Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

682. A.A.M. Stols aan J. Greshoff, 4 februari 1946

Den Haag, 4-2-1946

Beste Jan,

Je brief van 14 Januari is nu ook binnengekomen. Bij mij logeerde toen de schrijfster Jo Boer (die enkele prachtige romans persklaar heeft) die in Parijs woont.¹ Ik droeg haar op, de Mauriacs voor je te zoeken. Het zal èrg moeilijk zijn, want, tenzij je gekke prijzen wilt betalen, is er zelfs in Parijs niets te krijgen en is alles altijd direct uitverkocht. Krijg je iets te zien van tijdschriften

1 Stols was eind 1945 in contact gekomen met Johanna Maria Boer (geb. 1907), die hem benaderd had in verband met het Comité Erasme. (Zie br.671 n.6.) Jo Boer woonde in Parijs (op dit moment op het adres 3 rue François 1^er), waar zij als tolk-vertaler op de Nederlandse ambassade werkzaam was. In 1938 was zij gedebuteerd met de bij Nijgh & Van Ditmar verschenen roman Catharina en de magnolia's. Zij had in de jaren twintig schilderles gehad van Charley Toorop. De later voor Stols werkzame Rico Bulthuis schrijft dat hij voor de oorlog het manuscript van een roman met de titel De moeders had bemachtigd, dat hij na de oorlog naar Stols bracht. (Zie Rico Bulthuis, De koordansers en andere herinneringen, 's-Gravenhage 1985, p. 92-93.)
Op 17 november 1945 had zij Stols geschreven: ‘Ik zend U deze week een stuk op van de roman, die U meegenomen heeft. U vroeg naar de titel: deze was eerst Een eenzame [...]. Ik wilde de titel liever veranderen in: Een Zelfportret (niet van Jo Boer, troost U) of “Pavane”. Wat denkt U? [...] “Pavane” lijkt mij als titel mooier, maar “Een Zelfportret” beter.’ En omstreeks 12 maart 1946 schreef ze: ‘Zoals ik je reeds per telefoon zei ben ik bezig de laatste hand te leggen aan een roman, die aan jou opgedragen is [...]. De titel is “Manuscript in den nacht gedicteerd”.’ De laatste roman is vermoedelijk Melancholie der verzonken jaren, dat aan Sander en Greet Stols werd opgedragen; Een eenzame, Pavane of Een zelfportret komt mogelijk overeen met Kruis of munt.

[p. 45]

Ontwerp door Bertram Weihs van het vignet op de stofomslag van Con sordino (1949) van W. Hessels, 1946.

V.l.n.r.: Greshoff, N.P. van Wyk Louw en Uys Krige, Kaapstad, 1945.

Greshoff (rechts) met naast hem v.l.n.r.: A. Roland Holst, Elisabeth Eybers en Aty Greshoff, Kaapstad, oktober 1946.

[p. 46]

(Fontaine,² Arche,³ Temps Nouveaux,⁴ Cahiers du Sud⁵) waardoor je eenigermate georienteerd bent over wat er verschijnt? Laat me dan precies schrijvers en titels weten van wat je hebben wilt en ik zal voor je trachten te koopen.

Van den heer Haagens ontving ik nu den bundel van Kees⁶ en uitknipsels van Adriaan's artikel over jou uit de Knickerbocker Weekly.⁷ Hartelijk dank. Ik zal Kees gauw schrijven.⁸

Sedert 14 dagen ben ik nu in dienst. Het is wel ellendig mijn zaak nu alleen 's avonds te kunnen bijhouden. Mijn personeel is dan weg (woont R'dam - Leiden - Voorburg enz) en overdag kan ik op z'n hoogst even telefoneeren, op de vingers gekeken door majoors en kapiteins - want ik ben nog steeds maar 1^e Luitenant (46 jaar).

Je brief van 21 Januari eveneens zoojuist ontvangen. Er mòèt een brief aan jou zijn weggeraakt waarin ik je uitvoerig schreef over mijn clandestiene uitgaven plus wat clandestien voorbereid of gezet nog niet geheel gereed was. Ik schreef daarin over den herdruk van Ikaros.

Heb je nu ook van Huib iets gehoord over het geld dat ik hem voor jou overmaakte?⁹ Doordat ik niet meer in de uitgeverij kom ('s avonds ben ik vaak doodmoe, logees, bezoek) heb ik nog niet alle oude gegevens over je àndere boeken (behalve dus ‘Gedichten’ en ‘Ikaros’) zoodat ik deze ‘oude’ zaak nog niet àf heb. Ik wilde je ook n.l. laten weten hoe het is gegaan met ‘Spijkers’, ‘Voetzoekers’ en ‘Currente Calamo’.¹⁰ Verder wacht ik nog op bericht van Boosten & Stols omtrent hùn verkoop van je boeken van vóór Mei 1943. Sedertdien exploiteer ik hun fonds (zij bleven eigenaar) omdat de verzending vanuit Maastricht te moeilijk is. Als ik dat alles weet (en ik snak ernaar) zal ik je dat mededeelen en erover afrekenen.

