Sjouke Sjaerdema (onder pseudoniem Jan Jagersma)

[p. 80]

Hoofdstuk VI
De pleiter

De naam van de monnik was: broeder andreas. men had hem de naam van de bescheiden broer van de grote apostel Petrus gegeven omdat hij ook zo'n stille, zachtmoedige werker was, die zich nooit op de voorgrond plaatste, maar bijna geruisloos zijn weg ging, doch velen tot zegen werd. In het klooster De Olijfberg werd hij vriendelijk ontvangen. De monniken daar verdeelden hun tijd tussen studie, gebed en praktische arbeid. Ze bebouwden akkers, legden boomgaarden aan, verzorgden het vee, leerden de boeren hun veestapel te veredelen en zorgden voor een goede afwatering van de landerijen.

Broeder Andreas vond bij hen een open oor voor de vinding van de molenaarszoon van Tzum. Omdat hijzelf ook een scherpzinnig man was, kon hij tamelijk nauwkeurig het toestel beschrijven, dat Albert Quintijn ontworpen had. De meer technisch aangelegden onder de kloosterlingen volgden met zoveel belangstelling zijn uiteenzetting, dat de abt van De Olijfberg besloot de heer van Sinea eerlang het verzoek te doen toekomen, om de jongen met zijn werktuig naar hun klooster te zenden, teneinde de deugdelijkheid van de nieuwe vinding te beproeven. Broeder Andreas nam graag op zich om de brief van de abt met het verzoekschrift op Sinea te overhandigen. Hij bleef nog een paar dagen te gast, genoot van de hoogstaande, geestelijke gesprekken met de abt en de kloosterlingen, en zou de eerste dag van de volgende week weer

[p. 81]

naar Westergo vertrekken. Maar daar is niet van gekomen. Een broeder barrevoeter verscheen des zaterdagsavonds laat, moe en hongerig aan de poort van De Olijfberg, informeerde of de monnik Andreas binnen de gewijde muren van het convent vertoefde, slaakte een diepe zucht van voldoening toen de poortwachter hem een bevestigend antwoord gaf. Binnengelaten, vertelde hij de abt, die hem in zijn eigen vertrek ontving, hoe hij vanaf maandag op zoek was naar broeder Andreas. Zelf kwam hij uit Stavoren, waar het dekenaat van Friesland gevestigd was en de deken, broeder Martinus, hem met een belangrijke opdracht voor broeder Andreas naar Tzum had gezonden. In Tzum was broeder Andreas nergens te vinden; ook op het slot, de Sinea-State niet. Eindelijk dan had de zoon van de molenaar hem gezegd, dat broeder Andreas naar De Olijfberg was vertrokken en pas over een week ongeveer zou terug keren. En nu was hij dan eindelijk, waar hij wezen moest.

De barrevoeter werd gespijsd en gelaafd. Hem werd water en zeep gegeven om zich van de bezoedeling der wereld te reinigen en nog dezelfde avond kon hij broeder Andreas de verzegelde brief van de deken overhandigen. De brief bevatte het dringend verzoek of broeder Andreas zijn zielszorg in Westergo voorlopig wilde beëindigen om zich naar Stavoren te begeven waar hij belast zou worden met een andere taak en wel met een belangrijke zending naar het bisschoppelijk paleis te Wijk bij Duurstede.

Feitelijk was dat een vererende opdracht. Maar broeder Andreas bleef, nadat hij in tegenwoordigheid van de barrevoeter het epistel had gelezen, in gedachten verzonken zitten. Het was in de cel, die hem gedurende zijn verblijf in De Olijfberg was toegewezen. Op de kale,

[p. 82]

houten bank achter de eveneens kale en ongeverfde tafel, waarop hij met de ellebogen leunde, zat hij roerloos.

De barrevoeter, in ontwikkeling en intelligentie verre zijn mindere, vond de houding van broeder Andreas maar vreemd. Behelsde de brief, die hij overgebracht had, zo'n ontstellende tijding?

‘Ik ben geen boodschapper van een welkom bericht, broeder?’ vroeg hij. Toen richtten de ogen van broeder Andreas, als terugkomend uit een heel andere wereld, zich op de ander. Er kwam een glimlach om zijn mond. ‘Een zeer vererend,’ zei hij, ‘mij wordt verzocht me met een bezoek bij onze bisschop te belasten.’

‘Welnu dan?’ Het niet al te snuggere gezicht van de boodschapper toonde duidelijk verbazing. Wie zou niet graag zo'n zending vervullen? In de paleizen der kerkvorsten was het goed te vertoeven en de zegen van een bisschop was van onberekenbare invloed. ‘Kom, kom,’ zei hij daarom, ‘kijk dan wat vrolijker.’ Broeder Andreas glimlachte, maar dat was alleen om de domme toet van de man voor hem. In werkelijkheid kwam de vererende opdracht zeer ongelegen. Te zeer was hij immers begaan met het lot van Albert Quintijn, waarvoor hij de reis naar De Olijfberg had ondernomen. Met de barrevoeter kon hij daar niet over spreken. De zaak van de jongen in Tzum had een te geheimzinnige achtergrond.

