Briefwisseling J. Greshoff - A.A.M. Stols

199. J. Greshoff aan A.A.M. Stols, 28 april 1932¹

[Schaerbeek] Donderdag 28

Beste Sander,

Hartelijk dank voor je lange brief. En niet minder voor de Anedoten,² wat een heerlijk werkjen. En vooral niet te distant, te hoog in zijn wapens. Het is echt een boek dat je lezen moet, dat je meèneemt. Kortom: het ideaal-boek. Ik ben er erg blij mee. -

Ik zal Stob je boodschap overbrengen.³ Het is druk aan den tafel. Dinsdag: Eddy, Vestdijk,⁴ Toussaint,⁵ Méral,⁶ Sliva, Barnel[?],⁷⁷ Stobb. en ik, gisteren: Barnel[?], Fontaine[?],⁸⁸ [xxx], St en ik.. Je moet maar weer eens gauw je opwachting in ons hoofdkwartier maken. Je zult er moeten zijn als dr Vermeylen verschijnt.⁹

Eddy zit tot 1 Mei bij Jany is daarna te bereiken via dr. E.de Roos 19 Kon. Wilhel-

1 In de chronologie geplaatst op grond van de in de brief genoemde uitgaven van Stols.

2 In mei was Anecdotes italiennes et françaises van Stendhal (ps. van Marie Henri Beyle, 1783-1842) verschenen als eerste uitgave van Les Bibliophiles Hollandais. De tekst was bezorgd door E. du Perron. Het boek was in een oplage van 200 exemplaren gedrukt door Boosten & Stols. John Buckland Wright had een frontispice getekend.
Op 10 januari had Du Perron aan Stols geschreven: ‘Je idee om “onze Stendhal” het 1^e nr. te maken voor een bibliophielencollectie juich ik zeer toe. Als je er op deze manier dan ook wat aan verdient!’ (E. du Perron, Brieven (ed. Piet Delen et al.), dl.3, Amsterdam 1978, p. 247.)
Anecdotes italiennes et françaises zou de enige uitgave van het door Stols te zamen met Greshoff opgerichte gezelschap Les Bibliophiles Hollandais/De Nederlandsche Bibliophielen blijven.

3 Mogelijk had deze boodschap betrekking op de tekeningen die Greshoffs vriend, de Vlaamse schilder Marcel Stobbaerts (1899-1947), zou maken voor het in juli bij Stols te verschijnen Het boekje van de genever van E. van Lidth de Jeude.

4 Simon Vestdijk (1898-1971) logeerde begin april bij E. du Perron op diens kasteel Gistoux bij Brussel. Bij die gelegenheid maakte Vestdijk kennis met Greshoff. (Zie Hans Visser, Simon Vestdijk, Utrecht 1987², p. 153.)
Blijkens brieven van Du Perron aan F.E.A. Batten van 25 april en aan Greshoff van 28 april zou Du Perron genoemde dinsdag 26 april uit België naar Nederland vertrokken zijn. (Zie E. du Perron, Brieven (ed. Piet Delen et al.), dl.3, Amsterdam 1978, p. 283 en p. 284.)

5 De Vlaamse schrijver Ferdinand Victor Toussaint (1875-1947), die zich Toussaint van Boelaere noemde, was vertaler bij het ministerie van justitie en vanaf 1929 directeur van het Beknopt Verslag van de Senaat.

6 De Belgische schrijver en zakenman Paul Méral (ps. van Herman M.C. de Guchtenaere, 1895-1946), een vriend van Franz Hellens en E. du Perron.

7 Niet geïdentificeerd.

7 [Errata] Mogelijk staat in de brief ‘Purnal’. Het zou dan gaan om René Purnal (1898-1970), zich ook wel noemende Sacher Purnal, van wie Stols in 1928 de bundel Sel de la terre had uitgegeven.

8 Niet geïdentificeerd.

8 [Errata] Mogelijk de dichter en schrijver van thrillers Pierre Fontaine (1898-?).

9 Op 12 mei zou August Vermeylen zestig jaar worden. Bij die gelegenheid zou hem het Gedenkboek A. Vermeylen worden aangeboden, dat door een comité bestaande uit onder anderen F.V. Toussaint van Boelaere, Reimond Herreman, Karel Leroux en Maurice Roelants was voorbereid. In het omvangrijke ere-comité had Greshoff zitting.

[p. 140]

minalaan Voorburg z-h.¹⁰ Hij zal wel snakken naar zijn ex. van Anecdotes.

