Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

675. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 9 januari 1946

[Kaapstad] 9 Januari 46.

Beste Sander,

Gisteren verzond ik drie brieven aan [+je]. Ieder was aan een afzonderlijke zaak gewijd

1.	aan de mogelijkheden van ZAfr.
2.	aan de Verz. Ged. van W. Hessels
3.	aan Ikaros.

Zoveel zakelijkheid kan niet bestaan zonder begeleiding van een persoonlijk woord. Wij zouden het natuurlijk zéér aangenaam vinden jullie hier te begroeten. Maar àls het je lukt hierheen te komen, zal dat toch in elk geval niet

[p. 27]

in een vloek en een zucht gaan. Zoodat als jullie hier aankomt, wij op het punt van vertrek staan!

Als er niet iets heel bijzonders gebeurt gaan wij Jan. 47 dus nu over een jaar naar Brussel terug

Waarom? Om twee redenen: a. omdat het voor mij onmogelijk is behoorlijk mijn brood te verdienen, b. omdat het niet mogelijk is veel langer buiten Europa te leven, hoe groot de rotzooi aldaar ook zijn moge.

Materieel laat het leven hier niets te wenschen over (afgezien van een tijdelijke voedselschaarste ten gevolge van de ongewone droogte). Goed voer (veel vruchten!), een goed klimaat, een rustig tempo, allergezelligst vriendschappelijk verkeer, behoorlijke bediening in huis, prachtig landschap, eindelooze mogelijkheden voor uitstapjes. En ondanks àl deze voordeelen blijft men, blijven wij althans, een leegte gevoelen en gebrek aan onmiddelijke verbindingen met Parijs-Brussel-Londen-Amsterdam. - Als mij alsnog een broodwinning alhier geopenbaard zou worden, ga ik niettemin begin 1947 wèg, om dan, eenmaal weer in Brussel wonende, naar Kaapstad terug te verlangen! - Ik wil dolgraag alles hebben wat je missen kunt aan boekwerken, stuur ze als drukwerk of postpakket voor mijn rekening, maar zoo spoedig mogelijk. Ik brand van nieuwsgierigheid en verlangen naar Nederl. boeken.

Angèle, vK. en Meul.[enhoff] zonden al veel. God hebbe hunne zielen (later). Bovendien schrijf ik over Ned. litt in Die Huisgenoot, hèt weekblad hier, (45.000 oplage!) en zit om stof verlegen. Geef dus, zoo bidde ik U, opdracht tot onmiddelijke verzending. Men moet even ten postbureele informeeren, hoe zwaar ieder paket[sic] of iedere drukverzending zijn mag.

Porti, met honoraria te verrekenen.

Zeer belangrijk:

Binnenkort zal je in den Haag zien verschijnen R. Nieuwenhuys, lector aan de Litt. Faculteit te Batavia, vriend van Eddy en van mij. Bijzonder aardige, talentvolle, belezen jongeman. Hij heeft 6 mnd Europeesch verlof om een beetje op zijn verhaal te komen. Zijn eerste bezoek zal aan jou zijn. Behandel hem als je jongste broeder. Hij is voorzien van lieve gade plus 5 jarige spruit.¹

Hij wil graag wat menschen zien: zorg voor introducties etc. Kortom: adopteer hem.

Nu nog even over verblijf en vertrek. Je begrijpt wel dat ik (behalve in de 2 j. en 10 mnd in n.y. doorgebracht) uitsluitend ingeteerd heb (met van 1939-42 twee studeerende zoons). Kees staat nu op eigen beenen, doch Jan moet nog twee jaar studeeren zoodra hij terugkeert. Van het waarlijk niet groote bedrag, dat ik naar hier medevoerde, is vrijwel niets meer over. Ik kan het met de uiterste zuinigheid hier tot begin '47 rekken.

