijlen, Verzamelde gedichten 1904-1948 zou in november 1948 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De bundel werd gedrukt bij drukkerij Boosten & Stols en gebonden bij n.v. v.h. J. Giltay & Zoon te Dordrecht. Stofomslag en bandstempels waren van H. Salden. Aan de bundel was een ‘Bibliographie der dichtbundels en rijmprenten van Jan van Nijlen’ toegevoegd.

69 Er verschenen van De dauwtrapper van Jan van Nijlen 1000 exemplaren op geschept Hollands van G.H. Bührmann's Papiergroothandel n.v. De exemplaren werden niet genummerd. Het boekblok was gedrukt in zwart met blauwe titels en initialen.

70 Er verschenen van De vogel Phoenix van M. Vasalis 100 exemplaren op geschept Hollands. De in oktober te verschijnen tweede druk werd op gewoon papier gedrukt. In 1947 verschenen nog een derde en vierde druk.

71 In Stols' ‘Najaarsaanbieding 1947’ kondigde hij deze uitgave als volgt aan: ‘Teneinde de bekende bundel “Onderweg” (1e druk 1940, 2e druk 1940, 3e druk 1941) handzamer te maken en een duidelijke afscheiding tussen de rubrieken te geven, besloot de dichter dit werk bij herdruk in twee delen te splitsen. [...] Alle sedert 1940 door A. Roland Holst gepubliceerde gedichten werden in deze nieuwe uitgave opgenomen. Beide bundels werden dermate uitgebreid, dat feitelijk twee nieuwe bundels zijn ontstaan,’ De bundels werden indentiek uitgegeven met stofomslag en bandstempels van Bertram Weihs. (Zie voorts br.708 n.8 en n.9.)

72 De Verzamelde werken van A. Roland Holst zouden in vier delen verschijnen bij C.A.J. van Dishoeck te Bussum en A.A.M. Stols te 's-Gravenhage. De delen werden naar typografische aanwijzingen van Stols gedrukt bij de Firma Boosten & Stols. Het bindwerk was van n.v. J. Giltay & Zn te Dordrecht. Bandstempels en stofomslag waren van Helmut Salden.
De delen hadden een wisselende omvang. Deel i (Verzamelde gedichten i) omvatte 254 pagina's, deel ii (Verzamelde gedichten ii) 225 pagina's, deel iii (Verzameld proza i) 215 pagina's en deel iv (Verzameld proza ii) 273 pagina's.
Deel i (Verzamelde gedichten i) bevatte de bundels Verzen, De belijdenis van de stilte en Voorbij de wegen. Het zou in mei 1948 verschijnen.

[p. 91]

Ter Braak: 1948 moet ook het 1^e deel van zijn Verz. W. brengen.⁷³

B & S heeft het nog steeds erg druk, zoodat de productie nog wat mij betreft traag is.

Mouton is zóó ondeskundig, dat ik van Slauerhoff i 12 vel (liefst) in 5000 ex moest laten overdrukken. Wat een papierverlies! De heeren weten van niets: ze hadden de smalle marge buiten, en de breede binnen gezet. Dat is nu een oude firma...

Meijer heeft nog geen tijd voor Keuls iv,⁷⁴ doch gaat nu Heins boekje over Eddy afdrukken. Er komen 35 plaatjes in. Zal wel gaan.⁷⁵

Binnenkort stuur ik je ook Jo Boer, De Erfgenaam.⁷⁶ Voortreffelijk boek. Voorjaar 1948 breng ik haar 3^e roman: Melancholie der verzonken jaren.⁷⁷ Die het lazen zijn er verrukt van.

En nu eindig ik, met heel veel hartelijks aan Yta, heel veel groeten voor je zonen en schone dochteren, veel liefs van ons allemaal en een poot van

je

Sander

73 Het Verzameld werk van Menno ter Braak zou in 1950 bij G.A. van Oorschot te Amsterdam beginnen te verschijnen. (Zie voorts br.662 n.35.)

74 Stols zou Wegen en wolken pas op 27 april 1948 voor afdrukken geven. (Stadsbibliotheek Haarlem, archief-Stols, omslag Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij.)

75 In december zou de tweede, uitgebreide druk van E. du Perron. Herinneringen bescheiden door G.H. 's-Gravesande verschijnen bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage. De studie werd in de zomer gedrukt bij Meijer's Boek- en Handelsdrukkerij te Wormerveer. Omslag en bandstempels waren van H. Salden.
De eerste druk was in 1942 in een beperkte oplage verschenen onder de titel E. du Perron. Journalistieke herinneringen. Op 11 oktober 1945 had Greshoff een geannoteerd exemplaar van die eerste druk aan 's-Gravesande teruggestuurd. (Zie br.675 n.2.)

76 Jo Boer, De erfgenaam. Roman zou in oktober bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage verschijnen. De roman werd gedrukt bij Boosten & Stols. Stofomslag en bandontwerp waren van H. Salden.

77 Jo Boer, Melancholie der verzonken jaren zou in mei 1948 bij A.A.M. Stols, Uitgever te 's-Gravenhage verschijnen. De roman is opgedragen aan Greet en Sander Stols. Omslagtekening en bandstempels waren van Helmut Salden. Jo Boer had een illustratie voor de frontispice van haar roman gemaakt. (Zie ill. p. 115.)