Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

707. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 2 september 1947

Rondebosch, 2 Aug 47¹

Beste Alexander,

Gij zijt traag ter penne geworden. Maar ik heb goed praten. Ik doe weinig en jij hebt het ongetwijfeld zeer druk. Niettemin verlang ik sterk naar eenige berichten van je. Je gade schreef ons uitvoerig en gezellig, o.a. over het zomergenot.² Hier beleven wij een kwade winter. Niet dat het vriest, zooiets is hier nog nooit vertoont[sic], doch het is natter, dan het om dezen tijd behoort en pleegt te zijn. En deze nattigheid heeft een slechte uitwerking op onze zielen. Wij zijn er bedroefd over. Maar wij bezitten een takshond, grof kaliber, zwaar gefronsd, die veel goed maakt. Zijn naam is Frits Malan.

Het huis dat wij tot 1 Jan. 48 bewonen bevalt ons wel. Maar wat dàn? Ik vrees, dat ik gedwongen zal worden mij op Woester (Worcester) 80 mijl van hier, terug te trekken. Hetgeen mij spijt, vooral om het innige contact met zonen en schoondochters, dat hier bestaat. En een takshond, hoe zeer ook het nuttige met het aangename vereenigend, kan het gemis van een motorrijtuig niet geheel te niet doen

Wij verwachten J.C.Bl. nu half Oct. hier. Van 1 Oct is zijn kamer gehuurd. Uit een aankondiging in het N.v.d B. blijkt dat de tweede druk nog mooier is dan de eerste.³ Is deze mededeeling uitsluitend bestemd om de kooplust te

1 De door Greshoff op de brief geplaatste foutieve maandaanduiding is door Stols met blauw potlood verbeterd in: ‘Sept.’

2 Op 24 september had Greet Stols onder meer aan Aty Greshoff geschreven: ‘Ik heb n.l. net veertien dagen in een ziekenhuis vertoefd, voor een kleine rectificatie, met het wonderlijke effect dat ik na tien dagen thuis nog erg veel weg heb van een vaatdoek, de leverinjecties ten spijt. [...] Van der Vlugt vroeg gister of de tentoonstelling van de affiches al had plaats gehad, en of Jan hem daar wat van op de hoogte wilde houden. We zien Jacques nog wel eens een enkele keer, op onze vraag, wanneer hij afvaart, zegt hij dan steeds meer lispelend, dat hìj klaar is, maar dat het afhangt van meneer x, die voor de hut moet zorgen, en “och, hij laat Wim ook liever niet zoo lang alleen”. Moet je weten, dat bewuste knaap in dienst is en bijster goed opgeborgen in Harderwijk of die contreien. Maar Jacques lijkt me bijster moeilijk in beweging te komen. En zoo zullen we a.s. Donderdag de zestigste verjaardag van Piet van Eyck vieren, ik weet heelemaal niet, wat er gedaan wordt, hij zal wel niet zoo veel bezoek kunnen verdragen. Sander heeft deze week bezoek op zijn kantoor gehad van de wethouder van schoone kunsten of aanverwan te zaken, meneer van Zwijndregt. Hij had in het kantoor van Bornkamp [...] een heel fraaie tentoonstelling van zijn boeken gemaakt, het is altijd zoo'n beelderig gezicht, zijn boeken bij elkaar, en dan loopt hij er zelf zoo kinderlijk gelukkig tusschen door. De wethouder was ook belangrijk verrukt, heeft er twee uur doorgebracht, en er is nu uitgemaakt, dat er in Januari of daaromtrent een groot[+e] retrospectieve tentoonstelling zal worden gehouden in het Gemeentemuseum, van àl het werk, dat kan enorm worden, want nu had hij b.v. de fransche boeken er nauwelijks bij.’ (Zie ook br.711 n.1.)

