Chroniek der stad Weert van 1784 tot 1802

1794.

Den 17 Januarius verlaeten de keyserlyken het fort Louis en doen de vestingwerken in de lugt springen waardoor de geheele stadt byna afgebrand is.

In den maend Maerdt is de Poolsche revolutie ten tweede mael in de stadt Krakau uytgebroken, hebbende den generael Kosciosko aen het hoofdt.

Den 3 Maerdt greep Kosciosko de Russen aen en sloeg haer op de vlugt, en veroverde 9 kanonnen; men hoordt als dat de Keyser den 5 April gearriveerdt is in Brussel.

Den 10 dito heeft den Keyser aen het hoofd der gealieerden, de Franschen by Kamerryk geslagen en van hun 4 uren terug gedreven. Naer een schryven valdt den selven dag den linker vleugel der fransche armee in Vlaenderen, overweldigen het Hanoversche kamp, berennen Meenen dat na eenige dagen genomen werd en trecken in Kortryk. Ook den selven dag gaet do revolutie in Poolen door. De misnoegde burgery van Warschou slaet de handen ineen en grypt het russisch garnisoen, meer dan 6000 man sterk, met woede aan. De yselyke slagting duerde tot den volgenden dag 's avonds, wanneer de Russen ter stadt uytweken, ten getalle van 500 à 600 dooden en nog meer gekwetsten achterlaetende.

Den Keyser komt van Gelderland pikkeniers te vraegen, om in Vrankryk batteryen te maeken. Van Weerdt en van Nederweerdt werden omtrendt dertig gevraegd maer niemandt en was daer seer moedig op, maer den borgermeester heeft aen elken boer beloofd, alle dagen, de welken hy met wilden gaen, twee gulden en tien stuyver en doen konde hy werklieden genoeg krygen.

[p. 389]

Den 25 April heeft keyser Franciscus den tweeden zich in eygen persoon te Bruessel als hertog van Brabandt laeten huldigen.

Den 26 April wierden de Fransen by Kameryk andermael seer swaer door den Keyser geslagen en verlooren 60 stukken kanon.

Den 29 April wierden de Russen andermael door Kosciosko by Krakau geslaegen; hun verlies was van 2000 dooden en 2000 gevangen.

Den 1 Mey gaet Landrecies, na eene alderhevigste belegering van vyf dagen onder den erfprins van Oranien, met capitulatie aen de geallieerden over. De pikkenieren uit Weert de welken nu weederom gekomen zyn, die seggen; als dat in dese stadt maer twee huysen zyn, de welken nog wat in hun geheel syn, maer anders niet en is als eenen hoop steenen en de inwoonders syn met de Fransen gevlugt en de geallieerden die hebben nu vier steden van de Fransen veroverd en syn nu doorgetrokken seven ure in het Frans.

Den 10 Mey deed de keyserlyke generael Clairfait eenige vergeefsche pogingen om de Fransche uyt Vlaenderen te slaen.

Den 18 dito deed de groote gecombineerde armee eenen algemeenen aenval op de Fransen in Vlaenderen, tussen Meenen en Ryssel, terwyl den generael Clairfait haer van den kandt van Gendt met alle magt aentastte. Het gevegt was even soo bloedig als hartnekkig. De Engelschen en de Hanoveranen onder den hertog van York wierden terug geslagen en verloren een deel van hun geschut, waerna de overige kolonnen sig in hunne voorige stelling moesten terug trecken.

Den 22 Mey taste den oppergenerael der Franschen, Pichegru, de hoofd-armee by Doornik aen; het gevegt begon des morgens om 6 ure en duerde tot 's avonds 9 ure, wanneer de Franschen in hunne voorige stelling terug weeken. Den regter vleugel der fransche armee greep onderwyl de gealieerden by de Samber aen, doch wierden dese terug geslagen met veel verlies aen volk en kanon.

Den 23 Mey sloeg den Pruyssische generael Moldendorf de Franschen by Keyserlauter, nam 1800 krygsgevangen en 20 kanonnen; de andere kolom by Turkheym en de keyserlyke by Schimmerstad waeren minder gelukkig en moesten voor het hevig artilleryvuer, dat de Franschen uyt dese twee plaetsen maekten, met verlies wyken.

Den 24 Mey nemen de Franschen een koopvaerdyvloot, bestaende

[p. 390]

uyt 50 Hollandsche en 18 Engelsche schepen, welke uyt Lissabon kwamen.