Alleen in zijn cel overwoog hij gedurende heel de zaterdagavond wat hem te doen stond. Hij kon de abt van het klooster in vertrouwen nemen. Ja! En wat moest hij dan zeggen? Het hoofd voorovergebogen, de armen gespreid op het kale, ruwhouten tafelblad, het gezicht in diepe denkplooien geperst, probeerde hij alles, wat hij van de molenaarszoon wist, te combineren met wat hij bij ge-

[p. 83]

ruchte vernomen had omtrent vroegere gebeurtenissen in Westergo, om zodoende tot een conclusie te komen inzake de ware afkomst van de merkwaardige jongeman. Telkens knikte zijn hoofd. Zo was het! Zo zou het althans kunnen zijn.

Buiten het klooster neeg de zon ter kimme en daalde de avond. Door het smalle celraam viel slechts weinig licht meer naar binnen. De grauwe muren donkerden de omtrekken van het smalle kamertje. Het ruwhouten crucifix, het wijwaterbakje aan de muur, de bank, die tevens rustbed was, dat alles verloor zich in de schemer. Maar de gedachten van broeder Andreas bleven opmerkelijk helder. En toen de klok van het klooster tot het gemeenschappelijk avondgebed in de refter opriep, was hem de zaak van Albert Quintijn zo goed als volkomen duidelijk. Natuurlijk nam hij als goedgelovig en nauwgezet christen deel aan de sobere avondwijding in de refter, waar ook nog een schotel roggepap genuttigd en een kapittel gelezen werd. Terug op zijn brits, liggend op zijn rug, de heldere ogen turend in de duisternis boven hem of naar het vale rechthoekje in de muur, waardoorheen een enkele ster de kloostercel inblikte, reconstrueerde hij, met behulp van zijn gegevens en zijn veronderstellingen het levensverhaal van Albert. De mogelijkheid was groot, dat de jongen een zoon was van jonkvrouw Maaike. En daarom wilde Hendrik van Sinea hem niet voorthelpen. De jongen was dan immers de blijvende schande van diens geslacht. Toch bleven er vele raadsels. Hoe kan een mens zo ongevoelig zijn, daar de jongen toch in den bloede aan hem verwant zou zijn, als het werkelijk zo was. Broeder Andreas had al zo vaak getracht de gevoelens van zijn medemensen te peilen en hij begreep ook wel, dat, indien

[p. 84]

Albert Quintijn als hulpeloos knaapje op de Sinea-State was gebracht en men gezegd zou hebben: dit is het zoontje van uw gedode of door de Geldersen geroofde dochter en zuster, zelfs Hendrik het kind zou hebben aanvaard. Maar nu pas veel later, als volwassen jongen de zoon van jonkvrouw Maaike, die zoveel schande over de State had gebracht, in het leven van Hendrik van Sinea verschenen was, sprak de band van het bloed niet meer. Integendeel, nu was hij voor heer Hendrik slechts een levende en blijvende herinnering aan al de ellende, die zijn moeder en zijn gehate vader hem berokkend hadden. Het was broeder Andreas wel duidelijk. Maar wat hij nog voor de jongen kon doen, was minder makkelijk vast te stellen. Zeker, hij had hier al heel wat bereikt. De abt interesseerde zich immers voor Alberts vinding. Jammer, dat het nu onmogelijk is om zelf naar de Sinea-State te gaan en verlof te vragen of de jongen naar het klooster mocht komen. Hij kan dat ook niet een ander laten doen. Te goed weet hij hoe stug heer Hendrik is. Hij persoonlijk heeft wel enige invloed op de steile, onverwrikbare kerel. Een ander zou helemaal niets bereiken. Deze gedachten stemden hem droevig en hij kon het niet goed hebben, dat hij nu juist naar de bisschop moest. Maar dan ineens, midden in zijn gepieker is er heel duidelijk de naam: Quintijn! Dat hij die ook maar voor één moment kon vergeten! Snel staat hij op en slaat van blijdschap zijn handen in elkaar. Neen, hij zal beslist geen ander naar heer Hendrik zenden, want over niet al te lange tijd zal hij niet alleen de Utrechtse bisschop, maar ook diens biechtvader, Henri Quintijn ontmoeten, de tegenwoordige monnik, broeder Titus. Dat kan geen toeval zijn, dat is bestiering! Terwijl hij door de cel heen en weer loopt, is het

[p. 85]

of hem nu alles duidelijk wordt. Er moet jaren geleden een Bourgondisch ridder zijn geweest, een Albert Quintijn. Die heeft een Friese jonkvrouw verleid. En dat is jonkvrouw Maaike geweest? Het wordt hem zo duidelijk alsof God het hem zelf openbaart. De molenaarszoon is geen gewone jongen! En hij, de nederige broeder Andreas, is door God zelf in aanraking gebracht met de knaap. God zelf zendt hem nu naar het verre Wijk bij Duurstede, naar de bisschop, maar ook naar de monnik, broeder Titus.