Naar Smit¹¹ ben ik zeer benieuwd. Maar zeker niet minder naar het werk van Jonas.¹² Als wij in Maestr. komen, moet ik dat zien! Er is misschien wel eens wat over te schrijven voor het Maandbl. v.B.K. van C. Veth¹³ -

Aty vertrekt heden naar Arnh. Lange Lize heeft (onder ons) een attaque gehad en er werd gevreesd dat hemelen niet uitgesloten was.¹⁴ Vandaar verzoek om overkomst. HEd komt Zondag weer terug.

Ik schreef prof. Rodrigues om inlichtingen over Portugal,¹⁵ waarop hij antwoordde met een invitatie om te komen logeeren, nieuwe slaapk., badk., T.S.F.!¹⁶ Bijzonder aardige lieden de Portugezen! Maar reisgeld stuur[+ t] hij er niet bij, helaas. Ik vrees dat we deze zomer wel géén zee zullen zien. Hetgeen niet zoo heel erg is. Wel erg is het 2 maanden die juniores over de vloer te hebben lanterfanten en heibelmakend

Het meesterwerk Ces Messieurs de la Santé nadert zijn vertaalvoltooiing.¹⁷ Godlof! Mijn Proust komt Mei in De Gids 24 blz.¹⁸ Ik stuur het je. Ze vroegen mij een nieuw stuk over Maurras.¹⁹

De Crapaullot ‘Histoire de la Guerre’ is zeer goed.²⁰²⁰ Zal ik Massardo vragen hem te zenden?

Verder kan ik je mededeelen dat ik mij met Mirande gebroeljeerd heb en ZEd heb medegedeeld dat ik noch mondeling noch schriftelijk meer iets met hem te maken wil hebben.²¹ Dit nadat ik zijn stompzinnigheden, zijn onbegrip, zijn gezanik, zijn kleinzieligheden met een ongelooflijk geduld gedragen had (ieder ander had allàng gezegd barst [xxx] [xxx]!) Toen ZijnEd nu ook nog tweetongig en dubbelhartig bleek en in hooge mate onbetrouwbaar, heb ik er meteen een eind aan gemaakt. Schadepost ƒ125,-! Maar er zijn grenzen! Toch vind ik zulke dingen beroerd. Ondanks mijn bezwaren tegen M. beschouwde ik hem toch als een kameraad. Maar hij van zijn kant.. homaar! - In verband met mijn bundel bij Enschedé²² kreeg ik een brief van mijn Ex-zwager aanvangende ‘Beste Jan’.²³ Ik stond stijf v. verbazing en schrik. Wat moest ik doen? Ik zou (als ik hem het eerst had moeten schrijven) Amice gezet hebben, of ‘W.[aarde] v.Kr.’. - Ik antw. toen, omdat ik ‘Beste Jan’ werkelijk niet uit mijn pen kon krijgen maar met de letters ‘B.J.’! Het eenige wat ik niet begrijp is waarom Huub niet mag omgaan met een man (onderget.) aan wien zijn vader zulke poeslieve brieven schrijft!!

Heb je gezien de enorme prijsverlaging van Corneel?²⁴ Zou B. en S. op die manier niet wat kunnen wegduwen van Ariel²⁵ of zoo?! Vergeet niet om Clem te vragen aan Angèle een of eenige ex. 2e druk ‘Oude Ital. Steden’ en ‘Flor. Verhalen’ te zenden, en verder wat er is, en ‘Verd. v Zomerdagen’.²⁶

Ik heb Arthur gevraagd. Hij is bezig aan een serie van een tiental kleine prozagedichten, waarvan er 3 of 4 in de Gids gestaan hebben.²⁷ De andere zijn nog niet kláár. Daar is dus voorloopig niets mee te doen.

Verder werkt hij aan een reeks Historische Verbeeldingen niet klaar voorloopig.²⁸

10 Met Elisabeth Geertruida (Bep) de Roos (1903-1981) zou E. du Perron op 17 mei trouwen. Du Perron had haar in februari 1931 via Menno ter Braak ontmoet. Bep de Roos had aan de Universiteit van Amsterdam Frans gestudeerd en was in mei 1931 gepromoveerd op het proefschrift Het essayistisch werk van Jacques Rivière. Lang voor haar huwelijk met Du Perron was zij al bevriend met D.A.M. Binnendijk en Ter Braak.
Op 3 mei zou Du Perron zijn exemplaar van de door hem bezorgde Anecdotes italiennes et françaises van Stendhal ontvangen. (Zie E. du Perron, Brieven (ed. Piet Delen et al.), dl.3, Amsterdam 1978, p. 284.)

