Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

[p. 441]

651. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 23 januari 1940

[Kaapstad] 23 January '40

Beste Sander,

Je allergezelligste brief van 11 Dec. '39 bereikte mij eerst heden, een half uur geleden. Ik zal beginnen met je punt voor punt te beantwoorden. Ik ben zeer blij, dat je zulke goede ervaringen met Hoornik hebt. Ik mocht hem altijd, maar er werd nogal bedenkelijk over hem gesproken. Ik vind het altijd prettig als zulke praatjes door de feiten gelogenstraft worden. Hij heeft natuurlijk, gezien zijn snelle succes, veel benijders. Ik ben zéér benieuwd naar de poëtixe schriften.¹ Hij vroeg er mij een text voor.² Maar a. heb ik niets gereed en b. geef ik het dan véél liever gewóón bij jou uit in een boekje uniform aan Ikaros. Zoodra ik genoeg klaar heb, daar kun je op rekenen, zend ik het je toe. Er verschijnt één gedicht van mij in het Feb. no. van GN³ en aan een ander, grooter wordt gewerkt.⁴ De kopij voor UM no. 10 is gereed en wordt op dit oogenblik door Aty overgetikt. Titel: Drie is Compagnie, inhoud een kleine inleiding en dan drie opstellen, mijn bèste, i Letterkunde in Parijs; ii Schilderkunst in Venetië; iii Tooneel in Brussel.⁵ Bandje donker bordeaux, mijn handteekeningstempel heb je. Liefst een beetje joyeuzer papier dan Van Hattum!!!!⁶ Van je boeken heb ik nog niets ontvangen, aangezien de verbindingen stilstaan. Te Vlissingen ligt de Heemskerk⁷ met 32 kisten boeken voor De Bussy, van dewelke er menig voor mij bestemd is; maar wat heb ik aan boeken in Vlissingen! Juist naar die twee nieuwe Ursa⁸ zit ik zoo te snakken! Ook kreeg ik nooit het beloofde geb. ex. van Geboorte.⁹ Stuur mij Tafelronde geb. goed verpakt per post direct na verschijnen. Wat is dat voor text die Eddy eventueel voor UM beschikbaar heeft???¹⁰ Je weet dat ZEd soms met het bèste, maar soms ook met iets wonderlijks komt aandragen. Dus eerst zien! Van je romans heb ik er nog niet één gekregen, allemaal de schuld van de slechte verbindingen. Je begrijpt hoe ik naar dat bundeltje van Jany¹¹ verlang. Ja, hij is van alle vrienden de gaafste, de rijkste, de beminnelijkste. Elke bijeenkomst met Jany is een waar genot. Ik heb al geruimen tijd geleden aan Bob van Kampen gevraagd je een geb. luxe ex van Steenen voor Brood te zenden en je zult het dan ook wel ontvangen hebben voor deze brief bij je binnenloopt. Het is het éénige geschonken luxe-ex. en jij bent de eenige wien dat toekomt, van wege je onverwoestbare liefde voor mooie boeken en voor al wat je voor mij gedaan hebt. Aan Jany's oordeel in zake poëzie hecht ik zéér Hij heeft ook mij al meermalen enthousiast over Mok gesproken;¹² maar ik geloof stellig dat hij méér dichter dan romancier is! Stuur je me vooral Halcyon goed verpakt per post, anders duurt het maanden!! Een gewone brief of zending doet er een vier tot zes weken over. Mijn kopij voor UM-10 zend ik aangeteekend per vliegpost. Wil je het werkje dan dadelijk laten zetten en de proeven toezenden aan M. Esser, 45 Oudkerkhof Utrecht; en wil je zèlf

1 Helikon.

2 Op 12 december 1939 had Ed. Hoornik aan Greshoff meegedeeld dat hij redacteur van Helikon, of zoals hij het nog noemde De Zwanen-serie, zou worden. In een post-scriptum schreef hij: ‘Stols vraagt mij U te willen verzoeken medewerking te verleenen aan bovengenoemde Zwanenserie. Ik zou het natuurlijk ongemeen prettig vinden, indien daarin ook een bundel van Uw hand verscheen.’

