Bric à brac

De keerzij van de penning

Een goede vriendin van ons, een schrijfster van naam, bekent mij haar angst voor en afschuw van letterkundige archieven en verzamelingen. Zij gevoelt zich verlamd door de wetenschap, dat elk kattebelletje van haar hand bewaard en gerangschikt zal worden! Haar spontane vrees en verontwaardiging deden mij lachen. De zwakheid van de geschiedschrijving der letterkunde, van de biografie en de exegese, schuilt in Zuid-Afrika (en daar niet alleen) in het stelselmatig verwaarlozen van ‘les documents humains’. Wat een dilettantische en elementaire thematologie was, behoort nu eindelijk werkelijke, wetenschappelijke, op feiten en documenten berustende geschiedschrijving te worden.

Dr. D.J. Opperman is de allereerste, die met zijn ‘Dichters van Dertig’ die richting doelbewust insloeg. Je kunt, schreef ik onze vriendin, die bevreesd en verbijsterd is, niet tegelijk beroemd en onbekend zijn. Door je werk openbaar te maken ben je een openbare persoonlijkheid geworden. En het is niet alleen geoorloofd, het is plicht, alles wat men over of in verband met je te weten kan komen op te sporen, vast te leggen, te rangschikken en te bewaren. Je moet, trachtte ik haar bij te brengen, het spel eerlijk spelen. Als je je gedichten in de lade van je schrijfbureau had opgesloten, zou niemand het recht hebben zich met je persoonlijke aangelegenheden te bemoeien. Maar nu je je in het publiek begeven hebt, nu je ‘een figuur’ in de letterkunde van je land geworden bent, nu kan je niet meer terug. Nu moet je de gevolgen van je daden dragen. Door vrijwillig je verborgenheid van één-onder-velen prijs te geven, heb je het recht op je vrijheid

[p. 29]

verloren. Wie tot de geschiedenis behoort, is de slaaf van de geschiedenis.

Ik beklaag je niet en ik vind, dat je ongelijk hebt. Je kunt niet een zekere status wensen en de daarmede onherroepelijk verbonden bezwaren afwijzen. Je zult je moeten neerleggen bij het eenvoudige feit, dat je, in je land, een beroemde vrouw bent en dat uit hoofde daarvan ieder kattebelletje van je hand, iedere herinnering van derden, ieder ambtelijk of niet ambtelijk document van groot belang is niet meer aan jou, maar aan de gemeenschap der belangstellenden behoort.

‘Privacy’ is het heerlijk voorrecht der onbekenden. Wie zijn ‘privacy’ eenmaal prijs geeft, vindt hem niet of bezwaarlijk terug. Je kunt de natuurlijke gevolgen van je daden nu eenmaal niet ontvluchten. Wie boeken schrijft wéét, dat hij daarmede het slot van zijn slaapkamer schroeft. Verborgen beroemdheden bestaan niet.