11 Requiem in memoriam matris van Gabriel Wijnand Smit (1910-1981) zou in juli door A.A.M. Stols te Maastricht & Brussel worden uitgegeven. De gedichtenbundel was door Stols gedrukt bij Boosten & Stols.

12 Voor Requiem in memoriam matris van Gabriël Smit zou Henri Jonas drie tekeningen maken.

13 Het Maandblad voor Beeldende Kunsten stond onder redactie van Anne Cornelis Veth (1880-1962). Greshoff zou in dit blad geen artikel aan Henri Jonas wijden.

14 De zuster van Greshoffs moeder, E.R.A. Buijs, die huisgenote was van C.J.A. Spiering.

15 Prof. José Julio Rodriguez was verbonden aan het Liceu Central de Joao de Deus te Faro; hij was directeur van het Cabinete de Sciências Biológicas e Geológicas. Rodriguez was een vriend van Franz Hellens.

16 In april had hij aan Greshoff geschreven: ‘Nous avons une excellente t.s.f. qui nous donne toutes les soirées les operas de Rome ou de Milan et une excellente h.m.v.’ h.m.v. staat voor His Masters Voice, dus een grammofoon; vermoedelijk staat t.s.f. voor een radio.

17 Het is onduidelijk waarop Greshoff doelde. Mogelijk bracht hij hier een voorgenomen vertaling ter sprake voor het vertalingennummer van Helikon, dat in september zou verschijnen. Aan deze aflevering zou Greshoff overigens uiteindelijk geen bijdrage leveren.

18 In De Gids 96 (1932) 5 (mei), p. 197-220 zou Greshoff De brieven van Proust publiceren. In dit artikel besprak hij de door Robert Proust en Paul Brach bezorgde uitgave van de Correspondance générale van Proust, waarvan de eerste twee delen in resp. 1920 en 1931 bij Librairie Plon te Parijs waren verschenen.

19 Er is geen bijdrage van Greshoff over Charles Maurras in De Gids verschenen.

20 Le Crapouillet was een maandelijks te Parijs verschijnende publikatie. De afleveringen van mei en augustus 1932 en die van januari 1933 waren gewijd aan de Histoire de la guerre en waren geschreven door Jean Galtier-Brossière in samenwerking met René Lefebvre.

20 [Errata] De naam van de publikatie luidt: Le Crapouillot; de naam van de oprichter en de auteur van Histoire de la guerre luidt: Jean-Galtier Boissière.

21 De leraar Anthonius Franciscus Mirande (1886-1950) was een vriend van Greshoff. Samen hadden zij in 1928 voor uitgeverij W.E.J. Tjeenk Willink te Zwolle een vierdelige bloemlezing Lyriek samengesteld.
Greshoffs brouille, waarvan aard en oorzaak niet in zijn correspondentie met Mirande is te achterhalen, is van korte duur geweest: tot in 1938 zou Mirande hem schrijven met de aanhef ‘Beste Gres’ en de ondertekening ‘Je ouwe mier’ of woorden van een dergelijke strekking. Op 8 november, de eerst bewaarde brief van hem aan Greshoff, zou Mirande schrijven: ‘Je laatste brief heeft me blij gemaakt als ik in geen tijden kon wezen.’ Mogelijk heeft Greshoffs brouille met Mirande tot op dit tijdstip geduurd.

22 In november zou bij Joh. Enschedé en Zonen te Haarlem de gedichtenbundel Mirliton van Greshoff verschijnen. De typografie van deze bundel zou worden verzorgd door Jan van Krimpen.

23 Deze brief van Jan van Krimpen is niet bewaard. Greshoffs antwoord laat zich aflezen aan een brief van 16 november door Van Krimpen aan hem, waarin Van Krimpen hem zou aanspreken als ‘B.J.’ en, kennelijk in reactie op Greshoffs opmerkingen, zou schrijven: ‘Je opmerking over het mengen van persoonlijke quaesties in onze zakelijke relaties heeft mij verwonderd. Ik ben mij er niet van bewust dit gedaan of er den schijn van aangenomen te hebben; en bovendien heeft ze mij verwonderd omdat ik eenigen tijd geleden - om het nauwkeurig te zeggen: toen ik je brief van 7 October ontvangen heb - den indruk heb gekregen dat jij het waart die dit deedt. Ik heb het gevoel dat je mij de vraag van dien brief niet gedaan zoudt hebben wanneer wij niet in de voorafgaande maanden zakelijk met elkander in aanraking waren gekomen. Ik wil hier graag bijzeggen dat die aanraking niet tot stand zou gekomen zijn zonder zekere persoonlijke gevoelens aan mijn kant. Op grond van iets dat mij ontgaat en dat, daar ben ik zeker van, je zelf niet kent heb je den 19den October getuigenis van tegengestelde gevoelens afgelegd. In de aanwezigheid van die tegengestelde gevoelens moet ik wel berusten. Maar ik vind de verhouding van auteur en uitgever zoodanig verschillend van die tusschen kooper en verkooper van een willekeurig artikel dat de heele geschiedenis mij eenigszins in de war brengt. Ook dat zal wel weer overgaan.’