Den 28 Mey gaen de steden Portrendre, St. Olme en Collicore, de welke de Spaenschen in den vorigen veldtogt genomen hadden, wederom met capitulatie aen de Franschen over.

Den 1 Juny wierd Kosciosko door de Russen en de Pruyssen aengetast en met verlies van 3000 man geslaegen; en den zelven dag viel er eenen alder moorddadigste zeeslag voor, tussen de Engelsche en de Fransche vlooten; de Franschen verlooren agt schepen van de linie, doch kregen middertijd hunne Amerikaensche koopvaerdyvloot meestens met hunne levensmiddelen geladen, gelukkig in hunne haven binnen.

Den 8 Juny worden de Franschen andermael aen de Sambre geslaegen en Charleroy ontset.

Den 18 Juny is Krakau aen de Pruyssen by de capitulatie overgegaan.

Den 25 Juny kwamen alhier (te Weert) vyftien hondert krygsgevangen (Franschen) de welken van de Engelschen gevangen waeren en sy blyven vyf dagen hier liggen. En daer waeren draegoenders by van Hessen-Cassel en ook voetgaengers dewelken haer bewaerden. En sy vertrocken al naer Ruremonde omdat de gealieerden beginnen te ontruymen. En den selven dag komen weder hier ses hondert keyserlyke hoesaeren, maer al verstroyt, want men konde sien aen hun als datter nog eenige gebleven waeren, want elken hoesaer had een of sommige twee losse peerden aen de hand. Men konde sien als dat sy het Land wilden verlaeten; alle daegen komen altemael verstrooyde regimenten af. En hun hospitalen vlugten al uyt Brabandt en kwamen al hier door, somtyds dry à vier hondert wagens byeen, anders niet gelaeden dan met zieken en gekwetsden. Zy seggen als dat de Keyser dertig duysent zieken had. En al hun begasie en hun oorlog gereedschap stueren sy vooruyt, als dat men verwondert was. Men zag toen ook dien schrickelyken tocht van heeren al uyt Braband komen. Jae geestelyken, wereldlyken en bisschoppen, die gaen altemael vlugten. En de bisschop van Gent die komt hier aldoor en hy vertrekt al over den Ryn en men zag de franse pastoors en andere heeren van Vrankryk de welke zig in Vlaenderen en in Brabandt al opgehouden hebben, vyf en ses, à tien, byeen, en

[p. 391]

sommige geheel arm, geen geld meer hebbende. Zy moeten allen gaen vlugten en al den edeldom van Vlaenderen en van Brabandt die gaen al vlugten. Men sag hier ook doorkomen veel groote heeren met haeren vrouwen en kinders, en men zag dikwyls tien koetsen byeen en dat duerde vier dagen. En het was alle tyd, al in de stadt komen en er uyttrecken; men zou niet kunnen gelooven dat er zoo veel koetsen in Brabandt syn en vertrecken op alle plaetsen door. Men stond alhier verwondert als dat zoo veel volk gonk vlugten, en den schrik was zoo groot van haer, als dat zy qualyk derven te vernagten. Zy seggen al waer de Fransen komen als dat zy altemael dienen moeten en dat zy de kloosters vernietigen en de kerken uytroyen en de ornamenten afnemen en dat men het pampieren geldt, of zoo als zy het noemen, de asignaeten moest bueren, of wel kop af.

Den 1 July word Mons, by capitulatie aen de Fransen overgegeven.

Den 3 July is Doornik door de geallieerden ontruimd en word door de Fransen bezet. Pichegru en Jourdan zetten hun groot plan door en vereenigen zig, waardoor de 4 veroverde vestingen Condé, Valenciennes, Quesnsy en Landricys teenemaelen van de geallieerden legers zyn afgesneden.

Den 9 July komen de Franschen te Bruissel; de geallieerden beginnen Brabant te ruymen.

Den 12 en 15 July hebben de Fransen met 60 duysend man, de Pruyssen in alle hunne verschansingen by de gebergten van Lautern, met zoo veel woede aengegrepen, dat de Pruyssen, na hun verscheyde reysen terug geslaegen te hebben eyndelyk hunne batteryen hebben verlaten en sig met agterlating van hun geschut moesten terug trekken. De keyserlyke en ryksarmee onder den hertog van Saxen-Tesschen wierd met gelyke woede op alle kanten aengevallen en gedwongen evenals den voorgaenden winter, over den Ryn met een swaer verlies te trecken.

