Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

685. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, tussen 11 februari en 4 maart 1946¹

Worcester

Beste Sander,

Hartelijk dank voor Dry Coninghen Leis,² zoo juist ontvangen. Ben vreeselijk verlangend naar de rest. Vooral naar Helikon en Atlantis.

In een Cat. van Het Nederl. Antiq. Arnhem³ zie ik

Vestdijk Muiterij tegen het Etmaal. bij A.A.M. St.

Ik wist niet dat dit boek bestònd!!!!!⁴

+ Vestdijk-Verwey⁵

+ Hoornik-Tafelronde.

Wat is verder v Schendel Sparsa Bezige Bij???⁶

Wil je voor mij koopen.

J.Wesselink. Zomertocht⁷ } Nederl.Ant. 11^b Bakkerstr. Arnhem

id. Sancho⁸ } Ca[:t.] 1-357-358

en het mij zenden

Stuur mij indien nog niet geschied Vestdijk!!

Aty zond eenige zoetigheid aan Greet, moge het goed aankomen

Heel veel liefs vhth

in overgr. [ote] haaste

geheel je

Jan

Ik ga n.1. straks op reis om in de eenzaamheid te werken (als het lùkt)⁹

1 Gedateerd op grond van het feit dat Greshoff op 11 februari (br.683) aan Stols schreef tot in maart in Worcester te verblijven. Op 6 maart (br.687) zou hij schrijven, dat hij ‘eergisterenavond’ van een drie weekse reis terugkeerde in Kaapstad. Deze brief is geschreven in Worcester. Gezien het feit dat Greshoff meedeelt ‘straks’ op reis te gaan ‘om in de eenzaamheid te werken’ dateert de brief waarschijnlijk eerder van half februari dan van begin maart.

2 De plaquette Dry coninghen leys uit ‘Het hofken der geestelijcker liedekens’ Leuven 1577* was met houtsneden door Bert Bouman in december 1945 door A.A.M. Stols te 's-Gravenhage uitgegeven. Het boekje was naar typografische aanwijzingen van Henri Friedlaender gedrukt bij Mouton & Co te 's-Gravenhage in een oplage van 300 exemplaren. Stols verspreidde deze uitgave als nieuwjaarswens.

3 In prijscat. nr.1 ‘Nederlandsche Letterkunde sinds 1900’ (december 1945) van Het Nederlands Antiquariaat Van Heijst, Gijsbers & Van Loon te Arnhem was als nr.339 een exemplaar van de ‘legale’ druk voor fl 8,50 aangeboden. (Coll. Stichting Arnhemse Openbare en Gelderse Wetenschappelijke Bibliotheek, Arnhem, sign. t 1492.)

