Logo DBNL
Zoekenden (1918)

Zoekenden

(1918)–Sam Goudsmit–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Hoofdstuk IV

TOEN Zaterdagmorgen in Sjoel de dienst was afgeloopen, dubbelrumoerig door de bizonderheid van een zeventigsten jaardag, waren Sam en Meijer, opgewonden door al 't gefeliciteer en toegeknik, en onder het spreken van vele gekochte en gekregen ceremoniën, waarmee hun Vader was gevierd, maar vast vooruitgegaan. Want Vader scheen maar niet gereed te kunnen komen met 't opvouwen van z'n tallies,1) zoozeer werd hij, telkens opnieuw, aangesproken, gelukgewenscht en opgehouden.

De Sjoel was langzaam leeggeloopen; het was om het ongewoon-late uur, een haastig wild toeflappen van bankkastjes en hongerig heenhollen. De jonge Rebbe stapte, in zijn gecostumeerde meerderheid de Biemah af langs den ouden Beem heen, en gebaarde, met de hand uit zijn fluweelen togamouw en met zijn gebarette hoofd, kleinachtend-vertrouwelijk, met de koele kleinachting van den onaangedane, naar den jarige, van: nou, nou, dat zal me wal worden en: wat hebben we een feest.... De sjammes achter hem zag Beem's verlegen en gekwetste lachen en buigknikte met gemeenzame eerbiedigheid onder 't heengaan.

Ouwe Beem, graag feestelijk zich voelend, wou telkens den steeds zich opdringenden hinder van de kostbaarheid der viering onderdrukken, maar aldoor weer leed-ie de verbittering van berekeningen, die zich bij

't met lieve aandacht omtasten der vreugdedingen wurmend daartusschen hoekten: de gazzen, de sjammes, ze behoorden elk hun fooi, allemaal dingen waar je niet dadelijk aan dacht, god, god, je kòn ook geen feest vieren zonder véél geld, en waar moest 't bij hèm vandaan komen? Eindelijk was-ie klaar met 't vouwen van z'n bidkleed, en met z'n tallieszak onder z'n arm, wandelde-ie kuchend naar den uitgang. Toen, plots, aan den arm getrokken, zag-ie om; Joop stond vóór 'm, hield 'm van achter snel terug en vroeg z'n hand.

‘Nog veul joaren Vader, 'k filleceteere oe!’

Een oogenblik stonden zij bij den stevigen druk van de dadelijk toegestoken hand in de beste zuiverheid hunner gedachten, zwijgend tegenover elkaar. In den fijnen plooi van Ouwe Beem's blanke rimpelgezicht beefde een trilling van ontroering, en onder de gretige reiking van zijn groote vleezige hand, verkleinden z'n oogen levendig naar Joop, die in zijn naakte, eerlijke man-sterkte vóór hem stond, sjòfel, met ouwe bruine demi en hoed, kragen en randen versleten, 't gezicht van z'n Vader, 't wat pijnlijk-geknepene van den neus en de kleine donkerbruine oogen - onverschillig bleek van altijd met het denken ongeweten-vastgehouden zorgelijkheden - binnen den verslordigden rossig-blonden baardgroei.

‘Zeg, heur-ies Joop, dank oe, maar 'k neme hier geèn fillecetaasie an heur, ièr niet heur.’

‘'t Zal toch wel mùtten, Vader, 'k 'eb oe nou 'efille-ceteerd.’

‘'k Doe 't tòch niet. En de vrouwe dan?’

‘O, nou, doar mu 'k 't meteène veur doen....’

‘Lig nou niet te donderen Joop, kom nou even an, haal nou geen kunsten uut.’

‘Och, Vader,’ zei Joop, den ouwe zacht afduwend, ‘'k bin d'r sekuur van, eur, dring maar niet bij mien àn, 'k doe 't niet.... 'k wensch oe nog veule joaren

eur vader, geleuf mien maar, mije sjoone1) in geluk en in gezondheid en in sjolem2) eur, eur, eùr, àl wa joe zellef maar wenschen....’

‘Omein, omein jonge,’ dankbaar zei de ouwe, vòl, met toegenepen keel, ‘omein, ie zullen d'r getuuge van wezen eur....’

‘En van Griet ook....’ drukte Joop nog eens.