Den 14 July, nadat Ostende ontruymd en door de Fransen was beset, ging ook Nieuwpoort na een hevige belegering aen de Fransen over.

Den 26 July, de Engelschen verbrandden hunne magezynen te Antwerpen en verlieten de stad. De Fransen trocken er binnen. De geallieerden ruymen verder geheel Brabandt; de keyserlyke armee

[p. 392]

treckt over de Maes; en een leger, het laetste dat staet te Ruremonde van vyf duysert man en een leger omtrent Sittard (?) en een te Maestricht, vertrecken naer Luxembourg en sy houden den regter oever deser rivier (?) beset. De Franschen nemen Namen en dringen door tot Tongeren en Luyk.

Den 1 Augusty, de Franschen vallen in Staetsvlaenderen, nemen Ysendyk, dringen in het Land van Cadsand en belegeren Sluys.

Omtrent verleden jaer oost, doen heeft het koren gekost 2 gulden en tien stuyver, maer den oostmaend gepasseerd synde is weeder op dry gulden het vat gekomen, alwaer het bynaer den geheelen winter op gestaen heeft. Maer eer het oost waer is het nog opgegaen en het heeft nog gekost dry gulden en seven stuyver en de haver heeft gekost twaelf gulden in den eersten en daerna dertien en dertien en een haelven en veertien gulden in den eerste en daerna den sak. Maer doen de keyserlyke afkwamen is sy nog raer geworden en heeft nog gekost tot de agtien gulden en de spuersaed is in dit jaer 1794 duer geweest, want hy heeft gekost negen gulden het vat.

Den 9 Augustus gaet Trier aen de Franschen over, nadat sy daegs te vorens de keyserlyke verschansingen by Mersigpellingen overweldigd hadden.

Den 26 Augusty gaet Sluys, na eene manhaftige verdediging, eyndelyk aen de Fransen over. Het hollands garnisoen wierd volgens capitulatie, krygsgevangen na Vrankryk gevoerd.

Den 26 Augusty gaet Valenciennes, nadat de keyserlyken er ruim een jaer van meester waeren geweest, weer aen de Franschen over. De bezetting uyt keyserlyken en hongerlanders, moesten al haer geschut en haer geweer nederleggen en hielen vryen aftogt en mogten in desen oorlog niet meer tegen Vrankryk dienen. De garnisoenen van Landrecies en Quesnoy, welke eenige dagen vroeger hernomen waeren, hadden sig op discretie mooten overgeven.

Den 29 gaet Condé weer aen de Franschen over.

Den 14 Augustus passeerden de Oostenryksche troupen onder de kommando van den prins van Coburg, door de stadt Maestricht.

Den 14 September komen alhier te Weert de eerste Fransen, bestaende in een kompeney hoesaeren en een kompeney dragoenders en twee compeneyen voetgangers en twee stucken kanons.

Zy kwaemen van Stamproy, alwaer het kermis was, en alwaer

[p. 393]

sy den kermis verstroyt hadden; want men zyde als dat sy de schotelen met de speysen op de peerden hadden staen en de vlaeyen in de bangenetten staeken en de miekken langs de peerden hadden hangen. En sommigen hadden buerssen vol croonen en anderen hadden en waeren versien met klederen. En zy hebben aldaer de keyserlyke hoelanen verdreven met het sweerdt, wand aldaer dertien keyserlyken waeren. En sy hebben daer slag geleverd onder de hoogmis en sy naemen aldaer twee hoelanen gevangen; en doen sy het volk het geldt afgenoemon hadden en de kleeders, en de kermis soo verstrooyt hadden, vertrokken zy van daer op Tungelroy en sy liepen al weeder de huysen af en vroegen al weeder croonen. Zy schooten aldaer eenen mensch doodt, de welke by syn schapen was; en men hoordt dat de rode hiervan was, als dat sy hem om den weg vraegden en doen riep hy aen syn volk, als dat sy by de schaepen soude komen: ‘Ik moet zyde hy, de hoesaren den weg weysen.’ En doen schooten sy hem doodt; en van daer trekken zy op naer Weert en sy loopen weder op Moesel en Keent en sy nemen aldaer weeder geldt en kleeders, al hoe dat sy het krygen konden, en van daer naer de Maespoort, alwaer sy het selfste doen, want sy gaen in de winkels en kopen sonder geldt. De dragoenders en de hoesaren die houden de wagt aen de poorten en laeten geen voetgaengers in de stadt en sy trecken langs den graef op naer de Moelenpoort, alwaer de menschen niet ervan komen, want sy nemen kleeders en geldt hoe schoonder hoe liever. Maer de hoesaeren en de draegoenders die in de stadt waeren en plunderen niet; en sy quamen naer de Biest; de paeters setten haer poort open maer daer en komt niemandt binnen als den capiteyn; derwyl als hy daer wat in discoers was, soo quamen de hoesaren en de dragoenders in de herbergen te drinken bier en brandewyn. En sy vulden den buyk en de tes, want sy droegen het vat met den genever uyt den kelder en leyden dat neder in het huys; die lust hadden die konden drinken en hunne flesken vullen; en trecken weder naer de stadt en sy trecken aenstonds door de Moelenpoort woeder uyt, nomen haeren weg over Boshoven, alwaer de boeren niet van en komen te stoeten, want daer sy lang trecken en quamen te plunderen. Zy trecken dan naer Bocholt, maer op een quartier uurs tyd sag men het goud en silver verbannen, want men sag geenen mensch meer met een sak-horologie, met silveren