3 In het Nieuwsblad voor den Boekhandel van 31 juli was in de rubriek ‘Advertentiën’ een bericht verschenen met de volgende inhoud: ‘Deze zomer verschijnt: de tweede druk van Verzamelde Gedichten van J.C. Bloem Geb. ƒ9.50. De eerste druk verscheen in Mei en was terstond uitverkocht. Sedertdien verschijnt er geen nummer van het “Nieuwsblad” of het boek wordt “gezocht”. Zag het er eerst naar uit dat een herdruk tot de vrome wensen zou blijven behoren, thans is er papier voor deze uitgave beschikbaar, waardoor de herdruk nog fraaier en royaler dan de veelgeprezen eerste kan worden uitgevoerd, namelijk op prima houtvrij offsetpapier en op formaat 17½ × 25 (i.pl.v. 16 × 23) cm. Banden, stofomslag en omslagtekening blijven dezelfde als die van de eerste druk. Tot 15 Augustus kan tegen aanbiedingsvoorwaarden worden besteld.’

[p. 84]

prikkelen of bevat zij waarheid? In het laatste geval zou ik willen weten waar die meerdere schoonheid in bestaat. De eerste druk leek mij reeds zoo fraai. Van Balkemade zag ik een ex. op Holl. Papier,⁴ niet voor de kat. O ja, de Kadt (Jacques) komt ook in ZAfr. Hij gaat bij zijn broeder in Johburg loogeeren, wanneer hij, gelijk te doen gebruikelijk is, niet in de nor wordt ondergebracht.⁵ Wijk verheugt zich zeer over de Kadt's komst en stelt zich voor veel met hem te redetwisten. Ik ben ook blij, want het is een bijzonder prettige vent. Dan Nico Donkersloot⁶ en wanneer A.A.M. Stols?

Wat gelooft men in Nederland omtrent de a.s. wereldoorlog? Hier en [+in] Amerika wordt algemeen zomer '48 aangenomen als begin.

Ik kan mij niet voorstellen dat die oorlog niet komt.

Wanneer Rusland gelegenheid krijgt zijn tegenwoordige positie te consolideeren, beheerscht het binnen zes jaar geheel Europa. De helft van Duitschland ìs nu reeds geheel verrust, tot de opschriften op straat toe. Wanneer men dan de nijverheid van oorlogvoortbrenging op vrede overschakelt en men komt, vooral dank zij het geannexeerde deel van Moffrika, op de wereldmarkt met producten 50% of meer beneden de mogelijkheid van Amerika en Engeland dan brengt dat de landen economisch aan de ondergang. Rusland kan, met zijn lage loonen, zijn slavendiscipline en zijn onbepaalde, ten mìnste 10 urige werkdag en zijn onbeperkte grondstoffenvoorraden alles doodconcureeren. Het lijkt mij toe dat Am. en Engl. zoo zij niet zoo snel mogelijk ingrijpen hun doodvonnis teekenen: Nog geheel afgescheiden van de onrust die er blijft, zoolang zich een fascistische dwangstaat in diè omvang in de wereld blijft handhaven. Een kennis van mij, scherp waarnemer, juist uit n.y. terug, vertelde mij dat vooral ‘de gewone man’ de onvermijdelijke afrekening zoo spoedig mogelijk wenscht. Dat Roubaix-Tourcoing dag en nacht khaki weeft, schreef ik je reeds.

Ware de toestand in de wereld en in WEuropa vooral niet zoo onzeker, dan zou ik misschien toch zien een broodje in Brussel te verdienen. Ik heb eenvoudig heimwee naar Brussel. Wij blijven alléén hier, omdat ik overtuigd ben van een nieuwe oorlog én dat binnenkort.

Onze gezondheden zijn redelijk. Aty heeft veel pijngeleden uithoofde van haar gordelroos. Ik ben weer bijna normaal, alleen nog wat mat, weinig opgewekt. In mijn laatste brief schreef ik je juist over eenige meters rood lint, Ik zie dat men nu aan het uitdeelen is gegaan en dat het knoopsgat van onze vriend Sjeu versierd is.⁷ Ik vraag mij af of men, door jou geadresseerd, nog wat verder in die richting wil en zal gaan? Ook het knoopsgat Heins is ontmaagd.⁸ Ik misgun niemand deze kleine ijdele vreugden. Waarom ook; maar is het niet gewoonweg (onder ons gebleven) ridicuul dat onze Hein, gode bevolen, voorzien wordt, terwijl men jouw jubileum ongemerkt laat voorbijgaan? Ze doen altijd

4 Van de eerste druk van J.C. Bloems Verzamelde gedichten waren 50 exemplaren op geschept papier gedrukt. Greshoff bezat een exemplaar van de gewone oplage met een handgeschreven opdracht van Bloem. (Zie veilingcat. J.L. Beijers (Utrecht) 23 june 1981, nr.169.)