4 Van Muiterij tegen het etmaal, Deel 1, Proza was voorjaar 1942 bij A.A.M. Stols te 's-Gravenhage een legale editie verschenen. De titelpagina geeft 1941 als jaar van verschijnen. Deze editie telt 144 bladzijden. Het boek werd gedrukt bij Boosten & Stols. In september 1941 had J. van Ham, het hoofd van de Afdeeling Boekwezen van het Departement van Volks-voorlichting en Kunsten, Stols verzocht hem proeven van Muiterij tegen het etmaal toe te zenden. Op 17 december kreeg Stols vervolgens opdracht een aantal pagina's te schrappen.
De katernen (p. 53-60 en p. 97-132) met geschrapte artikelen over Schandaal in Holland van E. du Perron, A propos of Dolores van H.G. Wells, Goat green or the better gift van Theodore Francis Powys, A world I never made van James T. Farrell, In hazard van Richard Hughes, Count Belisarius van Robert Graves, Erika van Kasimir Edschmid, La nausée en Le mur van Jean-Paul Sartre werden (te zamen met een tweetal, op het artikel over Du Perron volgende en eveneens in de legale editie van Muiterij tegen het etmaal voorkomende, artikelen over Een Hollandsch binnenhuisje en Blauwbaard en octopus van Johan van der Woude) door Stols tegelijkertijd afzonderlijk zonder titelpagina en los in een omslag in een oplage van 1000 exemplaren uitgegeven. Het merendeel van deze oplage werd na de oorlog verspreid met een ingeplakt ‘Ten geleide’, gedateerd: ‘September 1945’.
Ten opzichte van de ongekuiste uitgave werd de gekuiste editie vermeerderd met oorspronkelijk niet opgenomen artikelen over De menschenhater van Arthur van Schendel, De verhalen van Belcampo, Stiefmoeder Aarde en Het rad der fortuin van Theun de Vries, Howison's metamorphose van Johan van der Woude, 's Mensen heen- en terugweg van Albert Helman, De wonderlijke familie van A. Defresne en Vestdijks essay Over de compositie van de roman.
Op 27 januari 1942 schreef Vestdijk aan Theun de Vries: ‘De gecensureerde stukken in den essaybundel van Stols moesten vervangen worden, en daar mijn voorraad boek-besprekingen niet erg groot meer was, was ik wel genoodzaakt ook de twee kritieken over de Wiardakroniek op te nemen. Eigenlijk had ik ze liever willen laten liggen, vooral omdat zij [...] geen juist beeld meer geven van mijn schatting; maar, met enkele veranderingen zijn ze toch wel te verantwoorden [...]. Bundeling van dgl. stukken heeft trouwens vaak het nadeel een figuur onvolledig te belichten. [...] En Heine mocht ik niet noemen, en Ewers en Kafka niet, en Joyce ook niet.’ (S. Vestdijk/Theun de Vries, Briefwisseling (ed. S.A.J. van Faassen), Amsterdam 1985, p. 74-75.)
Van de oorspronkelijke, ongekuiste uitgave liet Stols door Boosten & Stols een clandestiene editie in 10 exemplaren drukken. Deze editie telt 136 bladzijden.
(Zie Dirk de Jong, Het vrije boek in onvrije tijd, Leiden 1958, nrs.863-864; Mededelingen van de Documentatiedienst van het Nederlands Letterkundig Museum, sub Vestdijk, Afzonderlijk Verschenen Werken viii; en cat.tent. De Nieuwe Orde en de Nederlandse letterkunde, 's-Gravenhage (Koninklijke Bibliotheek) 13 september-1 november 1985, nrs.80-86.)

5 Albert Verwey en de Idee.

6 Sparsa door Arthur van Schendel was in 1944 door De Bezige Bij te Utrecht uitgegeven als zevende deel in de reeks Quousque Tandem. De opstellen waren verzameld door Ch.E. van Blommestein. Het bundeltje was in een oplage van 525 exemplaren naar typografische aanwijzingen van Stols gedrukt bij n.v. Drukkerij Trio en was gebrocheerd door H. van Rijmenam, beide te 's-Gravenhage.

7 Johan Wesselink (1880-?), De zomertocht van den reus was in 1917 bij S.L. van Looy te Amsterdam verschenen. In de prijscat. nr.1 ‘Nederlandsche Letterkunde sinds 1900’ (december 1945) van Het Nederlandsch Antiquariaat Van Heyst, Gijsbers & Van Loon te Arnhem was onder nr.357 een exemplaar voor fl 2,25 aangeboden. (Coll. Stichting Arnhemse Openbare en Gelderse Wetenschappelijke Bibliotheek, Arnhem, sign. t 1492.)

8 De dwaze Sancho van Johan Wesselink was in 1932 bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem verschenen met vijf houtgravures door André van der Vossen. In de prijscat. nr.1 (december 1945) van Het Nederlandsch Antiquariaat was onder nr.358 een gewoon exemplaar voor fl 5,- aangeboden. (Zie ook n.7.)

9 Op de brief is door Stols bijgeschreven: ‘a/n.a. Arnhem 6/3/46 AS’.