24 Nadere gegevens over boekhandel Korneel of Corneel te Brussel bleken niet achterhaalbaar.

25 In 1926 was bij Boosten & Stols in een door Jo Otten gemaakte vertaling Ariël. Het leven van Shelley door André Maurois verschenen in een oplage van 1000 exemplaren. Ariel ou La vie de Shelley was oorspronkelijk in 1923 in de reeks Cahiers Verts van Bernard Grasset te Parijs verschenen.

26 In 1931 was bij Boosten & Stols een opbindpartij van de oorspronkelijk in 1924 in de reeks De Schatkamer gepubliceerde bundel Oude Italiaansche steden van Arthur van Schendel verschenen. Voor deze zgn. tweede druk had Edmond Bellefroid het bandontwerp, tevens het stofomslagontwerp, gemaakt. Op 29 mei 1933 zou Clemens Stols aan Greshoff schrijven: ‘Van Oude Ital. Steden werden sinds 1926 nog geen 100 ex. verkocht hoewel wij in 1931 hiervoor in overleg met den heer van Schendel nog eens een nieuwe band lieten ontwerpen en opnieuw, thans als 2e druk, lieten aanbieden met veranderde titelpagina, doch met de oude vellen.’
Florentijnsche verhalen was in 1929 bij Boosten & Stols verschenen in een oplage van 1080 exemplaren.
Verdichtsel van zomerdagen , ten slotte, was in oktober 1925 bij Boosten & Stols verschenen in een oplage van 1000 exemplaren.

27 In De Gids 95 (1931) 8 (augustus), p. 179-184 had Arthur van Schendel Menuet gepubliceerd, in dezelfde jaargang in aflevering 9 (september), p. 326-330 gevolgd door Nachtmuziek en in aflevering 10 (oktober), p. 34-37 door Waterlelie. Op deze prozastukken doelde Greshoff waarschijnlijk met de term ‘kleine prozagedichten’. Een aantal zou worden opgenomen in de bundel Nachtgedaanten die in 1938 als uitgave van Ursa Minor bij Stols zou verschijnen.

28 Mogelijk doelde Greshoff op Arthur van Schendels Avonturiers , dat in 1936 als zevende deel in de reeks Folemprise bij L.J.C. Boucher te 's-Gravenhage zou verschijnen.
Blijkens de drukgeschiedenis schreef Van Schendel dit boek tussen 1932 en 1935. (Zie Arthur van Schendel, Verzameld werk (ed. C. Bittremieux et al.), dl.5, Amsterdam [1977], p. 785-786.)

[p. 141]

Het eenige wat er voor jou zou zijn heb ik bedacht is dit:

Hij schreef een verdomd mooi stukjen over ‘Binche’ 7 blz. Gids Nov. 1931. Dit zou in het Fr. en het Nederl. (2 verschillende edities) en aardig geillustreerd door Stobb. bijv. een bijzonder geschikt goedk. boekje kunnen worden.²⁹ Het lijkt mij wel iets. M.i. formaat 1e druk Tabarijn met een groote letter als Tabarijn.³⁰ En b.v. 2 goede groote [xxx]-bois van St. buiten en verschillende kleintjes in de text.³¹ Prijs 15 frs.b. niet duurder en eigenlijk liever 10!

Als je er wat voor voelt zal ik er A. over schrijven.

Ik ben nieuwsgierig naar Helykaaf N^o 5,³² die nu weer op den dag zal verschijnen, hoop ik.

Als je pakhuis op orde is denk dan een[+ s] om die Scholte³³ om mijn collectie Trajectum te completeeren. Ik meen dat het van Karel v.d.W. weg geadministreerd is.³⁴

Ik hoop dat Greet's keukentje beeldig wordt!

Veel liefs voor HEd en HEd rejectouren.

Veel groeten aan allen, als altijd

Jan

Kom in elk geval voor half juni dan ga ik naar Utrecht

Bewaren a.u. b 10 exx

dr. Georges Bouché, 42 rue Africaine Ixelles.