[p. 394]

gespen en geen dogter met gouden en silver kruyssen, want sy hadden al horlogiën uyt de sakken gehaelt, en de gespen die naemen sy van de schoenen, en de kruyssen naemen sy de vrouwen uyt den hals. Het is om dies wil als dat voorschreeven geseydt is waerom men op een quartier uers verbannen sag alle goud of silver. Maer des anderendaegs quamen een partye keyserlyken weeder, maer sy en komen hier niet lang in de stadt, want sy nemen weder de vlugt. Ook een jeder burger neemt de vlugt met haer kiste en kleeders want zy plunderen maer overal.

Den 4 October is Ruremonde door de Fransen in besit genomen en het keyaerse leger moest de vlugt nemen. En de Fransen die trecken naer Venlo en de keyserlyken die trecken al naer Wassenberg, alwaer dat zy slag gelevert hebben en de keyserlyken die moesten den Ryn over vlugten. En de Fransen die besetten den Ryn.

Den 15 October komt hier door den fransen generael Jourdan en die komt hier te verordonneren dat Weert en Nederweert brood soude vaeren naer Venlo voor het leger, hetwelk daer voor lag. Ende het broodt dat werd gebakken te Diest en de waegens en boeren uyt het Land van Casand die brengen het tot hier en dan komt men het op ons kerren te laden. Wy moesten het naer Venlo vaeren en daer moesten alle daegen om de veertig kerren syn, en men moest dry dagen uyt syn en dat gonk op toer af. En daer en was niemandt vry, ossenboeren soowel als de peerdsboeren; hetwelk zeven weeken geduerd heeft. Maer de Fransen komen desen broodt vragen te voldoen en geven alle daegen voor elke ker of peerdt dry lievers of dry gulden in signaten of pampiere geldt. Maer desen treckt den borgermeester naer hem (voor de stad) en hy zegt aen het volk: ‘alle tien dagen vier gulden klinkend geldt’⁽¹⁾. En men heeft al aen de Fransen moeten leeveren hondert sakken haver en vyf en twintig duysent pond hoy en dat moest men leveren te Hintem by den 's Hertogenbos, alwaer dat de Fransen voor lagen en de stadt ook ingenomen hebben. En ellendig was het voor de emigranten of de

(1) Over den burgemeester van Weert vondt de Heer Frische in een register der kerkzangers, het volgende aangeteekend: Anno 1804 den 8 July, 's nachts een kwartier voor twaelf is in den Heer overleden Leopoldus Martinus Van den Eynde, oudburgemeester deser stad en in zyn tyd rector van het zangerschoor onzer kerk, in den ouderdom van 44 jaeren. Hy was borgemeester in het jaer toen de Fransche troepen onze landen bemagtigd hebben en verscheiden requisitiën deden; hierdoor is hy ten laetste zinneloos geworden.

[p. 395]

franse vlugtelingen die zy in den Bosch gevonden hebben, want zy worden altemael met het canon doodt geschoten.

Den 21 October hebben de Fransen de stadt Venlo gebommardeert, maer de dappere tegenstand van den generael Pfister was groot; hij deedt eenen uytval met ses hondert man en men hoort als dat aldaer vyf hondert Fransen verslagen en doodt gebleven syn. Maer hy heeft tog de stadt over moeten geven den 26 met capitulatie, want hy was maer met agtien hondert man en de Fransen met sestien duysent man.