‘Omein, dank oe,’ schudde de ouwe verward terug, ‘koomie nou niet? mu 'k d'r nou op vluuken? doe 'j 't niet? mu'j nou zóó oe kop hollen? verdomme mu'j oe moeder nou niet komen filliceteeren.... en de anderen, nou? en ies mee anzitten en ies meelachen mèt de vrouwe? nou Joop? mu'j nou geen glas wien met mien drinken? bedenk oe nou, denk nou ies noa en proat er maar ies met oe vrouwe over heur....’

Eén seconde weifelde Joop. Hij zag 'n flits-verbeelding vóór zich van kamer met lachende menschen; z'n Vader en Moeder en de jongens en Jette en allemaal, opstaand om de tafel met wijnglazen in de hand en hoera's in de kelen.... god, god, 't was wel héél wat, zou-ie 't doen?.... Hij merkte een snakken naar vreugde in zich, naar feestgezichten, eén uur dan maar, in de zwarte voortmartelende zorgendagen; hij voelde een heftige begeerte tegenover zijn Vader te zitten en hem toe te klinken.... Maar dadelijk zàg hij weer in die kamer de gezichten; dáar z'n Moeder, ja 't wás wel z'n Moeder, maar god, niet om zoo mee om te gaan, en daàr Jette, waar-ie nóoit houvast aan had en die hem daarom hinderlijk was, en die beroèrde Meijer en gniepige Sam: Sam, pestkop, nijdige broodhater.... en dadelijk stond zijn sterkere persoonlijkheid in hem op, een verzet tegen de bekoring van één uurtje; en het klaarder weten van zijn ellende: thuis de vrouw en de kinderen, lieve dingen met, allen, iets zachtangstigs voor hèm, een liefelijkheid en een benauwing

voor hèm, en soms al hongerig wel, já hongerig, já.... zóó moest-ie 't maar blijven bekijken, nee, hij verdòmde 't toch....

‘Ie sparen te vluuken en ie sparen te vroagen,’ besliste hij, z'n Vader's hand loslatend en tot vergoelijking daarvoor zich naar hem overbuigend: ‘geleuf mien maar eur, 't is toch zoo veule beter....’

‘Nou, nou,’ zei de ouwe bijna geraakt, ‘a'j dan niet willen jonge, dan kan 'k er niks an doen eur.... 'k heb mien best edoan....’

‘'m Joa,’ zei Joop bitter en liep haastig de Sjoel uit, buiten z'n Moeder en de jongens zonder groeten of omzien voorbij.

Ouwe Beem gaf nog veel laatkomers handjes; dan, dicht bij de deur, tikte zijn neef De Beer, de eenige nog levende zoon van zijn Vader's zuster, hem op den schouder. Hij was even ouder dan Beem, en, daar hij rentenierde, dikwijls zijn geldschieter. Beem, glimlachte en stak de hand uit.

‘Nog viel joore, Jitsgok,’ wenschte De Beer, ‘mije schoone1) jong.’

‘Sjkoug, sjkoug,’2) dankte de Ouwe, zich wringend om de ééne gesloten deur 't portaal in. Hij zag hem aarzelen, en hij wist wel dat 't nu komen zou, 't manen om de rest van het geld dat De Beer hem twee weken terug geleend had; nog vijf en twintig gulden moest-ie hebben.

‘Ie komen toch zeker strakkies wel?’ noodigde hij snel om hem af te leiden, ‘eigelijk neem 'k hier geen fillece-toasie an, jonchien.’

‘Ja, jazeker,’ bedacht zich De Beer, en kleurend binnen z'n peper en zout baandlapjes, boog-ie even dichter naar Beem. ‘Eur ies even Izak, 'k heb Vrijdag die centen niet ekregen, eur; nou já, 't is niks....

gekheid, maar 'k zeg 't maar, denk-ie d'r umme de volgende weeke?’

‘Netuùrlijk,’ zei Beem, benauwd van de inspanning z'n teleurstelling binnen te houden, ‘wat docht-ie dan? van de weeke bij gezond bi'k bij oe eur, zonder mankeeren....’

De Beer nikte glimlachend. ‘'t Gazzentien ef mooi e-oort hè? ef goed elajent è, ef mooi ezungen.’

‘Best, uutmùntend!’ zei Beem, ‘nou, 'k goa noa uùs, jonge, 'n boel drukte!’

‘Ja, ajuu.’

‘Ajuu,’ zei de ouwe, met vertreiterde feeststemming voor de tweede maal; weèr dacht-ie aan z'n schulden: waar moest dat heen? nooit 's 'n oogenblik rust; maar moest die hònd 'm dan nòu ook vragen om die vervloekte centen?.... Receptie, feest.... blèven ze dan ook maar: met hun feliciteeren en manen tegelijk....’

