Sjouke Sjaerdema (onder pseudoniem Jan Jagersma)

[p. 133]

Hoofdstuk XI
De moeder?

Alberts verdwijning, zonder een woord ten afscheid, drukt Marigje, de molenaarsvrouw, meer dan ze zeggen kan. Haar jongen! Ach, haar jongen!

‘Och, Harmen,’ zucht ze telkens, ‘het was te verwachten. We hebben hem voor niets grootgebracht. Het was geen kind van ons bloed, maar ik heb hem liefgehad op dezelfde wijze als een moeder haar kind. Ik ben zo ongelukkig!’

Ruurd kwam telkens aangelopen. Hij knapte zienderogen op. De oude meid in de keuken op Sinea-State, die hem nog van vroeger kent, doet hem zo goed. Ze verzorgt hem als een stuk ook van haar schoon verleden, dat slechts herinnering werd, maar in zijn persoon als het ware gestalte krijgt. Het herkeren van Ruurds krachten is haar als het herkeren van de gouden tijd, toen de oude heer en de oude vrouwe van Sinea-State nog leefden en toen jonker Ernst nog de begeerde jonge ridder was, de meest waardige telg van het oude, dappere geslacht.

Op een dag, zo tegen de middag, enkele weken na Alberts vlucht - het was midden augustus en de zon was tot haar hoogste hoogte gerezen - naderde een schuit uit de richting van de stad Franeker de molen.

Marigje was bezig in de tuin. Ze hoorde het plassen van de riemen en keek belangstellend op, wie daar nu toch hun molen naderde. Groot was haar verbazing toen zij,

[p. 134]

behalve de herenknecht, die de riemen hanteerde, twee jonge meisjes, blijkens hun kledij van de hoogste stand, in de boot zag zitten. Een ervan stond op, riep over het water: ‘Is dit de molen van Tzum?’

Marigje knikte en antwoordde bevestigend, nog steeds vervuld van het wonder.

‘Bent u de moeder van Albert?’ vroeg de jongedame. Wat moest Marigje nu zeggen? Want daar kwam het de laatste tijd voor haar op aan. Was zij zijn moeder, zoals zij dat altijd geweest was?

‘Ik ben de molenaarsvrouw, ja,’ zei ze.

Toen gaf het meisje de knecht een wenk en deze roeide de boot tegen de steiger aan de kant bij de molen. De beide jonge meisjes, voor Marigje wezens uit een andere wereld, stapten uit en kwamen naar haar toe.

‘Ik wil alleen maar weten, of uw zoon werkelijk ontkomen is, vrouw!’

Het meisje was vlak voor de molenaarsvrouw komen staan en keek haar met haar mooie, blauwe ogen dringend aan. Marigje wist niet hoe ze het had. Wat overkwam haar? Ze deed verlegen, legde het gereedschap waarmee ze werkte, neer en zei: ‘Ik zal mijn man roepen.’

‘Maar dat is niet nodig, vrouw!’ Er was in de ogen van het meisje een niet te miskennen verbazing gekomen. Onophoudelijk klonk de vraag in haar hart: kan deze vrouw de moeder van Albert zijn?

Terwijl Marigje heen ging om haar man te roepen, keek de jonkvrouw haar vriendin aan met een blik van: begrijp je dat nu? Ook die haalde de schouders op. Ja, de meisjes wisten eigenlijk wel, dat Alberts ouders gewone, arme lieden waren, maar toch moest er, naar zij dachten, in de vader of in de moeder van zo'n bijzondere jongen

[p. 135]

iets zijn, dat in ieder geval de molenaarsvrouw miste. ‘Misschien is de vader...,’ veronderstelde Doefje.

Maar ook dat bleek een zeer gewone knecht te zijn. Het werd moeilijk voor Sjouke. Ze stelde de man dezelfde vraag, of Albert werkelijk ontkomen was. Maar het ondoorgrondelijke raadsel bleef, dat uit twee zulke heel gewone lieden de zoon geboren was, die voor hen als omhuld scheen met al het ridderlijke, dat een man slechts sieren kan.

‘Albert is helaas vertrokken. We hebben hem nooit meer gezien en weten ook niet, waar hij is.’

‘Juist!’ Het min of meer trotse gezicht van het meisje, dat voortdurend het woord deed, straalde. ‘Dus de heer van Sinea heeft hem niet gevangen! Juist!’