5 Begin 1948 zou Jacques de Kadt (1897-1988) drie maanden in Zuid-Afrika verblijven. Van 8-14 april 1948 zou hij in Kaapstad vertoeven. Voor de oorlog was de politicus en essayist De Kadt een regelmatige medewerker aan Groot Nederland geweest.

6 N.A. Donkersloot zou van begin maart tot medio juni 1948 in Zuid-Afrika verblijven. Donkersloot zou het dagboek dat hij tijdens zijn reis door Zuid-Afrika had bijgehouden onder zijn pseudoniem Athonie Donker in 1949 bij D.A. Daamen's Uitgeversmaatschappij n.v. te 's-Gravenhage publiceren onder de titel De bliksem speelt om de doringboom. Verkenning van Zuid-Afrika. Greshoff zou dit boek onder de titel De Zuidafrikaanse reis van Anthonie Donker bespreken in Vrij Nederland van 26 november 1949; in dit artikel schreef Greshoff dat hij tot de slotsom was gekomen ‘dat van alle Nederlandse kunstenaars en geleerden die naar Zuid-Afrika togen, Anthonie Donker aldaar de diepste indruk gemaakt en de levendigste herinnering heeft nagelaten.’

7 A.F.E. van Schendel zou pas bij Koninklijk Besluit van 24 april 1957 worden benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau.

8 Bij Koninklijk Besluit van 8 juli was G.H. 's-Gravesande benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

[p. 85]

zoo raar en onberekenbaar met die dingen. Ik vind het zéér gepast dat Hein dat ridderschap krijgt, maar ze hadden jou in Febr. officier moeten maken. Ik zal dat toch eens schrijven aan Gielen, met wien ik in een vrij geregelde particuliere briefwisseling ben.⁹

Is de Slauerhoff al gereed?¹⁰

Het spijt mij zoo dat Goris mij geen proeven van Joachim¹¹ heeft doen zenden. Ik had er zoo graag enkele taalonzuiverheden in verbeterd.

Zijn zijn gedichten¹² ook al in proef?

Ik verlang sterk naar gezellig nieuws omtrent

UEd.

UEd's famielje

UEd's bedrijf

UE's ziel.

Met veel liefs ook van Aty, voor alle bekenden en geliefden,

steeds geheel

je Jan

v i Jan '48

La Porte Rouge

Avocaweg

Rondebosch-Kaapstad kp

Z.Afr.

9 De neerlandicus Josephus Johannes Gielen (1898-1981) was sedert juli 1946 minister van onderwijs, kunsten en wetenschappen. In zijn archief bevinden zich brieven van Greshoff noch van Stols. (Katholiek Documentatie Centrum, Nijmegen.)

10 Verzamelde gedichten.

11 Het boek van Joachim van Babylon van Marnix Gijsen was gepubliceerd in Nieuw Vlaamsch Tijdschrift 1 (1946-1947) 12 (maart 1947), p. 1261-1352. Op 25 maart had Gijsen aan Stols geschreven: ‘Ik verneem dat “Joachim” verschijnt in het “Nieuw Vl. Tijdschrift”. Daar ik zelf de tekst zelf zal herlezen in proef zal het niet noodig zijn mij proeven te zenden van het geheel. Alleen wilde ik u verwittigen dat ik mijn vriend julien Creytens [...] gevraagd heb enkele illustraties te maken.’ Uit andere brieven blijkt dat Gijsen een aantal correcties op de tekst, zoals die in Nieuwe Vlaams Tijdschrift was afgedrukt, heeft gezonden, maar ook dat hij wel degelijk in augustus de proef van de boekuitgave heeft gecorrigeerd.

12 Het huis.