‘Oome Ies,’ hoorde-ie achter zich roepen.

Hij keerde zich om en glimlachte vriendelijk-verrast, om tegemoet te komen aan Moos' schuchterheid. Naatje had hem tweemaal naar voren moeten duwen: ‘hij vertrapte 't, hàar kastanjes uit 't vuur te halen,’ zei-ie. Ineens hakte hij den knoop door:

‘Nog veule joaren, 'k filleceteere oe, a'j 't tenminsten willen annemen.’

Naatje nam nu ook een hand, en feliciteerde met stroeven lach op hoogrood gezicht.

‘Wil u 't van mij oòk anneme?’

‘Hoho,’ lachte de ouwe gemakkelijk, ‘van de heele wereld oor meisje, dank oe jonges, en kom nou strakkies 't andere maar vertellen eur!’

‘We zullen zien,’ zei Naatje, en wenkte handig Moos nu niet dàdelijk bij de anderen te gaan feliciteeren.

‘Goed,’ zei-ie vriendelijk, ‘'k zal zien o'j kienders of groote menschen bin, heur.’

‘Eet u smakelijk,’ lachte Naatje 'm toe, nòg verlegen, maar al besloten straks te gaan.

‘Ja,’ hakkellachte onhandig Moos.

Bang de anderen te zullen ontmoeten, wachtten ze, tot de ouwe met z'n vrouw en de jongens den hoek om waren. Toen, blij hun verzoeningskomst vanmiddag met 't aanspreken van Oom Ies te hebben voorbereid, gingen ze naar huis.

Toen de ouwe Beem met zijn vrouw en de jongens bij huis was gekomen, stond Jette in groote schort met lange mouwen hen te wachten op de stoep, het haar nieuw gekapt en de armen in gespeelde feestluiheid over de borst.

‘Wat blieven jullie uut,’ hoofdschudde ze glimlachend, ‘'k éb mien nog wel 'ehoast, maar 'k had nog wel minstens 'n kwartier kunnen blieven....’

‘Wat is mien zuster vroom,’ gijnde Meijer, haar over den neus nippend, ‘die klaagt vandage, dat ze niet lange genog in de Sjoele kon blieven....’

‘Och.... koòm!’ weerde ze lachend af, ‘begin met mièn niet, begin met 'n ander, nierèsch!’

Stoeiend gingen ze naar binnen, waar de tafel gedekt wachtte met brood en gestoofde visch, die er in de schaal, met gesneden uien en bruinig-doorstoofd brood overstrooid, in breede mooten te geuren lag. Onder de blankwitte tafel door, lei feestelijk uit een nieuw karpet, rood met zwarte wevingen; Moeder en Jette hadden 't, na lang aarzelen, wel voor de receptie moeten gaan borgen.

‘Hef Oome Sam oe al efilleceteerd?’ vroeg Sam, ‘'k heb 'm niet bij oe 'ezien.’

‘Jazeker,’ zei Vader, ‘wèl efilliceteerd eur, toe waar-ie al weg.... an de deure.’

Sam zag z'n Vader aan, maar de ouwe bleef langs hem heen zien, wou niet spreken over De Beer's manen.

‘An mièn ef-ie oòk efilleceteerd,’ zei Moeder trots,

vanmorgen ongewoon veel pratend, ‘en hoè? nog wel ampart bij mien noa boven ekomen, onder de hoe heet 't ook ies weer? onder de haftoure, d'r bin d'r nog veule meer bij mien 'ewest, 'k had 't druk d'r van....’

‘Die Moos en die Naatje die 'em zich za 'k starreven goed ehollen,’ zei Sam, terwijl ze aan tafel gingen zitten, ‘'k heb 'edacht, dat ze vandage zollen thuus blieven, en zij kump toch eelemoàle nooit in sjoele - en doar komen ze mien werachtig allebeide an; nòu nòu....’

‘Tòch ef Moos de koorse in 'ehad,’ gnuiflachte Meijer naar Vader als om een goedkeuring, ‘toen-ie ef ezien, dad-ie alle mitswes1) adden, en toen ik bin op-eroepen, toe e'k bepoald edocht, dat Naatje doar boven zol barsten van de gift!’

‘Och,’ nijdigde Vader terug, ‘loop-ie noa de verdommenis, met oe kienderachtige kwoajonges-smoesies, ja, 't zal die menschen hun zorreg wezen, of-ie vandage worren òp-eroepen; det kun ze toch wel begriepen, ze weten wel, dat anders as op zoo'n dag zukke kwoajonges niet òp-eroepen worren.’