Men moest ook alhier (tot Weert) komen optogeven, elken huysman, hoeveel volk en hoeveel peerden, en hoeveel ossen en koyen hy bezat. En siet wat aldaer naer in korten tydt van kwam te volgen: Een vraeg of rekwesisie van dry duyzent en dry hondert sakken kooren en elf hondert sakken haver, ses hondert en dertig koyen en acht hondert schapen. Men was verslagen toen men dese rekwesisie hoorde, maer den borgemeester rydt naer den Bosch, naer den governeur, om wat kwytslag, maer daer en was niets aen te doen. Men gaf hem voor antwoort: ‘Het is ons goettigheid als wy u wat laeten, want wy hebben het Land met het goedt gewonnen’! Maer het kooren hebben wy niet gegeven, maer de tienden kooren en de haever die moesten eerst voor af. En men heeft alzoo geen kooren gelevert; met die anderen, wat men al dede, wy syn daer niet voorby gekomen. Men heeft nog wat haver geleevert maer met de koyen en de schapen daer en was genen kwytslag. Den borgermeester heeft in den eersten de koyen gekogt maer daer en was niet aen te doen en holp geen koopen meer. En daer wordt verordonneert als dat de sesde koye moeste geleeverd worden. En dat gonk soo; de welken ses koyen hadden die moesten een leveren. En die meer als ses hadden die werden weder met eenen anderen geteld; dry boeren die vier koyen hadden die werden met dry byeen gesadt, en die moesten twee koyen leveren. Zoo was het geheel Weert door en Nederweert, de sesde koyen die moesten gelevert worden en doen de sesde gelevert was, doen kwamen nog vyf en twintig te kort, maer den borgermeester heeft desen nog moeten koopen. En de schapen die werden geleverd van die de schapen hadden. Maer sy koopen slegte schapen, hetwelk aldaer gonk, en sy moesten tot een toe gelevert worden. Maer op andere plaetsen deden sy de koyen byeen komen

[p. 396]

en dan koosen sy de hun daer uyt; maer en had men soo veel koyen niet opgegeven dan had men soo veel niet hebben te leveren. Maer men docht men sal se opgeven om de voeragie daer voor te houden; men was bedrogen. De Fransen die doen een declerasie, als dat men de signaeten of het pampieren geld moet bueren, of wel die sig daertegen lag, dien moest anders kop af. De soldaeten die krygen anders niet als signaeten, en vermits soo waeren de herbergiers daer niet wel met, maer veelen die scheyden uyt, en die bleven herberg houden, die verkoopen haer waer daer naer; één kan bier die verkochten zy in den eersten tien stuyver en daer naer eenen gulden of eenen liever, want in den eersten konden men den liever nog kwyt worden voor ses stuyver, maer sy gaen door langheyd van den tyd al af, en worden geen waer meer; want ik hebbe ze hooren presenteeren voor eenen stuyver of dry oord den liever. Men konde met deze signaeten oude schuld voldoen, maer goede menschen en geven zy niet uyt. Men maekt een onderscheyd tusschen dit en klinkend geld te betaelen. De koyen en de schaepen dewelken zy hier gevraegt hebben, die hebben zy betaeldt in pampier, en gaeven daer voor twee en seventig duysent lievers of gulden. Maer het droeffigste daervan was als zy geld moesten hebben dan en begeerden sy haer eygen munt niet, maer men moest hun betaelen met klinkent geld; het was door dese signaeten als dat al koopmanschap en de negoytie stil kwam te liggen.

Den 4 November is Maestricht by een belegering, aen de Franse naecie met capitulatie overgegaen, en veele huysen syn daerdoor beschaedigd en veel menschen zyn daer dood gebleven.

Tusschen den 7 en 8 November is Nimweegen gevacueert en door de Franse naecie in besit genomen.