Ze keek met voldoening haar vriendin aan. ‘Dan weten we genoeg. Wij danken u, beste lieden, en we zullen weer gaan.’

‘Ach nee.’ Marigje kwam een stap nader. ‘Ach jonkvrouw...’ Er waren tranen in haar ogen en haar stem klonk omfloerst. Ze kon ook niet verder spreken.

‘Als de jonkvrouwen iets naders van Albert weten?’

Harmen kwam naast zijn vrouw staan en vervolgde: ‘stel dan een arme moeder niet teleur en zeg ons ook, wie u bent.’

‘Dat laatste gaat niet, goede man. Onze ouders zouden ons bepaald straffen, als ze wisten, dat wij hier naar uw zoon informeerden. En wat we van hem weten, is zo weinig, dat we u niets kunnen mededelen. Bovendien...’ Toen hield ze ineens op, richtte haar blik naar een punt achter de beide mensen. Die keken om en zagen Ruurd aankomen.

‘Wij groeten u en we hopen, dat u Albert weer eenmaal

[p. 136]

in welstand terug zult zien. Kom!’ En met een snelle, vaardige beweging wendde zij zich om, greep haar vriendin bij de arm en op hetzelfde ogenblik dat Ruurd de molenaar en zijn vrouw genaderd was, stapten de jonkvrouwen in de boot en gaven de knecht bevel om weg te roeien.

Harmen en Marigje verkeerden in een stemming, die de mensen uit de bijbel moet hebben bezield, van wie verhaald wordt, dat ze een engel gezien hadden. Stomverbaasd oogden ze de boot na, die over het spiegelende water verdween, namen eerst volstrekt geen notitie van Ruurd, die naast hen stond, totdat deze eerst een verbaasd geluid uit zijn keel gromde en toen zei: ‘Die ene, dat is de dochter van de rijke Sjaerdema uit Franeker!’

Het duurde geruime tijd voor de pleegouders van Albert van hun verbazing bekomen waren en konden luisteren naar wat Ruurd vertelde.

‘Ik heb eergisteren nog een brief bij de Sjaerdema's gebracht en dat meisje, die blonde, met die klare blauwe ogen, deed de deur open en heeft me in de gang laten wachten op antwoord en me een kroes bier gebracht.’ Ongelooflijk! Wat had zo'n wezen uit de volmaakt andere wereld dan de hunne, nu in vredesnaam met Albert te maken? Ze kwamen er niet over uitgedacht en gepraat. ‘Eén ding,’ raadde Ruurd, ‘we zullen tegen ieder onze mond moeten houden, want ik geloof, dat hier heel wat achter steekt.’

Sjouke en Doefje zaten hand in hand bij het huiswaarts varen. Feitelijk een illusie armer, want de mening, dat de ouders van Albert toch ook wel bijzondere mensen moesten zijn, bleek ten enenmale onjuist. Feitelijk hadden de beide meisjes een serie van de schoonst denkbare verhalen

[p. 137]

om de beminde molenaarszoon geweven. 't Kon toch niet, zeiden ze, dat zo iemand, die op de zolder van de stadsherberg de schoonste sproken sprak, die - en wellicht zei dat nog meer - een zo ridderlijk figuur en een zo edel gelaat had, uit een geslacht van horigen stamde?

Bovendien was in hun kringen het verhaal bekend van een Franse hertogszoon, die door zijn moeder op een oud paard en met een verroest zwaard de wereld was ingezonden. 't Kon wel haast niet anders, of de molenaarszoon moest een vermomde edelman zijn. Misschien had zijn vader een manslag begaan en moest hij zijn land uit, om wraak en straf te ontgaan.

En nu waren al deze verhalen als een vluchtige fantasie vervlogen. Alberts ouders waren heel gewone lieden, niet beter dan de horigen van iedere landheer.

‘En toch...’ Doefje meende, dat Sjouke zou zeggen: toch heb ik hem lief. Maar dat sprak voor haar te vanzelf om erover te praten. Ze bedoelde: en toch weet ik het nog zo niet.

‘Ze zijn beiden blond en klein. Hij is slank en koolzwart.’

‘Misschien,’ - Doefje was er wijs genoeg voor om het te veronderstellen - ‘is hij een zoon van de vrouw en een der Bourgondiërs. Je weet toch, dat die over ons geheerst hebben.’