‘'t Is tòch woar,’ lachte Meijer gewrongen.

‘Dan hadden ze toch wel thuus kunnen blieven,’ vergoelijkte Vader weer, die Meijer vandaag zoo lang niet beleedigd wilde laten; ‘maar ik zal oe nog wat anders vertellen.’

‘Wat dan?’ vroeg Jette, dadelijk vol hoop op de zoetigheid van een verzoening.

‘Ja,’ zei de ouwe, ‘a'j maar niet zoo'n buutengewoone drukte willen maken.’

‘Nou?’ drong z'n vrouw.

‘Nòu-nòu,’ redeneerde-ie, ‘ze bin vanzellef noa mien toe-ekomen....’

‘Wìe.... Naatje en Moos?’

‘Ja, Naatje en Moos,’ zong-ie afwerend! terug, ‘ze 'em mien efilleceteerd.... is det zoo'n mirakel?’

‘Adenom!’ kreet Meijer.

‘Nou.... en wat he'j ezegd?’ vroeg Moeder.

‘Nou.... wat zal 'k ezegd hebben? 'k heb dankoe ezegd.’

‘En hè-'j ze soms evroagd um hier te komen?’ vroeg Jette.

‘Evroagd?’ onderzocht hij voorzichtig, ‘had 'k ze dan mutten vroagen?’

‘Veur mièn niet neudig,’ ontweek Jette snel.

‘Mièn mien zorreg,’ zei Sam onverschillig, toen-ie z'n Vader rond zag kijken.

‘Hàd 'k ze dan mutten vroagen?’ hervroeg de ouwe, met een blik naar z'n vrouw.

‘Weet 'k veule,’ haalde Moeder de schouders op, ‘had ze wèl evroagd, had ze nièt evroagd, vroag of ik det mut weten.’

‘A'j ze evroagd èm, dan is 't goed, en a'j ze nièt evroagd 'em is 't oòk goed,’ maakte Sam af.

‘Maar às 'k ze nou evroagd had,’ zei de ouwe schijnbaar boos tot Jette, ‘dan had 'k toch zeker de grootste spiktakels met óe 'ekregen? is 't soms nièt woar?’

‘Och, det wéét 'k niet,’ zei Jette spijtig, ‘as ze oe 'em efilleceteerd, en ze èm oe een hànd egeven, dan a'j ze kunnen vroagen oòk. Ja,’ zei ze in overtuigdeun naar Sam.

‘'k Heb honger,’ zei Sam, ‘geef mien maar lievers een groote moot visch. A'j ze evroagd 'em, dan zal 't wel gòed komen, en anders zal d'r een goed joàr komen.’

‘Nou, 'k hèb ze evroagd,’ zei de ouwe, ‘en ze kòmen ook.’

‘Jaàa,’ vroeg Jette nòg ongeloovig, ‘is 't werachtig as gòd woar?’

‘Precies,’ zei de ouwe, ‘maar 'k kon toch niet anders doen.’

‘Nou,’ zei Jette, ‘a'j ze evroagd èm, dan is 't gòed, dan zulle we ze ontvangen, wat ièje Moeder?’

‘An mièn is 't goed,’ zong Moeder, ‘as-iè d'r niks in zien, iè 'em mèer met ze 'ehad as ikke.’

‘Nou, oòk 'n zorreg,’ maakte Jette af, ‘doar muwwe nou niet zoo lange over proaten, ze bin toch altied wel hartelijk ewest, ze bin tòch de arregsten nog niet....’

‘Ik goa kiddesch maken,’ zei Vader beu, en hij hief z'n beker in 't licht, dat nu gaaf-wit vòl, daagde van de plaats 't groote raam door.

Jette hield vol nog even de verzoening te aaien, zachter pratend onder haar vader's zingen door:

‘'t Is tòch netties, dat ze efilleceteerd 'em, weràchtig,’ zong ze verteederd, ‘'k vin 't arreg, arreg mooi, dan bin ze tòch veur Vader de minsten 'eweest.’

‘Maak niet zoo'n kolde drukte,’ zei Sam.

‘As ze strakkies komen,’ grinnikte Meijer, ‘giet Jette ze 't eerste likken.’

‘'k Vin 't knap,’ vond Moeder eindelijk ook, ‘wat woar is, is woar.’

Vader zweeg, gaf stukjes brood voor Moutse1) en zette zich in den van de kinderen gekregen leunstoel tot eten.


Vorige Volgende