Den 2 December is hier eenen paerdenmerkt gehouden; maer daer en was niemand blyde dat desen merkt wierdt gehouden. Voor den middag moesten de peerden van Weert byeen komen op den merkt en geen en moesten daervan agter blyven. Maer daer waeren sommige menschen die een goed peerdt hadden die waren daer met naer de Meyery en hadden hun peerdt verbuydt. Maer die van Tungelroy en Swartbroek bragten hun eygen peerden op den merckt, maer zy waeren altemael slegt geroskamt, want zy hadden hun peerden in twee daegen niet gevoert. Op den mercktdag brogten sy ze nuegte-

[p. 397]

ren op den merckt en sy hadden hun niet gestroyt, want sommige waren sypende van vuylligheid. En iedereen was als bevreest of dat hem het ongeluk vallen zou, en de peerden die moesten in een ry staen en den kuermeester die gonk daer langs. Men meende als dat hy de naemen souden afgelesen hebben en daerdoor en dorst niemandt agter blyven. En doen trock hy de beste peerden daer uyt en de anderen die konden al naer huys gaen. En die hy nu uytgetrocken had die moest men hem nog monsteren en die hem niet aen en stonden die konde men met naer huys voeren. Maer den kuermeester die en quam niet veel te kyken naer de vuyligheyd van de peerden, maer hy trock ses en twintig peerden daer uit. Maer een peerdt van den armenhof dat quam weeder aen den pagter als dat het van den armen was. En deese peerden die wierden doen altemael gebrantmerckt, maer daer was eenen mensch van Tungelroy dien zyn peerdt ook gebrandmerckt was dien komt bitterlyk te weenen; maer siet het komt te helpen, doer voorspraek van den borgermeester soo krygt hy syn peerdt weeder. En sy brantmerckten het nu weeder op nieuw maer averechs en zyn droefheyd die veranderde nu in blydschap doen hy syn peerdt weeder had. En dat peert is in het toekomende jaer verkogt voor agt en tagtig cronen; en nu hebben sy nog vier en twintig peerden van Weerdt. Maer na den middag doen moesten de peerden van Nederweert komen, maer desen hadden het gesien hoe het voor den middag gegaen was, en zy quaemen ten dien einde hun peerden te buyten tegen die voor den middag afgeschaft waeren zoodat er veelen agter bleven. En het vyfde en komt nog niet op den merckt; zy kosen van dese peerden sestien, der welken veertig maeken. En den borgermeester moest die overleveren naer Bruessel en zou daer zyn geld voor ontfangen, maer het waeren weeder signaten of pampieren geld. En de peerden die wierden hier gewerdeert eer zy van hier vertrocken dry hondert en meer, tot dry hondert en vyftig lievers, en zy beliepen te zamen tot de twaelf duysent lievers. Daer is geen een Land daer soo veel peerden getrocken waeren als hier en te leeg gewardeert.

Het is als dat ik ook moet spreken van een zaek, die vermelding waerdig is, van de duert van het sout, want als de Fransen nu voor Holland laegen soo en konden daer geen waeren afkomen. Zoo was het met sout, want in Augustus doen kost de kan sout vier stuyver

[p. 398]

en komt daer na al op vyf stuyver, op ses stuyver, op seven en ten langen laesten op tien stuyver, door de potteschurgers en de vremden menschen uyt het Guelikkerland. En het gaet van tien op veertien stuyver, en veertien cronen den zak, en het moest altemael uyt Brabant komen. En het gaet nog al voorders op tot agtien stuyver de kan, en seventien cronen den zak en het blyft wat staen. Maer in korten tydt gaet het al weeder op en het en quam niets te helpen, hoeveel dat het af quam; want daer komen soo veel vremden menschen als dat het niet kwam te helpen hoe veel als het af quam. In den maend December is het op zynen hoogsten prys geweest; den hoogsten prys is van twee en twintig cronen en dry en twintig cronen den sak en vyf en twintig stuyvers en ses en twintig stuyvers de kan. Als de menschen byeen quamen het eerste woord was van de duerte van het soudt; verscheyden menschen die daer met gekomanschapt hebben die syn ryk geworden. En hoe meer naer den Ryn hoe duerder (het zout), want het heeft daer gekost vyftien en sestien stuyver het pond en het gaet nu weeder af op agtien stuyver de kan, maer het en heeft niet lang stand gehouden en het komt met Nieuwjaer weeder op dry en twintig stuyver de kan. Maer het gaet nu weeder door langen tydt af, nu de Fransen in Holland zyn, en het komt met den letsten op agt stuyver, waer dat het den geheelen somer op gestaen heeft.

Den 19 December is Den Graef na een langduerig beleg, by capitulatie overgegaen en die stad is geheel in den grond geschoten en daer zyn weynige huysen onbeschadigd gebleven.