3 In de februari-aflevering van Groot Nederland zou geen gedicht van Greshoff verschijnen.
In Groot Nederland 38 (1940) 1 (januari), p. 1 verscheen het gedicht Heimwee (‘Het voorjaar was wat schuw en wispelturig’).

4 Na het gedicht Heimwee (zie n.3) zouden er geen gedichten van Greshoff meer in Groot Nederland verschijnen.
Greshoffs dagboek uit begin 1940 geeft geen enkele aanwijzing over de gedichten waaraan hij in deze periode werkte. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Greshoff, sign. g 785 h 1, Dagboek 1940.)
Vanaf de zesde, eerste naoorlogse druk zou Greshoffs Gedichten een afdeling Sparsa met gedichten uit de periode 1937-1947, waaronder Heimwee, bevatten.

5 Drie is compagnie is nooit in die vorm verschenen. Welke opstellen Greshoff in Letterkunde in Parijs, Schilderkunst in Venetië en Tooneel in Brussel wilde samenvoegen, is niet achterhaald. Letterkunde in Parijs zou wellicht een selectie bevatten uit de artikelen die in de rubriek ‘Letterkundig Leven in Frankrijk’ of ‘Fransche Letteren’ rond 1930 in Den Gulden Winckel waren verschenen. Mogelijk ook wilde Greshoff onder de noemer Schilderkunst in Venetië zijn essay Vierduizend schilderijen opnemen; dit essay was gewijd aan de negentiende biënnale van Venetië en was gepubliceerd in Groot Nederland 32 (1934) 12 (december), p. 558-575.
Op 21 januari noteerde Greshoff in zijn dagboek: ‘Ik heb thans het tiende deeltje in de reeks Ursa Minor gereed. De titel luidt “Drie is Compagnie”. Wanneer ik de kopij nog eens rustig doorgelezen heb, zal ik hem aan Stols zenden. Ik heb ook vrijwel klaar een andere bundel, grooter, Rariteiten, welke ik aan Boucher denk aan te bieden.’ Greshoff werkte dus gelijktijdig aan Drie is compagnie en Rariteiten. (Nederlands Letterkundig Museum, collectie-Greshoff, sign. g 785 h 1, Dagboek 1940.) Later zou Greshoff zijn bijdrage aan Ursa Minor wijzigen in Kabinetformaat, dat geen opstellen, maar een ‘portret’ zou bevatten. (Zie br.653 n.1.) Het is niet ondenkbaar dat de bundel Rariteiten, die in 1942 bij de Fakkel-Reeks te Batavia zou verschijnen, geheel of gedeeltelijk overeenkomt met Kabinetformaat, want Rariteiten zou stukken bevatten, die men onder de noemer portretten kan rangschikken.

6 Zie br.639 n.5. voor het voor Bilzenkruid gebruikte papier.

7 De nv Vereenigde Nederlandsche Scheepvaartmij onderhield met het in 1921 gebouwde ss Heemskerk een vrachtverbinding met Zuid-Afrika.

8 Strijd en vlucht op papier van S. Vestdijk en Vizioen en geboorte van Hendrik Cramer.

9 Geboorte. Gevolgd door Mattheus en andere gedichten.

10 Zie br.649 n.15.

11 Onderweg .

12 Zie br.649 n.5.

[p. 442]