Heb je dat goedgekeurd, dan is Ikaros 2^e druk voor afwikkeling vatbaar. Ik stort dan ½ honorarium bij de Amst. Bk. ingevolge je verzoek.

Maar gezien het tempo van Boosten & Stols (zij kunnen maar geen kantoor- en technisch personeel krijgen) zal het nog wel even duren.

Mocht je me het vertrouwen niet onthouden dat de oude honorariumafrekening geheel naar recht en billijkheid zal geschieden, telegrafeer dan nù terstond na ontvangst van dezen brief dat Ikaros afgewerkt mag worden (ik liet het binden stopzetten): dan stort ik ½ hon. op je bank. De prijs wordt 2.-ingen; 3.25 geb. Want ook dàn nog heeft de binder nog god-weet-hoe-lang noodig om het boek verder af te leveren.

Doordat ik nu overdag in de militaire sfeer gedompeld ben, kan ik er niet toe komen iets te doen aan een eventueel vertrek naar Z.Afr., waartoe ik onder deze omstandigheden toch geen vergunning zou krijgen.

Waaròm ik in dienst ben? De Nederl. Regeering moet zorgen voor een leger, zoowel voor Indië als voor hier. Of dat juist is wil ik hier niet beoordeelen.

2 Fontaine, Revue Mensuelle de la Poésie et des Lettres Françaises was in 1946 aan de zevende jaargang toe. Het blad werd geredigeerd door Max-Pol Fouchet, die het in eigen beheer te Parijs uitgaf.

3 L'Arche, Revue Mensuelle was in 1946 aan de derde jaargang toe. André Gide was beschermheer van het tijdschrift. De redactie werd gevormd door Maurice Blanchot, Albert Camus en Jacques Lassaigne; Jacques Amrouche was hoofdredacteur. Het tijdschrift werd uitgegeven door de Édition Carlot te Parijs.

4 Waarschijnlijk bedoelde Stols het tijdschrift Les Temps Modernes, Revue Mensuelle dat door Jean-Paul Sartre in 1945 was opgericht en onder redactie stond van Raymond Aron, Simone de Beauvoir, Michel Leiris, Maurice Merleau-Ponty, Albert Olivier, Jean Paulhan en Sartre zelf. Het adres van het tijdschrift was 5 rue Sébastien Bottin te Parijs, hetzelfde adres als van uitgeverij Gallimard.

5 Het maandblad Cahiers du Sud was in 1946 aan de drieëndertigste jaargang toe. Het stond onder redactie van A. Blanc-Dufour, Félix Gattegno, Pierre Guerre, Jean Tortel en Alexandre Toursky; hoofdredacteur was Léon-Gabriel Gros. Het tijdschrift verscheen te Marseille.

6 Équilibres précaires.

7 Van 19 maart tot en met 2 april 1945 was Portrait of a Dutch poet van Robert J. Moreland (ps. van Adriaan van der Veen) in afleveringen in Knickerbocker Weekly verschenen.

8 Stols brief aan Kees Greshoff is niet bewaard gebleven.

9 Zie br.679 n.19.

10 Er is geen gespecificeerde afrekening van de genoemde titels bewaard gebleven. (Zie ook br.226 n.1 t/m n.5.)

[p. 47]

Zeker is, dat 2 lichtingen worden opgeroepen, dit jaar. Daartoe is kader noodig. Het beroepskader is onvoldoende. Men roept nu juist de oudere reserveofficieren op, die èn politiek betrouwbaar èn bekwaam zijn. Het schijnt dat ik aan beide voorwaarden voldoe. De jongeren (tot 35 jaar) zijn voor Indië bestemd, de oudere voor eigen land + eventueel bezettingsleger in Duitschland. Met dat al ben ik het haasje.

Landshoff heb ik nog steeds niet gezien of te pakken gekregen. Zou je ooit bereid zijn om bij mij je Verz. W. uit te geven, dan moet je toch heusch spoedig beslissen: het getij begint langzaam maar zeker te verloopen.

Heb je nog steeds niets binnen van den stroom van pakken dien ik je toezond? Ik ben erg benieuwd naar je bevindingen en oordeel. Het is een uiterst kostbare en onvervangbare zending, zeker meer dan duizend gulden waard, inclusief het exemplaar van Larbaud's ‘Dévotions Particulières’ dat ik aan Huib toevertrouwde en dat je het[?] vooral moet reclameeren als hij het je uit eigen beweging nog niet zond.

Er komen nu in Februari weer een aantal nieuwe uitgaven klaar.¹¹ Er is ontzaglijk veel werk, en ik ben er niet! Ellende...

Schrijf weer eens gauw en telegrafeer zoo noodig (zie voren).

Met h.gr. ook voor Aty, mede van Greet

Je

Sander

11 Het is niet met zekerheid vast te stellen op welke uitgaven Stols doelde.