En wat dan in Nederland of België? Ik heb er geen flauwe notie van. Ik heb alhier een kleine hoop op een regeringsfunctie; maar een heel kleine. Daarom

1 Greshoff had Robert Nieuwenhuys (geb. 1908) tijdens zijn verblijf in Nederlands-Indië leren kennen. Nieuwenhuys was leraar bij het middelbaar onderwijs en vervolgens lector aan de Litteraire Faculteit in Batavia geweest. Eind 1940 had hij mede het maandblad De Fakkel opgericht. In maart 1946 zou hij in Nederland arriveren. Half juli 1947 zou hij naar Indonesië terugkeren om daar hoofd van de dienst Culturele Zaken van het Departement van Onderwijs te worden. In 1952 zou hij naar Nederland emigreren. Van 1947-1952 was hij redacteur van het culturele maandblad Oriëntatie. Nieuwenhuys was sedert juli 1935 getrouwd met Johanna Frederika van Bommel (geb. 1910). Op 3 april 1941 was hun zoontje Jan Rogier geboren.

[p. 28]

dring ik er bij je op aan mijn finantieele zaken met de uiterste zorg te behartigen en alles goed te berekenen, zoodat ik ten minste, bij mijn terugkeer, iets op mijn rekening heb staan, zoodat ik het eenige maanden kan uitzingen. Je begrijpt dat je mij in de gegeven omstandigheden geen beter vriendendienst kùnt bewijzen.

Ik reken erop dat je eens met dr. F.H. Landshoff gaat praten om met hem mijn belangen te bespreken. Mijn vertrouwen in zijn genegenheid voor mij is onbeperkt. Je zult hem zeker hoogelijk waardeeren.

Wat je schreef over Huib deed mij veel plezier. Alleen was je vergeten wat de aanleiding tot mijn pleidooi was. N.l. een zeer krasse, zeer hatelijke uitlating over hem in één van je brieven. Deze gaf mij aanleiding een beroep op je clementie te doen. Deze zaak is dus ook geregeld. -

Ik zond Hein Pannekoek het ex. van zijn boek over Eddy terug met tallooze aanteekeningen, en ik schreef hem erover.² M.i. bezit het werk, dat als geheel goed is, een aantal kleine onjuistheden. Ook zond ik hem per diplomatieke koerier het ex. van L.v. Herk. door Eddy zelf van a-z geannoteerd.³

Als hij aan de hand van de nieuwe gegevens het werk herziet en uitbreidt, kan het een goed boek worden. -

Ik ben zeer benieuwd naar het boek van Simon over Verwey!⁴ -

Ik stuurde je alles wat ik gepubliceerd heb, met uitzondering van ‘Rariteiten’ (in Batavia gedrukt) waar ik géén ex. meer van kan vinden. Deze verzameling is bijeengebracht door Constantia Boekh. (Gerrit Bakker) die zijn uiterste best heeft gedaan óók Rariteiten op te sporen. Misschien vindt hij het alsnog. Ikzelf bezit al sedert lang niet één boek van mezelf meer. Deze zijn mij in de loop der jaren alle afgetroggeld. -

Uit je brief blijkt dat je bevriend bent met Balkema. Wat is dat voor een wonderlijk sinjeur. Hij schreef mij een lange brief. Ik antwoordde daar (op reis zijnde!) per omgaande op. Schreef hem nòg eenige malen: boeh noch bah; met volstrekte stomheid geslagen!

Ik heb Huib gevraagd mij te bezorgen.

1 Sint Sebastiaan } S. Vestdijk.

2 Rum Eiland } S. Vestdijk.

3 Aktaion⁵ } S. Vestdijk.

Kun je hem daarbij helpen? Doe het dan!! Ik ben zonder deze boeken niet gelukkig

De 12 gedichten voor Standpunte heb ik nog niet. Ik zal Simon er over schrijven.⁶

Ik was diep teleurgesteld over N^o 1 Criterium:⁷ mat, gewoontjes, vervelend. Is Rudi v Lier niet tot iets beters in staat dan zoo'n nummertje te maken? Dan kies ik voor Vrije Bladen.