met een dubbele bril en een vrome aandacht de revisie verbeteren. Nu wat die bloemlezing betreft.¹³ Ik heb die zaak duchtig onderzocht, daar ik er natuurlijk ook graag wat aan zou verdienen. Maar ten eerste is het een gok of een boek voor de scholen wordt vóórgeschreven of niet. Zoo jà dan ben je binnen, zoo neen, dan is het fataal een strop. Ten tweede zijn er al héél veel bloemlezingen. Ten derde zijn de uitgevers juist daardoor zéééééér lastig geworden: zij geven geen toestemming of tegen belachelijke voorwaarden. Ik geloof dus niet dat zulk een uitgave aan te bevelen is. Iets anders is, dat Uys (die hier veel komt: een charmante jongen) een geheel nieuwe, verbeterde, uitgebreide druk van zijn uitverkochte za bloeml. wil maken^*.¹⁴ Uys, een neefje van de eerste minister,¹⁵ heeft nu een regeeringsbaantje en mateloos veel relaties hier. Dat zou iets zijn. Van Hanendekker¹⁶ of opvolger heeft hij nooit eenige afrekening gehad. Als je dit wilt kun je een uitgesteld telegram aan mij zenden, dat is héél goedkoop, met Uys accoord honorarium x pond; dan zal ik wel verder met hem onderhandelen en afspreken. De voorrede van D. Coster¹⁷ was een misgreep, daar heeft iedereen zich hier blauw aan geërgerd. Van het Holl. Weekblad nog steeds geen nieuws. We zitten hier rustig maar toch niet zonder zorgen, want ik kan nog niet de helft van het minimum benoodigde verdienen, zoodat we inteeren, hetgeen immer een naar gevoel is. Vergeet niet een nauwkeurige staat van onze zaken per 1 Jan. '40 op te maken. Hon over de verkochte exx. sedert de laatste afrekening, al weer geruimen tijd geleden, eenerzijds en wat ik je schuldig ben voor geleverde exx met de gebruikelijke auteurskorting anderzijds. Allen[lees: Alleen] maar om te weten waar we aan toe zijn en hoe we staan. Zoodra ik wat van mijn loopende stukken àf heb, ga ik voor Halcyon schrijven.

Wat een ellendig denkbeeld dat daar nu in Vlissingen Giza Ritschl¹⁸ en Agtergerg¹⁹ en Mok's Rattenvanger en de hemel wat al niet meer voor heerlijkheden opgeslagen liggen en wij hier versmachten en hunkeren naar nieuwe boeken!! Stuur mij nog een Cramer²⁰ en Vestdijk²¹ UM extra deugdelijk verpakt per post!!!! Wat zou ik graag een weekeind of als men hier, beter, zegt een naweek, in Rijswijk komen logeeren. We zitten midden in de zomer. Heerlijk weer, warm, maar minder warm dan Juan-les-Pins in Julij, doodrustig. Maar toch heb ik er geen vrede mede en het heimwee is nog steeds even sterk. Ook Kees lijdt daaraan. Aty en Jan schikken zich. Schrijf vooral spoedig. Brieven zijn spijs voor de ziel. We léven enkel op brieven. Alles interesseert ons!!!

Héél véél liefs voor gade en kroost van ons allen, een stevige hand van geheel je Jan

13 Zie br.649 n.23.

* maar niet met Salm²² of wie ook, alleen met een bekende uitgever dus bv. AAMStols

22 W.L. Salm & Co te Amsterdam, die het deel van Stols' fonds dat aan R.W. Haentjens Dekker was toebedeeld, had overgenomen.

14 Van Afrikaanse versameling is geen heruitgave verschenen.

15 Jan Christiaan Smuts (1870-1950) was gehuwd met Sybella Margaretha Krige. Smuts was vanaf 1939 premier en tevens minister van buitenlandse zaken en minister van oorlog van Zuid-Afrika.

16 R.W. Haentjens Dekker.

17 In Afrikaanse versameling van Uys Krige was een voorrede door Dirk Coster opgenomen.
De criticus Dirk Coster (1887-1956) was redacteur van het tijdschrift De Stem.

18 Keur uit liefdeverzen.

19 Eiland der ziel van Gerrit Achterberg.

20 Vizioen en geboorte .

21 Strijd en vlucht op papier .

22 W.L. Salm & Co te Amsterdam, die het deel van Stols' fonds dat aan R.W. Haentjens Dekker was toebedeeld, had overgenomen.