Madame M.P. Brunt 42rood Hyacinthenlaan Haarlem

A.J.J. Delen 10 Heiliggeeststr Antwerpen

Fr. Hellens 10 rue de Naples Ixelles

H. Mayer 239, Van Aerssenstr. sGravenhage

J. van Nijlen 112, rue Rodenbach Forest-Bruxelles

A. van Schendel 25, Grande Rue Bellevue (S. [eine] et O[ise])

E. du Perron 24, rue-du-onze-nov-1918 Bellevue (S. et O)

Maurice Roelants 40, Av. Gribaumont Woluwé St. Pierre (Brux)

A. Roland Holst Nesdijk Bergen-Binnen (n-h)

pers. 4 exx

G.H. 's Gravesande Pannekoek (Vaderland) 110 Scheveningsche Laan Loosduinen-Kijkduin

mr. J.C. Bloem (DGW) 114 Rijksstraatweg Breukelen Nijenrode

W.L.M.E. van Leeuwen³⁵ (Tubantia) 30 Joh.v. Reesstr. Lonneker (o)

dr. P.H. Ritter Jr.³⁶ (Prov. en Sted. Utr. Dagbl.) 23 Adm v Gentstr Utrecht

4 exx.

en indien niet onbescheiden 4 exx aan mijn adres

29 Arthur van Schendel, De dans van Binche was in De Gids 95 (1931) 11 (november), p. 186-192 verschenen. Er verscheen geen afzonderlijke uitgave van. Het verhaal werd gebundeld in De zomerreis, dat in 1938 als twaalfde deel in de reeks Folemprise bij L.J.C. Boucher te 's-Gravenhage zou verschijnen.

30 In maart was als tiende deel in de reeks Luchtkasteelen bij A.A.M. Stols te Maastricht & Brussel de tweede druk van De exploten van Tabarijn door Joris Vriamont verschenen; deze tweede druk was gezet uit de Garamond. De bundel was gedrukt bij Boosten & Stols in een oplage van 150 exemplaren. J. Franken Pzn had een vignet voor de uitgave getekend.
De eerste druk van De exploten van Tabarijn was in eigen beheer in 1927 in een oplage van 45 exemplaren verschenen en was gedrukt door Stols met de Lutetia.

31 Tekeningen door Marcel Stobbaerts bij Arthur van Schendels verhaal De dans van Binche zijn niet bekend.

32 Helikon 2 (1932) 5 (mei) bevatte gedichten door Martinus Nijhoff, Johan de Molenaar, S. Vestdijk, J. Slauerhoff, Jan H. Eekhout, Greshoff, Anthonie Donker, G.H. 's-Gravesande, Jan Vercammen en Han G. Hoekstra.

33 In mei 1927 was als twintigste uitgave van Trajectum ad Mosam Intermezzo van Hendrik Scholte (1903-1988) verschenen bij A.A.M. Stols te Bussum. De bundel was in een oplage van 200 exemplaren gedrukt bij Boosten & Stols.

34 De oplage van de boeken in de reeks Trajectum ad Mosam werd in het algemeen verdeeld over de vaste intekenaren van de reeks. Voor de vrije verkoop waren maar enkele exemplaren beschikbaar. Karel van de Woestijne behoorde tot de vaste intekenaren, maar was in augustus 1929 overleden. Mogelijk dat Stols na zijn dood de delen uit de Trajectum ad Mosam-reeks heeft willen terugnemen. De bibliotheek van Van de Woestijne is in het bezit van diens erven gebleven; in 1980 werd een deel ervan - waaronder een aantal uitgaven van Trajectum ad Mosam - overgedragen aan de Koninklijke Bibliotheek Albert i te Brussel.

35 Willem Lion Marinus Ernest van Leeuwen (1895-1974) was als literatuurcriticus verbonden aan het te Enschede verschijnende dagblad Tubantia. Half april had Greshoff met hem contact gezocht over zijn kritieken. (Zie W.L.M.E. van Leeuwen, Avonden op Drienerwolde. Herinneringen en ontmoetingen, Amsterdam [1966], p. 259.)

36 Pierre Henri Ritter Jr. (1882-1962) was sedert 1918 hoofdredacteur van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad. Als criticus werkte hij onder meer mee aan De Gids, Den Gulden Winckel en Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. In 1928 was hij bij de avro belast met de leiding van de letterkundige rubriek, waarin hij veel gastsprekers liet optreden. (Zie voor Greshoffs bezigheden voor deze rubriek Al wat in boeken steekt. Dertig jaar radiowerk van dr. P.H. Ritter jr. bij de avro (ed. Jan J. van Herpen), Zutphen [1982], p. 307.)