2 Op 11 oktober 1945 had Greshoff aan G.H. 's-Gravesande een uitvoerige brief met commentaar op diens E. du Perron. Journalistieke herinneringen gezonden. Tezelfdertijd stuurde hij hem het door E. du Perron voor Greshoff van aantekeningen voorziene exemplaar van Het land van herkomst (zie n.3). In 1947 zou een tweede druk van 's-Gravesandes studie verschijnen onder de titel E. du Perron. Herinneringen en bescheiden, waarin hij van Greshoffs gegevens gebruik maakte.

3 In juni 1935 had Greshoff tijdens een bezoek aan Parijs van E. du Perron een met wit doorschoten exemplaar van Het land van herkomst gekregen waarin Du Perron aantekeningen had gemaakt over de autobiografische achtergronden van deze roman. (Zie E. du Perron, Brieven (ed. Piet Delen et al.), dl.5, Amsterdam 1979, p. 358.)
Het zgn. Greshoff-exemplaar van Het land van herkomst is thans in het bezit van Pierre H. Dubois. Het merendeel van Du Perrons aantekeningen is opgenomen in de dertiende, vermeerderde druk van Het land van herkomst, die in 1989 bij Uitgeverij G.A. van Oorschot te Amsterdam verscheen.

4 Albert Verwey en de Idee.

5 Aktaion onder de sterren. Roman uit het voor-Homerische Griekenland van S. Vestdijk was van januari tot november 1941 in afleveringen in Groot Nederland gepubliceerd. De roman was najaar 1941 verschenen bij Nijgh & Van Ditmar te Rotterdam.

6 Zie br.660 n.61.

7 Criterium, Letterkundig Maandblad was in maart 1940 voor het eerst verschenen onder redactie van Cola Debrot, Han Hoekstra en Ed. Hoornik. Het tijdschrift was onder deze redactie en met deze ondertitel tot en met mei 1942 blijven verschijnen. De uitgever was J.M. Meulenhoff te Amsterdam.
In oktober 1945 was het tijdschrift opnieuw verschenen, nu met als ondertitel Algemeen Cultureel Maandblad. De nieuwe redactie werd gevormd door Bertus Aafjes, W.S.A. Colenbrander, H. Drion, R. van Lier en Adriaan Morriën. Meulenhoff trad nog steeds als uitgever op. In het prospectus dat bij de herverschijning verspreid werd, stond onder meer te lezen: ‘Na een periode van gedwongen rust zal Criterium binnen eenige dagen worden voortgezet. De oude redactieleden hebben in vriendschappelijk overleg een nieuwe redactie, die niet meer uitsluitend uit literatoren bestaat, in de gelegenheid gesteld het tijdschrift op bredere basis voort te zetten.’ De eerste afleveringen bevatte poëzie van Aafjes, Michael Deak (ps. van S. Kapteyn), H.A. Gomperts en Morriën, en proza van Gomperts, Willem Frederik Hermans, Sjahrazad (ps. van S. Sjahrir) en M. Vasalis. Op 17 december 1945 had Greshoff aan S. Vestdijk geschreven: ‘Dezer dagen ontving ik het eerste nr van Criterium. Dit viel mij bitter tegen. Eddy [du Perron] zou zeggen: “een dunne bestelling”. Wat is dit alles levenloos, mat, banaal. De inleiding is nietszeggend. Het vers van Morriën houterig en leeg, dat van Hans Gomperts aanstellerig en smakeloos. En die aanteekeningen van de indonesiër zijn ook al niets bijzonders. Is dat een jeugd tijdschrift?’

[p. 29]

Van Helicon met de witte zwaantjes heb ik alleen

Achterberg Dead End

Aafjes Gevecht met de Muze

verder nooit iets van gezien.

Ik wou zoo dolgraag Hoorniks verzamelde poëzie kronieken hebben!⁸

Nu ben ik aan het eind van mijn latijn,

Veel liefs ook van Aty voor jullie allen

Steeds geheel je

Jan

8 Tafelronde. Studies over jonge dichters.