't Kon wel zijn. Het was een min of meer overmoedig waagstuk geweest om naar de molen te varen. Als vader Tjerd er achter komt - en die kans is groot - zal Willem, de knecht, werkelijk zwijgen? - dan zwaait er wat. Pas nog maar is Sjouke weer in vrijheid gesteld. Vader ontbood haar gisteren bij zich en zei: ‘Je kunt nu weer gaan en staan waar je wilt. Maar bewaar je eer, dat ik je later kan uithuwelijken aan een Friese jonker!’ Hij had het

[p. 138]

bericht van de vlucht van de molenaarszoon in de brief van zwager Hendrik gelezen en ook, dat de jongen nu ver genoeg uit de buurt was. Over Albert en haar amoureus avontuur sprak hij geen woord.

Opgetogen liep ze direct naar Doefje. Vrouwe Dekama ontving haar in hun trotse woning met hinderlijke argwaan. Was het waar, dat ze van haar vader komen mocht? En was zij, de wildebras, weer van plan de zoete Doefje in haar losbandigheid te betrekken?

De eerste ogenblikken in het huis van haar hartsvriendin waren niet opwekkend. De ware vreugde der herwonnen vrijheid smaakte ze pas, toen ze met Doefje alleen buiten de stad wandelde in de heerlijke zon en haar het opwindend relaas van haar nachtelijke vreugden kon mededelen, 't Leek Doefje haast ongelooflijk.

Toen kwam natuurlijk ook het ernstige verhaal van Alberts grootse plannen.

‘Als hij beroemd is... als de hertog van Gelderland of als de edelingen hier hem hogelijk vereren, dan... Ja dan? Het was zo angstig om verder te denken.

Toen, terwijl ze erover praatten, kwam ineens de afschuwelijke mogelijkheid op, dat de vlucht mislukt zou zijn! Kon dat soms niet? Het bloed stond Sjouke een moment stil van schrik. Als dat zo was! De meisjes maakten elkaar van streek met oude verhalen van gevluchte horigen, die voortaan met een ketting aan een steen gebonden door het leven moesten of in een donker, vunzig kerkerhol werden opgesloten. De gedachte aan de mogelijkheid dat dit lot Albert getroffen had, maakte Sjouke diep ongelukkig. Ze moest zekerheid hebben, dat hij vrij en ongedeerd het gebied van de Sinea-State verlaten had. En die zekerheid konden ze nergens anders krijgen dan

[p. 139]

bij zijn ouders op de molen. Daartoe kochten ze Willem om. Hij mocht van vader wel met hen gaan varen, maar het stond natuurlijk vast, dat hij in geen geval naar de molen mocht.

‘Je houdt je mond, Willem,’ eiste Sjouke nog, toen ze terug aan wal stapten op de kade in de stad.

‘Natuurlijk! Ik heb het toch beloofd!’

‘Ik zal je met de kermis een daalder geven,’ beloofde Sjouke nog voor alle zekerheid.

Willem glunderde. Een daalder was een vermogen.

Tjerd Sjaerdema stond juist voor zijn raam, toen de meisjes eraan kwamen. Zijn hart ging open omdat het nu weer goed was met Sjouk. Wat een knap, levenslustig kind! Och, zo'n dwaas meisje, dat alleen maar bekoord door de opvallend knappe molenaarszoon een boottochtje had gemaakt! Maar vaders van zulke dochters moeten streng zijn en van het een komt het ander.

‘Daar zijn ze weer, moeder,’ deelde hij mee.

Vrouw Sjaerdema kwam naast haar man staan. Ook zij was blij, dat alles weer goed was.

‘En,’ vroeg ze, ‘heeft zwager Hendrik al enig bericht?’

‘De jongen is gevlucht. - Ze hebben hem nergens gevonden.’ Tjerd zei het ongeïnteresseerd. Als de blaag maar weg was. Wat kon hem een horige van zwager Hendrik schelen?

‘Het is een merkwaardig mens,’ zei vrouwe Sjaerdema.

‘Wie? Heer Hendrik?’ vroeg Tjerd omdat hijzelf juist over die ridder dacht.

‘Nee! Die zwarte jongen. Je vraagt je af, hoe de molenaar aan zo'n zoon komt.’